همه ما به شکلی عاشق سودآوری بیشتر و رسیدن به درآمدهای بزرگ و ناگهانی هستیم. متاسفانه این علاقه بیش از اندازه به کسب سود از بازارهای مالی، سبب میشود تا افراد فریب طرح‌های کلاهبرداری چون طرح پانزی را خورده و سرمایه اولیه خود را خیلی زود از دست بدهند. این پروژه‌ها معمولا با زرق و برق زیادی همراه بوده و کاملا فریبنده هستند. خبر خوب این است که شما می‌توانید با شناخت طرح Ponzi، به موقع از افتادن در چنین دام کلاهبرداری نجات پیدا کرده و سرمایه خود را حفظ کنید.
با ما در بلاگ اکسبیتو همراه باشید تا ببینیم این طرح در حوزه‌های مختلف، چون پانزی ارز دیجیتال و بورس چطور اجرایی میشود و چطور باید آن را از طرح‌های واقعی سرمایه گذاری شناسایی کرد.
طراحی پانزی (Ponzi) چیست؟
طرح پانزی در واقع یکی از تکنیک‌های نه چندان جدید کلاهبرداری است که احتمالا تا به حال بارها و بارها درباره آن شنیده و تنها نمی‌دانستید که این مدل از کلاهبرداری، دارای چنین عنوانی است. در این الگوی قدیمی کلاهبرداری، یک شخص یا تیم با سوء استفاده از ناآگاهی و عدم داشتن اطلاعات افراد، آن‌ها را با وعده سودآوری زیاد فریب داده و از سرمایه آن‌ها در یک چرخه باطل استفاده می‌کند.
در این دوران که کریپتو و ارز دیجیتال بیش از هر زمان دیگری رونق پیدا کرده است، استفاده از این طرح در حوزه رمزارزها نیز شدت پیدا کرده و کلاهبرداریهای زیادی در باب آن رخ می‌دهد.
الگوی ساده‌ای در پشت این تکنیک کلاهبرداری وجود دارد. طرح پانزی، با پولی که از فریب خوردگان جدید به دست می‌آورد، سود پرداختی به قدیمی‌ترها را پوشش داده و به این شکل، در ظاهر به نظر میرسد که او به وعده‌های خویش عمل کرده و قادر به پرداخت سودهای بالایی است که از ابتدا وعده داده بود.
البته متاسفانه این الگو ادامه‌ای نداشته و یک جایی با انباشت میزان پول لازم و رسیدن شخص یا تیم کلاهبردار به نقطه‌ای که مایل بوده، به کلی بساط کار خود را جمع کرده و دیگر از اون خبری نخواهد بود. این نقطه‌ای است که سرمایه گذاران به دام افتاده، نه تنها سودی دریافت نکرده، بلکه متوجه خواهند شد که به کلی در یک دام کلاهبرداری قرار داشته و سرمایه اصلی خود را نیز از دست داده‌اند.
اگر شنیده باشید، در بازار رمزارزها نیز از این طرح کلاهبرداری بسیار استفاده شده و با وعده سودآوری‌های عجیب، دارندگان ارزهای دیجیتال فریب خورده و سرمایه خود را در اختیار افراد ناشناس قرار می‌دهند. حتی در فرمی با طرح کرایه دادن حساب کاربری صرافی دیجیتال، وعده سودآوری داده شده و به این شکل از حساب کاربری افراد برای پولشویی و کارهای خلاف دیگر استفاده میشود. البته این با ساختار طرح پانزی متفاوت است، اما به طور کلی حاکی از پتانسیل‌های کلاهبرداری در این حوزه است.
چگونه یک طرح پانزی را تشخیص دهیم؟
برای آن که بتوانید یک کلاهبرداری پانزی را به درستی تشخیص دهید، لازم است که چرخه فعالیت آن را به خوبی بشناسید. این طرح معمولا از یک چهارچوب مشخص برخوردار است که رکن اول اصلی آن را تبلیغات تشکیل می‌دهد. از آن جایی که معمولا طرح‌های کلاهبرداری Ponzi، وابسته به سازمان یا شرکت‌های مشهور نیستند، برای معرفی اولیه خود، نیاز به تبلیغات زیادی دارند.
بسته به دوران، این تبلیغات در الگوهای مختلفی شکل گرفته است که البته این روزها می‌تواند از بستر شبکه های اجتماعی باشد که بیشترین طیف مخاطب را دارد.
پس از آن که تبلیغات به شکل موثر انجام شد، سرمایه گذاری افراد فریب خورده آغاز شده و رفته رفته پول وارد چرخه میشود. با راه افتادن این پول‌ها، امکان پرداخت سود وعده داده شده برای کلاهبردار میسر شده و گروه‌های قبلی از پول گروه‌های جدید، متنعم می‌شوند. به این شکل با پیچیده شدن صدای شهرت پرداخت سود از سوی کلاهبردار، سرمایه گذاران جدیدی به خیال آن که آن‌ها نیز برداشت سود قابل توجهی خواهند داشت؛ به این چرخه اضافه خواهند شد.
اگر سرمایه گذار جدیدی به چرخه پانزی وارد نشود، ادامه چرخه برای شخص کلاهبردار معنایی ندارد و با قطع زنجیره، پول باقی مانده را برداشته و به مکان نامعلومی می‌گریزد و در صورتی که پول تجمیع شده به حد زیادی رسیده و برای کلاهبردار کافی باشد، کلاهبردار طعمی برای ادامه دادن در این چرخه نداشته و با قطع زنجیره، پول‌ها را تصاحب کرده و ناپدید میشود.
چطور از کلاهبرداری پانزی در امان بمانیم؟
برای آن که بتوانید از کلاهبرداری های پانزی در امان بمانید و فریب چنین الگوهای سرمایه گذاری را نخورید، باید نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- تبلیغات بزرگ و زیاد از حد غلو شده، نگران کننده هستند و باید با احتیاط نسبت به آن‌ها تفکر کنید. به طور مثال اگر به شما گفته میشود که از این طریق میزان رمزارز زیادی به دست خواهید آورد که با منطق سازگار نیست، حتما نسبت به آن تردید کنید.
- سودهای زیاد و خارج از عرف معمول، به احتمال بسیار زیاد محلی از تردید بوده و نشان از یک کلاهبرداری بزرگ دارند.
- مشخص نبودن هویت و جایگاه واقعی نفرات مسئول پروژه‌های سرمایه گذاری معرفی شده، یک نشانه قابل توجه است.
- مشخص نبودن کامل فعالیت اقتصادی که قرار است سود ناشی از آن به شما تعلق بگیرد.
- نداشتن دفتر کار مشخص یا اطلاعات تماس دقیق که البته در بسیاری مواقع نیز با وجود این موارد، همچنان با یک طراح پانزی روبرو هستیم.
تاریخچه طرح پانزی
جالب است بدانید که نام این طرح کلاهبرداری که برای بسیاری از ما آشناست؛ چون طرح پانزی از نام یک کلاهبردار بزرگ در تاریخ جهان گرفته شده است. چارلز پانزی (Charles Ponzi)، کسی بود که در تاریخ (حدود سال ۱۹۲۰میلادی) به دلیل کلاهبرداریهای سازمان یافته‌اش، به شهرت زیادی رسید.
بزرگترین کلاهبرداری پانزی این بود که کوپن‌های تخفیفی اداره پست را به فروش رسانده و چنین وانمود می‌کرد که خریداران این کوپن‌ها، پس از ۴۵روز، به سودی نزدیک به ۵۰ درصد دست خواهند یافت.
فعالیت‌های کلاهبردارانه وی در آن زمان، منجر به تحصیل پولی نزدیک به ۲۰ میلیون دلار به نرخ سال ۱۹۲۰ میلادی شد. این سود بسیار بزرگی بود که بسیاری را در آن دوران وسوسه کرد و چارلز پانزی نیز با فروش کوپن‌های جدید، به سرمایه گذاران دوره‌های قبلی، تا مدتی سود پرداخت می‌کرد و این پرداخت سود، باعث می‌شد تا همچنان مشتریان تازه‌ای پیدا کند.
مثال‌هایی از طرح Ponzi در ارز دیجیتال
بازار ارز دیجیتال نیز که این روزها از داغ‌ترین بازارهای مالی جهانی به حساب می‌آید، بسیار مستعد شکل گرفتن کلاهبرداریهای مختلف از جمله طرح‌های پانزی است. با توجه به غیرمتمرکز بودن رمزارزها و همین طور امکان جذب سرمایه از جای جای جهان، عجیب نیست که این روزها کلاهبرداران حرفه‌ای، در این بازار نیز نفوذ پیدا کرده باشند. به واقع جرایم مالی در بازار ارزهای دیجیتال با سهولت و سرعت بیشتری اتفاق افتاده و پتانسیل بالاتری برای کلاهبرداریهای بی نام و نشان در این حوزه وجود دارد.
استخراج ابری از جرایم پانزی
اگر بخواهیم مثالی از کلاهبرداری پانزی در بازار ارزهای دیجیتال بزنیم؛ بزرگترین و در عین حال عجیب‌ترین آن‌ها، استخراج ابری یا Cloud mining است. جالب است بدانید که بیشتر شرکت‌های این چنینی به جای آن که به راستی نسبت به استخراج رمزارزها بپردازند، با دریافت پول از سرمایه گذاران جدید، سود سرمایه گذاران قدیمی‌تر را پرداخت کرده و به این شکل کار خود را در چرخه فعالیت نشان می‌دهند. لازم به ذکر است که همه شرکت‌های استخراج ابری نیز در حال کلاهبرداری نبوده و برخی از آن‌ها به راستی این فعالیت را انجام می‌دهند.
استخراج با ربات‌های تلگرامی
ماینینگ رمزارزها با ربات‌های تلگرامی نیز مثال واضح دیگری از جرایم پانزی است که با عضو شدن نفر جدید و به دست آوردن چند توکن یا الماس، کار آغاز شده و خرید الماس با ارز دیجیتال چون بیت کوین شکل می‌گیرد. این واریز وجه برای استخراج الماس ادامه پیدا کرده و اعضای جدید نیز با شنیدن تبلیغات مثبت، جذب خواهند شد.
به این ترتیب کلاهبردار که تنها از یک بات تلگرامی استفاده کرده، به مقدار زیادی رمزارز، به طور مثال بیت کوین دست خواهد یافت و در زمان لازم، با تصاحب همه این دارایی، کاملا غیب شده و سرمایه گذاران نیز هیچ راه قانونی یا غیرقانونی برای دستیابی به وی نخواهند داشت.
تفاوت طرح پانزی با شرکت های هرمی
تا اینجای کار، احتمالا شما نیز بر این عقیده هستید که طرح پانزی، شباهت زیادی با طرح کلاهبرداری شرکت‌های هرمی دارد. اگر چه به راستی نیز این دو الگوی کلاهبرداری، شباهت‌های زیادی با هم داشته که اصلی‌ترین آن وعده‌های دروغ و پوچ و به یغما بردن سرمایه مردم است؛ اما در برخی ریزه کاری‌ها نیز با هم متفاوت هستند.
در ادامه مطلب، به اصلی‌ترین تفاوت‌های این دو طرح می‌پردازیم که شامل موارد زیر میشود:
- در طرح پانزی معمولا خبری از فروش محصولات یا حتی خدمات نیست و تنها از افراد برای سرمایه گذاری دعوت میشود؛ اما در طرح شرکت‌های هرمی، معمولا یک محصول برای فروش داریم که در اغلب مواقع نیز کاملا بی ارزش است.
- اگر چه ۹۹ درصد شرکت‌های هرمی نیز با یک الگوی کلاهبرداری به میدان آمده و در نهایت نیز سرمایه اعضای خود را می‌برند، اما ساختار اولیه این شرکت‌ها می‌تواند قانونمند بوده و منع قانونی برای اداره نداشته باشد. این در حالی است که به طور کلی تمام طرح‌های پانزی، کلاهبرداری بوده و در صورت کشف توسط قانون، مورد پیگیری قضایی قرار خواهند گرفت.
- در طرح شرکت‌های هرمی، با یک ساختار به راستی هرمی و دعوت اعضای قدیمی از اعضای جدید روبرو هستیم، اما لزوما طرح‌های کلاهبرداری پانزی به این شکل پیش نخواهند رفت.
چطور گرفتار جرایم پانزی نشویم؟
برای آن که در حوزه ارز دیجیتال یا هر حوزه مالی دیگری، دچار طرح پانزی ارز دیجیتال و ... نشوید، لازم است که از افتادن در دام تبلیغات غلو شده و وعده سودهای عجیب دوری کنید. بدیهی است که سودآوری از یک اندازه‌ای بیشتر، هیچ محل منطقی نداشته و قطعا در پی آن، یک طرح کلاهبرداری بزرگ نهفته است. شما چه تجربه‌ای در این باره دارید؟
