کاربردهای ارزهای دیجیتال و بلاک چین‌های گوناگون، تأثیر بسیار زیادی روی شهرت آن‌ها می‌گذارد. معمولاً ارزهایی که کاربردهای بیشتری دارند و نیازهای جامعه‌ی کریپتو را برطرف میکنند، محبوبیت بیشتری به دست می‌آورند. دراین‌بین، اتریوم (Ethereum)، به‌عنوان دومین ارز دیجیتال سرشناس دنیا، محبوبیت اصلی خود را به‌خاطر قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) به دست آورده است. در واقع، اتریوم با هدف ایجاد بستری برای این قراردادها طراحی و ارائه شد؛ بنابراین، پاسخ به اینکه قرارداد هوشمند چیست و چگونه کار می‌کند، در شناخت شبکه‌ی اتریوم اهمیت زیادی دارد.
معرفی اتریوم (Ethereum)
اتریوم (Ethereum) دومین بلاک چین و ارز دیجیتال محبوب دنیا است که در سال 2013، با هدف ارائه‌ی بستری برای قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) راه‌اندازی شد. در واقع، اتریوم یک پلتفرم دفتر کل توزیع‌شده است که با ایجاد یک شبکه‌ی همتابه‌همتا، امکان اجرای ایمن و دقیق قراردادهای هوشمند را فراهم می‌کند. قراردادهای هوشمند به کاربران اجازه می‌دهند که بدون نیاز به نظارت یک نهاد مرکزی، با یکدیگر معامله کرده و سوابق تراکنش‌های خود را به‌طور ایمن و تغییرناپذیر در بلاک چین اتریوم ثبت کنند. این تراکنش‌ها توسط ماینرها و یا گره‌های اتریوم تأیید میشوند و روی زنجیره‌ی بلوکی قرار می‌گیرند. همچنین، هزینه‌ی اجرای قراردادهای هوشمند باید با ارز دیجیتال اتریوم (ETH) پرداخت شود.
قرارداد هوشمند (Smart Contract) چیست؟
قرارداد هوشمند (Smart Contract) نوعی توافق‌نامه‌ی الکترونیکی و رمزنگاری‌شده است که روی بلاک چین ذخیره میشود. به‌وسیله‌ی این قراردادها، توافق میان طرفین بهصورت خودکار، غیرقابل‌تغییر و برگشت‌ناپذیر خواهد شد. هدف اصلی اسمارت کانترکت این است که قرارداد بدون نیاز به نظارت شخص ثالث و با دقت کامل انجام شده و به‌سرعت به تأیید طرفین برسد.
یکی از مزایای اصلی شبکه‌های بلاک چین ایجاد اتوماسیون در موارد مختلف است؛ یعنی اینکه با استفاده از این فناوری، امور مختلف بهصورت خودکار و بدون نیاز به نظارت شخص ثالث انجام میشوند. در این مسیر، قراردادهای هوشمند گامی مهم در اجرای خودکار توافق‌های مختلف هستند و به کسب‌و‌کارها کمک میکنند که زمان و هزینه‌ی اجرای قراردادهای سنتی را کاهش دهند.
در نتیجه، پس از احراز شرایط مندرج در کد قرارداد هوشمند و انجام اقدامات لازم، قرارداد موردنظر اجرا میشود و به «قرارداد اجرا شده» (Executed Contract) تغییر وضعیت می‌دهد. البته باید توجه داشت که اغلب قراردادهای هوشمند برای اجرای مداوم طراحی میشوند. آن‌ها به توسعه‌دهندگان کمک میکنند که نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (dApps) را برای اهداف مختلف ایجاد و در اختیار کاربران قرار دهند.
قرارداد هوشمند (Smart Contract) چگونه کار می‌کند؟
قرارداد هوشمند (Smart Contract) را میتوان بهصورت یک بیانیه‌ی دیجیتالی میان دو یا چند نفر در نظر گرفت که بهصورت «اگر-آنگاه» (if-then) کار می‌کند. درصورتی‌که نیازهای طرفین مختلف توافق برآورده شود، قرارداد کامل بوده و اجرا خواهد شد. فرض کنید که کشاورزی باید 100 خوشه‌ی گندم را به یک فروشگاه تحویل دهد. فروشگاه مبلغ معامله را در یک قرارداد هوشمند قفل می‌کند. درصورتی‌که کشاورز 100 خوشه گندم را تحویل دهد، قرارداد اجرا شده و پول خود را می‌گیرد. در غیر این صورت، قرارداد لغو میشود و فروشگاه میتواند پول خود را بردارد.
این یک مثال بسیار کوچک برای درک بهتر اسمارت کانترکت بود؛ اما در واقع، این قراردادها در ابعاد بسیار گسترده‌ای کار میکنند و حتی میتوان به‌وسیله‌ی آن‌ها، قوانینی را برای خرده‌فروشی‌ها در نظر گرفت. از طرفی، قراردادهای هوشمند قوانین لازم را به‌طور خودکار اجرا میکنند؛ بنابراین، طرفین توافق دچار اختلاف نمی‌شوند و نیازی به مراجعه به دادگاه نخواهند داشت.
قرارداد هوشمند اتریوم چیست و چه اهمیتی دارد؟
بیت کوین (Bitcoin) اولین ارز دیجیتال دنیا و اولین بلاک چینی بود که از قراردادهای هوشمند (Smart Contract) استفاده کرد. در واقع، هر تراکنش یک بلاک چین باید به‌وسیله‌ی قرارداد هوشمند اجرا شود و این اسمارت کانترکت شرایط لازم برای پردازش تراکنش را تعیین می‌کند. بااین‌حال، میزان استفاده‌ی بیت کوین از این قراردادها نسبت به اتریوم (Ethereum) بسیار ناچیز است.
با توجه به اینکه زبان برنامه‌نویسی بیت کوین برای اجرای قراردادهای هوشمند بسیار محدود است، اتریوم زبان دیگری را به‌عنوان جایگزین معرفی می‌کند تا همه‌ی کاربران بتوانند با استفاده از فناوری بلاک چین، تراکنش‌هایی کاربردی‌تر را با ارزهای دیجیتال انجام دهند. زبان برنامه‌نویسی قراردادهای هوشمند اتریوم «سالیدیتی» (Solidity) است که «تورینگ کامل» (Turing Complete) محسوب میشود.
منظور از تورینگ کامل، مجموعه‌ای از ماشین‌ها و سیستم‌ها است که در صورت وجود منابع و زیرساخت‌های موردنیاز، میتوانند هر مسئله‌ی پیچیده‌ای را حل کنند. در نتیجه، «ماشین مجازی اتریوم» (EVM) از مجموعه‌ی گسترده‌ای از دستورالعمل‌های محاسباتی پشتیبانی می‌کند و به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد که قراردادهای هوشمند قدرتمندی را طراحی و اجرا کنند.
مراحل اجرای قراردادهای هوشمند اتریوم چیست؟
برای طراحی و اجرای یک قرارداد هوشمند اتریوم (Ethereum Smart Contract)، توسعه‌دهندگان باید مراحل زیر را انجام دهند:
1_ شناسایی طرفین قرارداد و توافق درباره‌ی شرایط و ضوابط آن
2_ تعیین قوانین لازم برای اجرای قرارداد
3_ برنامه‌نویسی و کدگذاری
4_ استقرار قرارداد در بلاک چین اتریوم
5_ ذخیره‌شدن جزئیات قرارداد هوشمند روی زنجیره‌ی بلوکی
مزایا و معایب ایجاد قراردادهای هوشمند اتریوم
اتریوم (Ethereum) یکی از اولین بلاک چین‌ها است و به‌مرورزمان معایبی نیز برای آن شناسایی شده است. برخی از آن معایب مربوط به ساختار قدیمی‌تر اتریوم نسبت به شبکه‌های جدیدتر بوده و برخی دیگر به محدودیت‌های خود فناوری بلاک چین مربوط میشود. به‌خاطر همین، در این بخش به توضیح مزایا و معایب ایجاد قرارداد هوشمند در اتریوم می‌پردازیم.
مزایای ایجاد قرارداد هوشمند اتریوم
مزایای ساخت قرارداد هوشمند در بلاک چین اتریوم عبارتاند از:
- انعطاف‌پذیری: زبان سالیدیتی (Solidity) و ماشین مجازی اتریوم (EVM) باعث میشوند که اتریوم پلتفرمی بسیار منعطف را به توسعه‌دهندگان ارائه کند.
- ابزارها و روش‌ها: توسعه‌دهندگان نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (dApps) به ابزارها و روشهای متنوعی برای ایجاد این برنامه‌ها در اتریوم دسترسی دارند.
- تجربه کاربری: ابزارهای گسترده‌ی اتریوم باعث میشوند که کاربران در هنگام استفاده از نرم‌افزارهای مبتنی بر این شبکه، تجربه‌ای جذاب و کاربری ساده‌ای داشته باشند.
- جامعه‌ی کاربری: اتریوم بزرگ‌ترین جامعه‌ی کاربری را در بین ارائه‌کنندگان قراردادهای هوشمند دارد و این مسئله باعث میشود که اتریوم به پایگاه اصلی نرم‌افزارهای غیرمتمرکز و توکن‌های غیرقابل‌تعویض (NFTs) تبدیل شود.
- نسخه‌ی جدید: نسخه‌ی دوم اتریوم (Ethereum V2) به‌زودی به کاربران ارائه میشود و مشکل مقیاس‌پذیری را تا حد مطلوبی حل می‌کند.
معایب ایجاد قرارداد هوشمند اتریوم
معایب اصلی قراردادهای هوشمند اتریوم (Ethereum Smart Contracts) عبارتاند از:
- تغییرناپذیری: اصولاً امکان تغییر قراردادهای هوشمند وجود ندارد؛ درحالی‌که در قراردادهای سنتی، احتمال به‌روزرسانی هست.
- مقیاس‌پذیری: یکی از مشکلات اصلی شبکه‌های بلاک چین، تعداد تراکنش پایین در واحد ثانیه است. بااین‌حال، اتریوم با تلاش برای ارائه‌ی نسخه‌ی جدید این بلاک چین، تا حد زیادی مشکل مقیاس‌پذیری را حل خواهد کرد.
قرارداد هوشمند اتریوم چه موارد استفاده‌ای دارد؟
قراردادهای هوشمند اتریوم (Ethereum Smart Contracts) برای اتوماسیون هرگونه توافقی کاربرد دارند و میتوانند قوانین مختلف کسب‌و‌کارها را بهصورت خودکار تبدیل کنند. بااین‌حال، بیشترین کاربرد این قراردادها عبارتاند از:
- حسابهای چند امضایی: در چنین حساب‌هایی، تنها زمانی امکان برداشت و پرداخت وجود دارد که به تأیید طرفین قرارداد برسد.
- رمزنگاری قراردادهای مالی: قراردادهای هوشمند میتوانند دقت اجرای قرارداد بین افراد و شرکت‌ها را بالا ببرند.
- قراردادهای مبتنی بر دنیای بیرون: اسمارت کانترکت‌ها میتوانند با استفاده از اوراکل‌ها (Oracles)، اطلاعات دنیای بیرون، مانند داده‌های مالی، تجاری، سیاسی و... را به زنجیره‌ی بلوکی منتقل کنند.
- برقراری ارتباط: قراردادهای هوشمند میتوانند بهصورت زنجیره‌ای با قراردادهای دیگر ارتباط برقرار کنند.
- ذخیره‌سازی: اسمارت کانترکت‌ها به نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (dApps) کمک میکنند که اطلاعات کاربران و تراکنش‌ها را روی زنجیره‌ی بلوکی ذخیره کنند.
- هویت دیجیتال: قراردادهای هوشمند به کاربران کمک میکنند که میزان افشای اطلاعات خود را کنترل کنند.
قراردادهای هوشمند اتریوم چگونه با یکدیگر همکاری میکنند؟
قرار نیست که قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) اتریوم بهصورت مجزا عمل کنند. در واقع، بسیاری از اسمارت کانترکت‌ها برای کمک به قراردادهای دیگر طراحی میشوند. برای مثال، اگر یک قرارداد هوشمند درباره‌ی دمای روز ایجاد شده باشد، احتمالاً تعدادی قرارداد دیگر وجود دارند که اطلاعات را از منابع مختلفی جمع‌آوری کرده و در اختیار قرارداد اصلی می‌گذارند. از این طریق، دقت اجرای اسمارت کانترکت بالا می‌رود و دخالت انسانی به‌طور کامل حذف میشود.
از این طریق، مجموعه‌ای از قراردادها میتوانند یک نرم‌افزار غیرمتمرکز را بدون دخالت شخص ثالث اجرا کنند که به آن‌ها «شرکت مستقل غیرمتمرکز» (Decentralized Autonomous Company) گفته میشود.
آیا قراردادهای هوشمند اتریوم قانونی هستند؟
اصولاً قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) برای فعالیت خارج از سیستم قانونی طراحی میشوند. این قراردادها به کاربران کمک میکنند که توافق‌نامه‌های دقیقی را تنظیم کنند و در اجرای آن‌ها نیازی به نظارت نهادهای قانون‌گذار نداشته باشند. در نتیجه، کاربران برای حل‌و‌فصل اختلافات خود، نیازی به مراجعه به دادگاه نخواهند داشت.
از طرفی، مقاله‌های معتبری درباره‌ی قانونی‌بودن اسمارت کانترکت‌ها در نشریات مختلف منتشر شده است. این مقالات معتقدند که در صورت وجود اختلاف بین طرفین یک قرارداد هوشمند، دادگاه ایالات متحده ملزم است که به این اختلاف رسیدگی کند. بااین‌حال، کشورهای مختلف، قوانین گوناگونی برای ارزهای دیجیتال دارند و برخی از کشورها، هنوز دنیای کریپتو را به رسمیت نمی‌شناسند.
مشهورترین قراردادهای هوشمند اتریوم کدام‌اند؟
تعداد بسیار زیادی از قراردادهای هوشمند، بر روی بلاک چین اتریوم کار میکنند. اغلب پلتفرم‌ها و نرم‌افزارهای غیرمتمرکز معروف دنیای کریپتو، از قراردادهای هوشمند اتریوم سود می‌برند. دراین‌بین، مشهورترین نرم‌افزارهای غیرمتمرکز مبتنی بر قراردادهای هوشمند اتریوم عبارتاند از:
- Uniswap: یونی سواپ یک صرافی غیرمتمرکز منبع‌باز (DEX) برای تجارت و ارائه‌ی نقدینگی توکن‌های مبتنی بر اتریوم (ERC-20) است.
- OpenSea: اوپن سی یک بازار غیرمتمرکز برای تجارت توکن‌های غیرقابل‌تعویض (NFTs) است و امکان خریدوفروش و ضرب‌کردن این توکن‌ها را بر بستر اتریوم فراهم می‌کند.
- MakerDAO: میکر دائو یک پلتفرم وام‌دهی غیرمتمرکز است که امکان ارائه و یا دریافت انواع وام ارز دیجیتال را برای کاربران فراهم می‌کند.
- MetaMask: متامسک یک کیف پول غیرمتمرکز ارز دیجیتال است که به کاربران اجازه‌ی ایجاد و مدیریت کیف پول اختصاصی را می‌دهد.
- Axie Infinity: اکسی اینفینیتی یک بازی محبوب ان‌اف‌تی (NFT) است که امکان کسب درآمد را برای بازیکنان فراهم می‌کند.
- Compound: کامپوند یک پروتکل نرخ بهره است که امکان پرداخت و دریافت وام را با ارزهای مختلف به کاربران ارائه کرده است.
آینده قراردادهای هوشمند اتریوم چگونه است؟
قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) روشی بسیار خوب برای رفع مشکلات توافق‌نامه‌های سنتی هستند و میتوانند در موارد مختلفی مانند، بازار مسکن، بیمه و... استفاده شوند. در صورت وجود پیش‌نیازهای توافق، اسمارت کانترکت‌ها به‌طور خودکار اجرا میشوند و نیاز جامعه را برای نظارت شخص ثالث برطرف میکنند. پلتفرم‌های مختلف قراردادهای هوشمند باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ی کسب‌و‌کارها میشوند. همچنین، آن‌ها میتوانند نحوه ارتباط شرکت‌ها و مشاغل را با مشتریان خود متحول کنند. در نتیجه، کارهای اداری و پیش‌پاافتاده کاهش پیدا کرده و کسب‌و‌کارها میتوانند روی اهداف خود تمرکز کنند.
در حال حاضر، بسیاری از بانک‌ها و بیمه‌ها از قراردادهای هوشمند برای انجام فرایندهای روزمره‌ی خود استفاده میکنند. از طرفی، اتریوم به‌عنوان مشهورترین پلتفرم ارائه‌دهنده‌ی بستر اسمارت کانترکت‌ها پیشروی این فناوری است و با ارائه‌ی نسخه‌ی دوم اتریوم میتواند تحولی در مشاغل مختلف ایجاد کند.
سخن پایانی
قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) روشی نوین و مفید برای ایجاد و اجرای خودکار توافق بین افراد مختلف است. در ابعاد بزرگ‌تر، این قراردادها میتوانند نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (dApps) را به کاربران ارائه کنند و فرایندهای اجرایی را با دقت بالایی انجام دهند. از این طریق، اتریوم بستر بسیار مناسبی برای اتوماسیون ادارات و مشاغل محسوب میشود و نقش مهمی در آینده‌ی کسب‌و‌کارها خواهد داشت.
