بیت کوین بهعنوان اولین بلاک چین، تحولی عظیم را در امور مالی ایجاد کرد. بااین‌حال، در زمان پیدایش، این بلاک چین صرفاً برای پردازش تراکنش‌های همتابه‌همتا مورد استفاده قرار می‌گرفت. پس از بیت کوین، بلاک چین‌های دیگری نیز پدید آمدند که قصد داشتند با بیت کوین به رقابت بپردازند. دراین‌بین، بلاک چین اتریوم پا را فراتر گذاشت و نوآوری‌های گسترده‌ای را به دنیای کریپتو ارائه داد. اگرچه ارز دیجیتال این شبکه، یعنی اتر (ETH)، تنها رمز ارزی بود که سهم زیادی از بازار بیت کوین را به دست آورد، اما بلاک چین اتریوم، بیش از اینکه به‌دنبال رقابت با بیت کوین باشد، تصمیم دارد تا به نسل جدید اینترنت تبدیل شود و از حوزه‌های گوناگون سنتی تمرکززدایی کند. به همین خاطر، در این مقاله از اکسبیتو، قصد داریم که این شبکه را به‌طور کامل برای شما شرح دهیم.
اتریوم ETH چگونه رمز ارزی است؟
در سال 2013، فردی به نام «ویتالیک بوترین» (Vitalik Buterin) وایت پیپر یا مقاله‌ای فنی را ارائه کرد و مشخصات بلاک چین اتریوم (Ethereum) را توضیح داد. این شبکه از ارز اتر (ETH) بهعنوان ابزاری برای انتقال ارزش استفاده میکند و به یک پلتفرم محاسباتی غیرمتمرکز بدل میشود که بر اساس کُدهای نوشته‌شده به اجرا درمی‌آید. بلاک چین اتریوم از قدرت محاسباتی توزیع‌شده‌ی خود برای ایجاد و فعال‌سازی قراردادهای هوشمند استفاده میکند.
ازاین‌طریق، این بلاک چین بستری مناسب را برای توسعه نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (Decentralized Applications) که با عنوان dApp هم شناخته می‌شوند، فراهم کرده است. هر نرم‌افزاری که بر روی اتریوم ساخته شده، میتواند غیرقابل تغییر باشد و از کُدهایی دائمی بهره‌مند شود. همچنین، اطلاعات این نرم‌افزارها بر روی بلاک چین اتریوم ذخیره خواهند شد.
این شبکه به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا با کمک فناوری قرارداد هوشمند، حوزه‌های مختلف سنتی را به دنیای کریپتو آورده و از آن‌ها تمرکززدایی کنند. این مسئله به کاربرانی از نقاط مختلف جهان کمک کرده است تا بدون محدودیت و نظارت اشخاص ثالث، به خدمات گوناگونی دسترسی داشته باشند. ازآنجایی‌که بلاک چین اتریوم مفهوم «اینترنت جدید» را در امور مالی و فضای کریپتو مطرح کرد، ارز اتر نیز به‌سرعت رشد یافت و به دومین ارز دیجیتال بزرگ دنیا، پس از بیت کوین، تبدیل گردید. امروزه بسیاری از سرمایه‌گذاران ETH را در سبد سرمایه خود گنجانده‌اند و به ادامه موفقیت آن امید دارند. درصورتی‌که شما هم به سرمایه‌گذاری بر روی ETH علاقه‌مند هستید، به‌راحتی می‌توانید از طریق صرافی ارز دیجیتال اکسبیتو به خرید اتریوم اقدام کنید. صرافی آنلاین معتبر اکسبیتو امکان خرید صدها ارز دیجیتال معتبر را با بهترین قیمت و کمترین کارمزد برای شما فراهم کرده است.
تاریخچه پیدایش اتریوم چگونه است؟
اگرچه ویتالیک بوترین وایت پیپر (ETH) اتریوم را نوشت، اما افراد دیگری نیز در توسعه این رمز ارز نقش داشتند. ویتالیک بوترین، در سال 2014، در یک کنفرانس مربوط به بیت کوین که در فلوریدای آمریکا برگزار می‌شد، بلاک چین اتریوم را به اهالی کریپتو معرفی کرد. در پایان همین سال، در یک عرضه اولیه، 18 میلیون دلار از کوین ETH به فروش رفت. اگرچه در آن‌موقع، ارز ETH قابل خرید و فروش بود، اما تا 30 ژوئیه 2015، بلاک چین اتریوم راه‌اندازی نشد. پس از تأسیس، این پروژه مسیری طولانی را برای توسعه طی کرد. اولین اجرای بلاک چین اتریوم «فرانتیر» (Frontier) نام داشت و زنجیره را آغاز نمود تا این شبکه بتواند میزبان انواع قرارداد هوشمند و مکانیزم اثبات کار (PoW) باشد. فرانتیر به کاربران اجازه داد تا با وصل کردن دستگاه کامپیوتری خود به شبکه و تبدیل شدن به یک «گره» (Node)، زنجیره را امتداد دهند. از آن پس، بلاک چین اتریوم به‌روزرسانی‌های گوناگونی را مانند «بیزانتیوم» (Byzantium)، «قسطنطنیه» (Constantinople) و «زنجیره بیکن» (Beacon Chain) به خود دیده است. بیزانتیوم یا بیزانس پاداش استخراج هر بلوک را کاهش داد و قسطنطنیه یا کنستانتینوپل شبکه را برای انتقال به نسخه جدید آماده کرد. همچنین، زنجیره بیکن توانست بلاک چین اتریوم را از مکانیزم اجماع اثبات کار (PoW) به اثبات سهام (PoS) انتقال دهد.
این جابه‌جایی که اصطلاحاً به «اتریوم 2» (Ethereum 2.0) نیز شهرت یافته است، یکی از نقاط مهم تاریخی این شبکه به حساب می‌آید که در سال 2020 به‌وقوع پیوست. ازآنجایی‌که در گذشته، کارمزد تراکنش‌ها یا گس فی (Gas Fee) بسیار بالا بود و تراکنش‌ها نیز با سرعت پایینی نهایی می‌شدند، انتظار می‌رود که نسخه جدید بلاک چین اتریوم بتواند کارایی نرم‌افزارهای مبتنی بر قرارداد هوشمند را تا حد مطلوبی بهبود ببخشد.
بلاک چین اتریوم چگونه کار میکند؟
بلاک چین اتریوم (Ethereum) از تعداد زیادی گره (Node) تشکیل شده است. منظور از Node، همان کامپیوترهایی هستند که توسط ماینرها، با هدف استخراج ارز دیجیتال اتر (ETH)، به شبکه متصل می‌شوند. این بلاک چین «ماشین مجازی اتریوم» (Ethereum Virtual Machine) یا EVM را ارائه میکند که بر روی همین گره‌های عمومی توزیع شده است. به‌این‌ترتیب، گره‌ها قدرت پردازش نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (Decentralized Applications) را فراهم می‌کنند و هر توسعه‌دهنده‌ای میتواند dApp مورد نظرش را به‌راحتی در بلاک چین اتریوم بسازد. از طرفی، این شبکه از یک مکانیزم داخلی بهره می‌برد تا بتواند کارمزد پردازش تراکنش‌ها یا گس فی را تعیین کند. از یک قرارداد هوشمند ایجادشده بر روی بلاک چین اتریوم، می‌توان برای ساخت موارد گوناگونی، مانند ارزهای دیجیتال، توکن‌های غیرقابل تعویض، سهام و... استفاده کرد. از 15 دسامبر 2020، بلاک چین اتریوم به مکانیزم اثبات سهام منتقل شد و حالا این قراردادهای هوشمند کارایی بالاتری پیدا کرده‌اند. بنیاد اتریوم نام این انتقال را «ادغام» یا «مرج» (Merge) گذاشته است. در نسخه جدید، کاربران با استیکینگ یا سهام‌گذاری ارز ETH به گره‌هایی تبدیل می‌شوند و با افزایش کارایی شبکه، امنیت و اجرای آن را فراهم می‌کنند.
بلاک چین اتریوم از چه اجزایی تشکیل شده است؟
اگرچه در بخش‌های قبلی، نحوه عملکرد بلاک چین اتریوم را به‌صورت کلی توضیح دادیم، اما این شبکه بسیار گسترده‌تر از این حرف‌هاست و جای دقت و توجه بیشتری دارد. به همین خاطر، در این بخش، به اجزای مختلف بلاک چین اتریوم خواهیم پرداخت.
ارز دیجیتال اتر (ETH)
ازآنجایی‌که بلاک چین اتریوم برای اجرا به ماینرها و سهام‌گذاران وابسته است، باید بتواند در کاربران انگیزه‌ای را ایجاد کند تا به این شبکه بپیوندند. این انگیزه‌ها با پرداخت ارز دیجیتال اتر (ETH) فراهم می‌شوند. ازاین‌طریق، کاربران با هدف دریافت پاداش شبکه، دستگاه‌های کامپیوتری خود را به آن متصل کرده و کارایی‌اش را تضمین می‌کنند. در نسخه دوم اتریوم نیز افراد با سهام‌گذاری یا استیکینگ این ارز، می‌توانند از پاداش شبکه بهره‌مند شوند.
البته اغلب، نام اتر با اسم بلاک چین اتریوم اشتباه گرفته شده و وقتی کسی درباره قیمت اتریوم صحبت میکند، منظورش نرخ ارز ETH است. همچنین، اتر به‌صورت یک توکن ابزاری در نرم‌افزارهای غیرمتمرکز نیز به کار می‌رود. از سویی دیگر، هر توسعه‌دهنده‌ای که بخواهد به استقرار یک قرارداد هوشمند اقدام کند و یا یک dApp را بسازد، باید هزینه شبکه را با ارز اتر بپردازد. کوین‌های اتر با کمک ارقام اعشار به اجزای کوچکتری تقسیم می‌شوند. کوچک‌ترین واحد اتریوم Wei است که برابر با ۰٫۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۱ ETH بوده و بعد از آن، GWei یا Gigi-Wei قرار دارد که ۰٫۰۰۰۰۰۰۰۰۱ اتر به حساب می‌آید.
علاوه‌بر این موارد، ارز اتر (ETH) به‌طور گسترده در بازار کریپتو معامله شده و یکی از دارایی‌های مهم برای سرمایه‌گذاری محسوب میشود. ازاین‌رو، شما نیز می‌توانید این رمز ارز را با کمترین قیمت و پایین‌ترین کارمزد از صرافی ارز دیجیتال اکسبیتو خریداری کنید و یک سبد سرمایه متنوع را ایجاد نمایید.
قراردادهای هوشمند
قرارداد هوشمند (Smart Contract) ابزاری است که در صورت برآورده شدن شرایطی خاص، بدون نیاز به نظارت شخص یا نهادی متمرکز، معاملات را انجام می‌دهد. اگرچه اولین پلتفرم قراردادهای هوشمند بلاک چین اتریوم به حساب می‌آید، اما این قراردادها محدودیتی ندارند و می‌توانند بر روی شبکه‌های دیگری نیز راه‌اندازی شوند.
امروزه واسطه‌ها به تمام ابعاد زندگی دیجیتال افراد نفوذ کرده‌اند. زمانی که شما از پلتفرم‌های متمرکزی، مانند فیسبوک و توییتر، استفاده می‌کنید، شرکت‌های توسعه‌دهنده این پلتفرم‌ها به اطلاعات شما دسترسی داشته و در نحوه تعاملتان با اینترنت دخالت دارند. این مسئله لزوم خودکارسازی فرایندهای دیجیتال گوناگون را نشان می‌دهد. ازاین‌رو، یک قرارداد هوشمند میتواند بدون دخالت شخص ثالث، وظایف دیجیتالی گوناگونی را بر عهده بگیرد.
قراردادهای هوشمند بلاک چین اتریوم به میلیون‌ها کامپیوتر در سراسر جهان متکی هستند و خدمات گوناگونی را در اختیار کاربران می‌گذارند. در قراردادهای سنتی، یک سند شرایط و قوانین رابطه بین دو طرف را مشخص میکند که این قوانین قابلیت اجرایی دارند. اگر یکی از طرفین شرایط را نقض کند، طرف دیگر میتواند پای او را به دادگاه بکشاند. یک قرارداد هوشمند همین کار را با استفاده از کُدهای دستوری انجام می‌دهد و قوانین بدون نیاز به دادگاه اجرایی می‌شوند.
ماشین مجازی اتریوم
ماشین مجازی اتریوم (Ethereum Virtual Machine) یا به‌اختصار EVM جزئی حیاتی از بلاک چین اتریوم است که محیطی را برای اجرای قراردادهای هوشمند و نرم‌افزارهای غیرمتمرکز فراهم میکند. این ماشین به‌صورت یک کامپیوتر غیرمتمرکز و گسترده عمل کرده و بر روی هزاران گره (Node) در جهان توزیع شده است.
ماشین مجازی اتریوم، در هسته مرکزی خود، به یک محیط اجرای کامل تورینگ (Turing-complete) و سندباکس (sandbox) مجهز می‌باشد. تورینگ کامل بودن به این معناست که بلاک چین اتریوم میتواند هرگونه محاسباتی را انجام دهد و به یک پلتفرم همه‌کاره برای اجرای نرم‌افزارهای غیرمتمرکز تبدیل شود. محیط سندباکس نیز تضمین میکند اجرای کدهای اتریوم ایزوله و ایمن باشد و از هر نوع اثر مخربی بر شبکه جلوگیری شود. قراردادهای هوشمندی که با EVM سازگارند، بر اساس کدها، در شبکه گردهم می‌آیند و پس از ثبت قرارداد در بلاک چین، امکان تغییر این کدها وجود نخواهد داشت.
برای تعامل با ماشین مجازی اتریوم، کاربران هر dApp، تراکنش‌هایشان را به آدرس‌های اتریوم حاوی کد اجرایی ارسال می‌کنند. این تراکنش‌ها باعث می‌شوند تا EVM کدها را اجرا کرده و اطلاعات نهایی در بلاک چین اتریوم یا همان دفترکل توزیع‌شده ثبت گردند.
اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps)
اپلیکیشن‌ها یا نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (Decentralized Applications) که به‌اختصار dApps نیز نامیده می‌شوند، برنامه‌هایی کامپیوتری هستند که به‌جای اجرا بر روی یک سرور متمرکز، به‌صورت غیرمتمرکز و بر روی هزاران گره (Node) به اجرا درمی‌آیند. ازاین‌رو، هر dApp بدون نیاز به نظارت و کنترل اشخاص ثالث و نهادهای مرکزی، عمل میکند.
اغلب نرم‌افزارهای غیرمتمرکز بر روی بلاک چین اتریوم ساخته شده‌اند و برای اهداف متفاوتی، مانند بازی‌ها، امور مالی و رسانه‌های اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر dApp در یک محیط عمومی، منبع‌باز و غیرمتمرکز ساخته میشود و از هرگونه دخالت شخص ثالث اجتناب میکند.
سازمان‌های غیرمتمرکز خودگردان (DAO)
سازمان غیرمتمرکز خودگردان (Decentralized Autonomous Organization) یا DAO شکلی نوین از ساختار قانونی است که هیچ حاکمیت متمرکزی ندارد و اعضای آن به‌دنبال اهداف واحدی هستند تا به منافع مشترکی دست یابند. دائوها توسط کاربران ارزهای دیجیتال رایج شده‌اند و اغلب بر اساس بلاک چین اتریوم کار می‌کنند. در چنین سازمانی، تصمیم‌گیری از طریق یک رویکرد «پایین به بالا» انجام میشود.
در واقع، با الهام از ماهیت غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال، کاربران به این نتیجه رسیدند که می‌توانند سازمان‌های غیرمتمرکز خودگردان را ایجاد کنند. این سازمان‌ها به‌شدت به قراردادهای هوشمند وابسته هستند. در یک دائو، فرایند رأی‌گیری در بلاک چین پیاده‌سازی میشود و کاربرانی که توکن بومی پلتفرم را در اختیار داشته باشند، رأی خود را اعلام می‌کنند. هر کسی که مقدار توکن بیشتری را در اختیار دارد، از قدرت تصمیم‌گیری بالاتری نیز برخوردار خواهد بود. چنین رویکردی بر اساس این ایده است که هر کسی که سرمایه‌گذاری بیشتری انجام داده، انگیزه مضاعفی برای موفقیت سازمان دارد و با حسن‌نیت بالاتری نظر می‌دهد.
پلتفرم اتریوم چه کاربردهایی دارد؟
در حالت کلی، بلاک چین اتریوم برای کاربردهای گوناگونی مورد استفاده قرار می‌گیرد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- خدمات مالی: از نرم‌افزارهای غیرمتمرکز بلاک چین اتریوم می‌توان برای تسهیل تراکنش‌های همتابه‌همتا استفاده کرد.
- مدیریت زنجیره تأمین: یک dApp مبتنی بر اتریوم قادر است تا به ردیابی کالاها از طریق زنجیره تأمین کمک کند.
- تأیید هویت: برخی از نرم‌افزارهای اتریوم با هدف ذخیره ایمن و تأیید اطلاعات هویتی ساخته می‌شوند. مثلاً سرویس نام اتریوم (ENS) یکی از همین نرم‌افزارها است که برای نام‌گذاری دامنه‌های اینترنتی به کار می‌رود.
- مراقبت‌های بهداشتی: این شبکه قادر است که سوابق مراقبت‌های بهداشتی را در بلاک چین اتریوم ثبت کرده و سیستم ارجاع را خودکارسازی کند.
- آموزش: برخی از اپلیکیشن‌های کاربردی اتریوم برای ارائه خدمات آموزشی راه‌اندازی شده‌اند.
- رسانه‌های اجتماعی: اخیراً پلتفرم‌هایی بر روی بلاک چین اتریوم ایجاد گردیده‌اند تا جایگزین غیرمتمرکزی برای اینستاگرام، توییتر و... باشند.
- توکن‌های غیرقابل تعویض: با استفاده از این شبکه می‌توان NFTهای منحصربه‌فردی را ساخت که در بازی‌ها و کلکسیون‌ها کاربرد دارند.
توکن‌های قابل تعویض: توسعه‌دهندگان اجازه دارند تا با بلاک چین اتریوم، توکن‌هایی کاربردی را برای نرم‌افزارها و پلتفرم‌های خود ایجاد کنند.
سخن پایانی
بلاک چین اتریوم بزرگ‌ترین پلتفرم قراردادهای هوشمند است که اکوسیستمی جامع را در اختیار توسعه‌دهندگان می‌گذارد تا بتوانند به‌راحتی انواع نرم‌افزارهای غیرمتمرکز را بسازند. ازاین‌طریق، اتریوم به نسل جدید اینترنت بدل میشود که به هیچ نهاد متمرکزی نیاز ندارد و با استفاده از توان عملیاتی گره‌هایش، به حیات خود ادامه می‌دهد.
