شبکه‌های بلاک چین نسل اول، غیرمتمرکز و توزیع‌شده بودند؛ اما مشکلات متعددی همچون محدودیت مقیاس‌پذیری و سرعت پایین داشتند. این مشکلات در بلاک چین‌های نسل جدید‌تر بهبود پیدا کردند. سولانا (Solana) جزء شبکه‌های بلاک چین مقیاس‌پذیر و سریع بود که در بین سال‌های 2017 تا 2020 تکمیل شده و در رده شبکه‌های قدرتمند قرار گرفت. سولانا در سال 2023 با مشکلات زیادی روبه‌رو شد و مدتی فعالیت خود را محدود کرد، اما دوباره توانست به صحنه رقابت بازگردد و پتانسیل‌های خود را به فعل درآورد. این شبکه ویژگی‌ها و کاربردهای قابل توجهی دارد که در این مطلب به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
آشنایی با رمز ارز سولانا (SOL)
سولانا (Solana) یک شبکه بلاک چین سریع و کارآمد است که از قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز (dApps) پشتیبانی میکند. سولانا به‌لطف الگوریتم اجماع ترکیبی خود می‌تواند هزاران تراکنش در ثانیه را نهایی سازد. در وصف بیشتر ماهیت این شبکه می‌توان گفت:
1- سولانا سرعت پردازش بالا و تأخیر کم را ارائه کرده و آن را برای برنامههای بلادرنگ مانند بازی‌ها، خدمات مالی و سایر فعالیت‌هایی که نیاز به پردازش سریع و مطمئن اطلاعات دارند، ایده‌آل میکند.
2- شبکه سولانا شامل یک محیط توسعه برای توکنهای مبتنی بر سولانا و محصولات مرتبط با آن است.
3- شبکه سولانا توسط هزاران گره تأیید شده است که مستقل از یکدیگر عمل میکنند و اطمینان می‌دهند که داده‌های شما ایمن و مقاوم در برابر سانسور باقی می‌مانند.
4- وایت پیپر سولانا در سال 2017 توسط آناتولی یاکوونکو (Anatoly Yakovenko) منتشر گردید و در مارس 2020 اولین بلوک سولانا ایجاد شد.
5- ارز دیجیتال بومی و اختصاصی شبکه سولانا با نماد «SOL» در بازار کرپیتو خرید و فروش می‌شود. این توکن برای پرداخت‌های شبکه، استیکینگ، حاکمیت و... مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ویژگی‌های شبکه سولانا کدامند؟
شبکه سولانا دارای ویژگی‌هایی عمومی و اختصاصی است که آن را به یک شبکه منحصربه‌فرد در کریپتو تبدیل میکنند. ویژگی‌های قابل توجه این شبکه عبارت‌اند از:
کد منبع‌باز (Open Source Code)
سولانا یک شبکه بلاک چین است و شبکه‌های بلاک چینی در رده شبکه‌های منبع‌باز یا اوپن سورس قرار می‌گیرند؛ به این معنی که کد منبع این شبکه‌ها توزیع شده و در اختیار همه کاربران قرار دارد. کدهای منبع شبکه سولانا در دسترس هستند؛ بنابراین کاربرانی که قدرت فنی کافی برای درک این کدها را دارند، می‌توانند از روی کد منبع، به چگونگی کارکرد این شبکه پی ببرند. منبع‌باز بودن سولانا سبب شده تا جامعه کاربران آن بتوانند در مورد تغییرات و نحوه کار شبکه نظردهی کنند.
اثبات سهام (Proof of Stake)
الگوریتم‌های اجماع در شبکه‌های بلاک چین دارای چندین نوع مختلف هستند. در ابتدا از الگوریتم اجماع اثبات کار (PoW) در بلاک چین‌ها استفاده می‌شد که نیاز به ماینر و مصرف انرژی بالا داشت. شبکه‌های بلاک چین برای کاهش مصرف انرژی و بهینگی بیشتر، الگوریتم اثبات سهام (PoS) را جایگزین اثبات کار کردند. شبکه سولانا از الگوریتم اجماع اثبات سهام استفاده میکند. سیستم اثبات سهام، اعتبارسنجها یا ولیدیتورها (Validators) را متناسب با تعداد توکن‌هایی که این افراد در شبکه دارند، انتخاب میکند. این اعتبارسنجها با دارایی‌های خود به پیشبرد اهداف شبکه و تأمین امنیت آن کمک میکنند.
از طرفی، اعتبارسنجها در برابر مشارکت خود در شبکه پاداش می‌گیرند. پاداش اعتبارسنجها در شبکه سولانا با توکن بومی این شبکه، یعنی توکن SOL پرداخت می‌شود. اثبات سهام ایمنی و قابلیت اطمینان بلاک چین سولانا را تضمین کرده و به دارندگان توکن اجازه می‌دهد در فرایند اعتبارسنجی بلوک بر اساس تعداد توکن‌هایی که در اختیار دارند، شرکت کنند.
اثبات تاریخ (Proof of History)
الگوریتم اجماع اثبات تاریخ (PoH) به‌عنوان یک الگوریتم اختصاصی، توسط سولانا معرفی شده است. شبکه سولانا، الگوریتم اثبات سهام را با الگوریتم اثبات تاریخ ترکیب کرده و یک الگوریتم اجماع ترکیبی منحصربه‌فرد ایجاد میکند. الگوریتم اجماع اثبات تاریخ پیشرفت‌های بزرگی را برای سولانا به‌همراه داشته و نقشی اساسی در موفقیت آن ایفا میکند.
اثبات تاریخ به یک بلاک چین اجازه می‌دهد به زمان تکیه نکرده و کاری میکند تا هر گره ساعت خود را بدون اطلاع از ساعت سایر شرکت‌کنندگان اجرا نماید. امنیت، سرعت و رویکرد غیرمتمرکز از جمله دستاوردهای اثبات تاریخ برای سولانا به شمار می‌روند. انجام 65 هزار تراکنش در هر ثانیه، امنیت بالا در مقایسه با حریفان و همچنین توزیع منطقی ثروت از جمله ویژگی‌های مثبت الگوریتم اثبات تاریخ هستند.
مقیاس‌بندی افقی (Horizontal scaling)
ویژگی مقیاس‌بندی افقی سولانا با عنوان شکست ابر یا کلودبریک (Cloudbreak) شناخته می‌شود که می‌توان آن را پایگاه داده سازمان‌یافته نیز نامید. سولانا مقیاس‌پذیری خود را مدیون این ویژگی است. منظور از مقیاس‌بندی افقی، اضافه کردن گره‌های بیشتر به شبکه بوده که به افزایش مقیاس‌پذیری شبکه می‌انجامد. این مهم تعداد بیشتری درخواست تراکنش را امکان‌پذیر میکند. در واقع کلودبریک روشی برای حافظه است که برای ردیابی تعادل شرکت‌کنندگان، افزایش سرعت و کارایی شبکه استفاده می‌شود.
سی‌لول (Sealevel)
ویژگی سی‌لول در سولانا، سرعت و مقیاس‌پذیری را متحول کرده، به‌طور قابل توجهی توان عملیاتی تراکنش را بهبود بخشیده و تأخیر را کاهش می‌دهد. سی‌لول یک شبکه از قراردادهای هوشمند است که به کاربران اجازه می‌دهد چندین قرارداد هوشمند را به‌صورت همزمان اجرا کرده و در صورت لزوم، بارهای کاری را بین گره‌های دیگر توزیع کنند.
گلف استریم (Gulf Stream)
گلف استریم زمان و نحوه مبادله تراکنش‌ها را تعیین میکند. گلف استریم به اعتبارسنج‌های شبکه‌ی سولانا اجازه می‌دهد تا تراکنش‌ها را زودتر از موعد اجرا کرده و زمان تأیید آنها را کاهش دهند. به عبارت دیگر، گلف استریم قبل از پردازش کامل تراکنش‌های قبلی، تراکنش‌های جدید را به اعتبارسنجها ارسال میکند. این کار به مقیاس‌پذیری تراکنش‌ها کمک کرده و پردازش همزمان آنها را فراهم می‌سازد.
گلف استریم به‌صورت خودکار تراکنش‌های در صف را به گره‌هایی که تراکنش‌های کمتری در خط پردازش دارند، ارسال میکند. این روش باعث ایجاد حافظه خالی و تراکنش‌های آنی می‌شود.
پروتکل توربین (Turbine Protocol)
توربین پروتکلی در سولانا است که ارسال داده‌ها به گره‌های بلاک چین را ساده‌تر میکند. این کار با تقسیم داده‌ها به بسته‌های کوچک‌تر انجام می‌شود. توربین، نحوه ارسال و دریافت بلاک‌ها توسط گره‌های تأیید‌کننده تراکنش‌ها را مشخص میکند. معمولاً در شبکه‌های بلاک چین، افزایش تعداد گره‌ها منجر به افزایش زمان مورد نیاز برای ارسال داده‌ها به تمام گره‌ها می‌شود.
توربین چنین مشکلی را در بلاک چین سولانا حل کرده است. مثلاً اگر یک گره در سولانا بخواهد پیامی را به 1000 گره دیگر ارسال کند، نیازی نیست این پیام 1000 بار انتقال داده شود؛ بلکه پیام به بسته‌های خیلی کوچک تقسیم می‌شود و هر بسته به یک اعتبارسنج متفاوت ارسال خواهد شد. از طرفی هم هر اعتبارسنج بسته دریافتی را مجدداً به گروهی از گره‌هایی نزدیک به خود ارسال میکند.
گره‌های رهبر در چرخش (Leader nodes on rotation)
نقش‌های متعددی در شبکه سولانا وجود دارند (رهبران، اعتبارسنجها، بایگانی‌کنندگان و...). گره‌های سولانا در انجام همه نقش‌های شبکه نقش دارند. لیدرها یا رهبران سولانا وظیفه تولید بلوک‌های جدید را بر عهده می‌گیرند و پس از هر 4 بلوک (1.6 ثانیه) عوض می‌شوند.
این گره‌ها تراکنش‌ها را با استفاده از برچسب‌های زمانی دیجیتال به‌عنوان مرجع تأیید کرده و سپس به‌سرعت سوابق را به سایر گره‌های مرتبط (Cluster) در شبکه منتقل میکنند. گره رهبر می‌تواند به تراکنش‌ها ترتیب داده و کارایی را افزایش دهد. چرخش دوره‌ای گره‌های رهبر با جلوگیری از ایجاد گلوگاه تراکنش‌ها توسط گره‌های مخرب یا غیرعملکردی، به حفظ یکپارچگی شبکه کمک میکند.
زمان بلوک کوچک (Miniscule block times)
مهمترین نقطه قوت شبکه سولانا، زمان بلوک کوچک آن است که تقریباً 400 میلی ثانیه در نظر گرفته می‌شود. زمان‌های کوتاه بلوک باعث می‌شوند تراکنش‌ها سرعت یابند. بنابراین هزاران تراکنش در سولانا به‌راحتی مدیریت خواهند شد. این زمان بلاک فوق‌العاده کوتاه، پردازش سریع تراکنش‌ها را امکان‌پذیر میکند و به شبکه اجازه می‌دهد تا هزاران تراکنش در ثانیه را به‌راحتی انجام دهد.
کاربردهای شبکه سولانا کدامند؟
شبکه سولانا با توجه به ویژگی‌ها و پتانسیل‌هایی که دارد، کاربردهای متنوعی را در بر می‌گیرد که در اینجا به بررسی آنها خواهیم پرداخت. کاربردهای اصلی شبکه سولانا عبارت‌اند از:
دیفای (DeFis)
مزیت بلاک چین با سرعت بالای سولانا به پروژه‌های دیفای اجازه می‌دهد تا تراکنش‌ها را به‌سرعت و با هزینه کم پردازش کرده و تجربه‌ای یکپارچه و کارآمد برای کاربران فراهم کند. این سرعت برای اجرای قراردادهای هوشمند پیچیده و حفظ پاسخگویی کلی برنامههای غیرمتمرکز اهمیت بسیاری دارد. بنابراین، سولانا می‌تواند بستر ایده‌آلی برای پروژه‌های دیفای باشد.
پروتکل‌های دیفای بسیاری روی شبکه سولانا ایجاد شده‌اند که از جمله آنها می‌توان به صرافی غیرمتمرکز ژوپیتر (Jupiter)، صرافی غیرمتمرکز سیبر (Saber)، صرافی مشتقات غیرمتمرکز زتا (Zeta) و... اشاره کرد.
پروتکل‌های وام‌دهی (Lending Protocols)
وام‌دهی و وام‌گیری در کریپتو، بخشی از فعالیت‌های مبتنی بر دیفای هستند. با توجه به اینکه سولانا به‌عنوان یک پلتفرم جامع و سریع دیفای در نظر گرفته می‌شود، طبیعتاً بستر مناسبی برای پلتفرم‌های وام‌دهی نیز خواهد بود. تا به امروز پلتفرم‌های وام‌دهی بسیاری روی سولانا ایجاد شده‌اند. از جمله پلتفرم‌های وام‌دهی مستقر در سولانا می‌توان سولند (Solend)، مارجینفای (Marginfi)، کامینو فایننس (Kamino Finance) و... را نام برد.
برنامه‌ها و بازارهای ان‌اف‌تی (NFT apps and marketplaces)
شبکه بلاک چین سولانا، یکی از شبکه‌های قدرتمند برای ایجاد توکنهای غیرقابل تعویض و مبادله آنها است. سرعت، امنیت و مقیاس‌پذیری سولانا سبب شده تا این شبکه به جایگاه مناسبی برای ارائه NFT و مبادله آنها تبدیل شود. بازار معروف اوپن‌سی (OpenSea) از سولانا بهره می‌گیرد. در واقع، اوپن‌سی پلتفرمی است که بر روی سولانا ساخته شده و به کاربران امکان خرید و فروش NFT را می‌دهد. از دیگر بازارهای NFT مستقر در شبکه سولانا می‌توان تنسور (Tensor) را نام برد.
بازی‌ها (Games)
شبکه سولانا قابلیت همکاری، مقیاس‌پذیری و سرعت را تضمین میکند. بنابراین پیوند سولانا و انجمن‌های بازی کار ساده‌ای است. باید توجه داشته باشید که هر معامله در سولانا فقط کسری از سنت هزینه دارد. بنابراین گیمرها یا توسعه‌دهندگان بازی نگران مشکلات تجربه ناشی از هزینه‌های بالا در این شبکه نیستند. توسعه‌دهندگان بازی می‌توانند برای ایجاد بازی‌های مورد نظر خود از سولانا بهره بگیرند و گیمرها با اطمینان بیشتری در این بازی‌ها شرکت کنند.
از جمله بازی‌های ایجادشده بر بستر سولانا می‌توان دیفای لند (DeFi Land)، استار اطلس (Star Atlas)، ژنوپتس (Genopets)، سول‌چیکس (SolChicks)، اسپیس فالکن (Space Falcon)، کریووار (Cryowar)، زولانا (Zoolana)، ووید (Void) و... را نام برد.
برنامههای وب 3 (Web3 Applications)
وب 3 نشان‌دهنده یک تغییر بزرگ به‌سمت اینترنت غیرمتمرکز است که در آن کاربران کنترل بیشتری بر داده‌ها، تراکنش‌ها و تعاملات دیجیتالی خود دارند. شبکه بلاک چین سولانا یک زیرساخت قوی برای توسعه برنامههای کاربردی غیرمتمرکز در وب 3 فراهم میکند. برنامههای ساخته‌شده بر روی سولانا از توان عملیاتی بالا و هزینه‌های پایین تراکنش برخوردار هستند؛ بنابراین، برنامههای مبتنی بر وب 3 می‌توانند بر روی سولانا مستقر شوند. برخی از بازی‌های که در قسمت قبل نام بردیم، مبتنی بر وب 3 هستند و از سولانا بهره می‌گیرند.
سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز (Decentralized Autonomous Organizations)
سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز یا دائو (DAO) نهادهای خودگردانی هستند که بر روی شبکه‌های بلاک چین فعالیت میکنند. DAOها از قراردادهای هوشمند برای خودکارسازی تصمیم‌گیری استفاده کرده و اعضای جامعه را قادر می‌سازند تا در مورد پیشنهادات رأی دهند. آنها یک چارچوب را برای تصمیم‌گیری مشترک، مدیریت سرمایه و مدیریت پروژه فراهم میکنند. سولانا با الگوریتم اجماع کارآمد و شبکه پرجنب‌وجوش خود، یک پایه عالی برای اجرای حاکمیت و سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (DAO) فراهم کرده است.
سخن پایانی
سولانا یک شبکه بلاک چین سریع، مقیاس‌پذیر و ایمن است که برای توسعه برنامههای غیرمتمرکز، برنامههای مبتنی بر وب 3، بازی‌های کریپتویی، بازارهای NFT، برنامههای دیفای و بسیاری از فعالیت‌های دیگر کاربرد دارد. سولانا از همان ابتدای عرضه خود توانست به یکی از بهترین پروژه‌های بلاک چین تبدیل شود. اگرچه سولانا در سال‌های 2022 و 2023 با چالش روبه‌رو بوده و حتی به سقوط نزدیک شد، اما در اواخر 2023 توانست به صحنه رقابت بازگشته و پرقدرت‌تر از قبل ظاهر شود. نمی‌توان نقش سولانا را در وب 3 نادیده گرفت. بنابراین سولانا با کاربردهای گستردهای که دارد، آینده روشنی را نوید می‌دهد. نظر شما در مورد سولانا چیست؟
