ارزهای دیجیتال و شبکه‌های بلاک چین با هدف تمرکززدایی از امور مالی سنتی مطرح شده‌اند. دنیای کریپتو بسیاری از کاربردهای مالی سنتی را ساده‌سازی کرده و در موارد زیادی، هزینه‌های موجود را کاهش داده است. بااین‌حال، ساده‌سازی و کاهش هزینه‌ها، به معنای عدم وجود کارمزد نیست. در واقع، هر زمانی که شما خدماتی را دریافت می‌کنید و یا اینکه پولی را انتقال می‌دهید، باید انتظار پرداخت کارمزد را هم داشته باشید. در همین راستا، احتمالاً بارها گس فی (Gas Fee) یا کارمزد شبکه اتریوم را شنیده‌اید. پس بیایید ببینیم که گس فی چیست و کارمزد شبکه اتریوم چگونه محاسبه می‌شود.
گس فی (Gas Fee) چیست؟
در پاسخ به سوال «gas fee چیست» باید بگوییم منظور از گس (Gas) مقدار اتری (ETH) است که برای تعامل با بلاک چین اتریوم، به آن نیاز دارید. در واقع، اتر (ETH) ارز دیجیتال بومی اتریوم است و گس سوختی محسوب می‌شود که برای ادامه‌ی عملکرد این شبکه موردنیاز است. به‌این‌ترتیب، گس فی یا کارمزد شبکه اتریوم انرژی موردنیاز برای تأیید تراکنش‌ها و همچنین، تأمین امنیت این شبکه را فراهم می‌کند. یعنی فی اتریوم باعث می‌شود که هزینه‌ی ارسال هرزنامه یا Spam بالا برود و کاربران مخرب نتوانند در کار شبکه خللی ایجاد کنند.
از این طریق، کارمزد پرداخت‌شده به‌عنوان پاداش استخراج به ماینرها یا استخراج‌کنندگان داده می‌شود تا افراد بیشتری به استخراج ترغیب شوند و هزینه‌ی رفتارهای مخرب در شبکه بالا برود. اگرچه گس فی ماینرهای بیشتری را به فرایند استخراج دعوت می‌کند؛ اما کاربران دیگر به فی اتریوم علاقه‌ای ندارند. به‌خاطر اینکه، با شلوغ‌شدن شبکه، کارمزدها بسیار بالا می‌روند و کاربران مجبورند که برای انجام تراکنش‌هایشان، هزینه‌های زیادی را بپردازند.
پرداخت گس فی برای تمام تراکنش‌های اتریوم ضروری است و شما نمی‌توانید هیچ تراکنشی را بدون کارمزد انجام دهید. از طرفی، ازآنجایی‌که گس فی به عوامل گوناگونی وابسته است، تقریباً پیش‌بینی آن غیرممکن خواهد بود. هزینه‌ی کارمزد اتریوم با استفاده از واحدی به نام "gwei" بیان می‌شود که معادل 0.000000001 ETH است.
گس فی (Gas Fee) چگونه کار می‌کند؟
شبکه‌ی اتریوم (Ethereum) طوری طراحی شده است که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا قراردادهای هوشمند، نرم‌افزارهای کاربردی، توکن‌ها و... را راه‌اندازی کرده و در اختیار مخاطبان خود بگذارند. در نتیجه، پلتفرم اتریوم به‌طور گسترده‌ای استفاده شده و کاربران زیادی را به حوزه‌ی امور مالی غیرمتمرکز (Defi) متصل می‌کند.
به‌خاطر همین، اغلب به این شبکه، ماشین مجازی اتریوم (EVM) گفته می‌شود. ماشین مجازی اتریوم، یک کامپیوتر مجازی بسیار بزرگ است که امکان اجرای قراردادهای هوشمند و هزاران پروژه‌ی امور مالی غیرمتمرکز را فراهم می‌کند. برخلاف سیستم رایانش ابری (Cloud Computing) که به معمولاً به یک سرور مرکزی متصل است، ماشین مجازی اتریوم بر اساس قدرت محاسباتی سخت‌افزارهای کامپیوتری استخراج‌کنندگان کار می‌کند.
در نتیجه، گس فی یا کارمزدی که از تراکنش‌ها دریافت می‌شود، به‌عنوان پاداش استخراج، به ماینرها پرداخت خواهد شد. در واقع، افرادی که از قدرت محاسباتی کامپیوتر خود برای اعتبارسنجی بلوک‌های جدید و تأیید تراکنش‌ها استفاده می‌کنند، پاداشی را به‌عنوان استخراج اتریوم، از شبکه می‌گیرند. به این فرایند اعتبارسنجی، الگوریتم اثبات کار (PoW) گفته می‌شود. البته باید به این نکته توجه داشت که نسخه‌ی دوم اتریوم، در سال 2022 ارائه شده است و در آن از الگوریتم اثبات سهام (PoS) استفاده می‌شود. در نتیجه، کاربران می‌توانند ارز دیجیتال اتر (ETH) را برای مدتی در شبکه قفل کنند و از گس فی دریافتی شبکه درآمدی غیرفعال داشته باشند.
به چه مواردی گس فی (Gas Fee) تعلق می‌گیرد؟
همه‌ی تراکنش‌های شبکه‌ی اتریوم کارمزدی متغیر دارند که میزان آن بر اساس حجم و پیچیدگی عملیات مشخص می‌شود. برای مثال، انتقال وجه بین دو کیف پول و یا پرداخت آنلاین برای خرید، ساده‌ترین و ارزان‌ترین گس فی را در بین انواع کارمزد دارند. بااین‌حال، برخی از مواردی که شامل فی اتریوم می‌شوند، عبارت‌اند از:
- انتقال توکن‌های ERC-20
- پرداخت‌های مختلف
- اجرای قراردادهای هوشمند
- ایجاد توکن‌های جدید
- ایجاد توکن‌های غیرقابل‌تعویض (NFTs)
و...
چرا پرداخت گس فی (Gas Fee) ضروری است؟
یک مفهوم اساسی در علم اقتصاد وجود دارد، به این معنا که به همه‌ی کارها باید هزینه‌ای تعلق بگیرد. از طرفی، استخراج‌کنندگان از قدرت محاسباتی سخت‌افزار کامپیوتری و برق مصرفی خود استفاده می‌کنند تا بلوک‌های جدید ایجاد شده و تراکنش‌ها تأیید شوند. در نتیجه، باید به ماینرها بابت هزینه‌هایشان و کاری که انجام می‌دهند، دستمزدی پرداخت شود. این پاداش‌ها از محل جمع‌آوری گس فی (Gas Fee) تراکنش‌های اتریوم تأمین شده و افراد بیشتری را به شرکت در فرایند استخراج ترغیب می‌کنند. این مسئله باعث می‌شود که امنیت شبکه نیز بالا برود.
گس فی (Gas Fee) چگونه محاسبه می‌شود؟
حالا که با کارمزد شبکه اتریوم آشنا شدیم و فهمیدیم که گس فی چیست، باید ببینیم که این هزینه چگونه محاسبه می‌شود. اطلاع از نحوه محاسبه گس فی به شما کمک می‌کند که بتوانید در کارمزد تراکنش‌هایتان صرفه‌جویی کنید.
واحد گس فی (wei)
ازآنجایی‌که معمولاً گس فی اتریوم بسیار کمتر از 1 اتر (ETH) است، این شبکه از یک سیستم متریک و واحد «وی» (Wei) برای بیان میزان کارمزد استفاده می‌کند. در واقع، هر Wei برابر با 10 به توان منفی 18 اتر (ETH) است. همچنین، یکی از رایج‌ترین تقسیمات گس فی، «گیگا وی» (Giga Wei) یا Gwei محسوب می‌شود که برابر با 10 به توان منفی 9 اتر است. برای مثال، اگر هزینه‌ی تراکنش شما برابر با 100 gwei باشد، باید 0.0000001 ETH به‌عنوان گس فی بپردازید.
محاسبه گس فی
در حالت کلی، گس فی (Gass Fee) بر اساس فرمول زیر محاسبه می‌شود:
Total Fee=Gas Unit (Limits)×(Base Fee+Tip)
متغیرهای فرمول بالا، به‌صورت زیر تعریف می‌شوند:
- Gas Unit: منظور از واحد گس یا گس لیمیت مقدار کارمزدی است که شما حاضرید برای یک تراکنش بپردازید. ازآنجایی‌که این میزان را می‌توانید به‌صورت دستی تعیین کنید، باید در مشخص‌کردن آن دقت داشته باشید. به‌خاطر اینکه انواع تعامل با بلاک چین اتریوم، هزینه‌های مختلفی دارند و شما باید گس فی متناسب با درخواستتان را ارائه کنید.
- Base Fee: کارمزد پایه یا بیس فی حداقل هزینه‌ی لازم برای ثبت تراکنش در بلاک چین اتریوم است؛ بنابراین، این هزینه بر اساس نوع تراکنش و میزان تقاضا برای انجام آن تعیین می‌شود. در واقع، کارمزدهای پایه بر اساس میزان تقاضای موجود در شبکه تغییر می‌کنند.
- Tip: تیپ یا انعام که به‌عنوان «پاداش اولویت» نیز شناخته می‌شود، هزینه‌ای اضافی است که شما برای انجام سریع‌تر تراکنشتان می‌پردازید. در واقع، این انعام به استخراج‌کنندگان انگیزه می‌دهد تا تراکنش شما را زودتر از دیگران انجام دهند. ازآنجایی‌که ماینرها می‌توانند تراکنش‌های دارای تیپ را ببینند، احتمال اینکه چنین تراکنش‌هایی زودتر پردازش شوند، بیشتر است.
مثالی برای محاسبه گس فی
فرض کنید که می‌خواهید 1 ETH را به کیف پولی انتقال دهید. ازآنجایی‌که میانگین کارمزد انتقال اتریوم، 23000 gwei است، این مبلغ را به‌عنوان Gas Unit تعیین می‌کنید. تصور می‌کنیم که در زمان انجام این تراکنش، Base Fee برابر با 150 gwei است و برای اینکه تراکنش زودتر انجام شود، 20 gwei را هم به Tip اختصاص می‌دهید. در نتیجه، گس فی شما بر اساس محاسبه‌ی فرمول زیر به دست می‌آید:
Total Fee:23,000 gwei×150 gwei+20 gwei
با محاسبه‌ی این فرمول، به عدد 3،910،000 gwei یا 0.00391 ETH می‌رسیم که شما باید آن را برای انتقال 1 ETH بپردازید.
از دست رفتن گس فی
⚠️باید به این نکته توجه داشته باشید که اگر Gas Unit را کمتر از میزان موردنیاز برای تعامل با بلاک چین در نظر بگیرید، تراکنش شما برگردانده می‌شود؛ اما گس فی شما از دست می‌رود. به‌خاطر اینکه ماینر برای پردازش تراکنش شما کاری را انجام داده است؛ اما هزینه‌ی شما برای تعامل با شبکه کافی نبوده و در نتیجه، ماینر پاداش زحمت خود را دریافت می‌کند.
چرا گس فی گران است؟
حالا که با فرمول محاسبه گس فی آشنا شدید، دلیل بالابودن کارمزد این شبکه را بهتر درک خواهید کرد. اصولاً برای گران‌بودن فی اتریوم، دو دلیل اساسی مطرح می‌شود. در این بخش، به توضیح این موارد می‌پردازیم.
گران بودن اتریوم (ETH)
همان‌طور که گفتیم، گس فی بر اساس واحد gwei محاسبه می‌شود. در واقع، گیگا وی مقداری اتریوم است که شما باید برای انجام هر تراکنش بپردازید. از طرفی، اتریوم دومین ارز دیجیتال سرشناس دنیا است و نسبت به اغلب ارزهای دیگر، قیمت بالاتری دارد. از سوی دیگر، استقبال روزافزون از شبکه‌ی اتریوم و گسترش استفاده از آن در حوزه‌ی دیفای، باعث می‌شود که ارز دیجیتال اتریوم (ETH) همچنان قیمت بالایی داشته باشد.
استفاده از فرمول پویا برای محاسبه گس فی
یکی دیگر از دلایل گران‌بودن گس فی (Gas Fee)، استفاده از فرمول پویا یا متغیر برای محاسبه‌ی آن است. همان‌طور که گفتیم، یکی از متغیرهای این فرمول Base Fee است که هزینه‌ی موردنیاز برای ثبت تراکنش در بلاک چین محسوب می‌شود. این هزینه بر اساس میزان تقاضا برای ثبت تراکنش در بلاک چین، تنظیم می‌شود. در نتیجه، با افزایش تقاضا، هزینه‌ی Base Fee نیز افزایش پیدا می‌کند. در حال حاضر، حدود 3000 نرم‌افزار غیرمتمرکز بر بستر بلاک چین اتریوم راه‌اندازی شده‌اند که همه‌ی آن‌ها به‌دنبال ثبت تراکنش‌ها در بلوک‌های این شبکه هستند. این نرم‌افزارها، به‌تنهایی نزدیک به 100 هزار کاربر فعال دارند که روزانه نزدیک به 250 هزار تراکنش را انجام می‌دهند. این مسئله باعث شده است که هزینه‌ی گس فی بالا برود و حتی نوسانات زیادی را در طول روز تجربه کند.
چگونه گس فی را کاهش دهیم؟
با اینکه پرداخت فی اتریوم (Gas Fee) الزامی است؛ اما می‌توانید از روش‌هایی برای کاهش این هزینه استفاده کنید. در این بخش، روش‌های کاهش گس فی را توضیح می‌دهیم.
انتخاب زمان مناسب
متأسفانه، هیچ راهی برای کاهش Gas Unit وجود ندارد؛ اما می‌توانید با روش‌هایی Base Fee و Tip را کاهش دهید:
- Base Fee: برای کاهش کارمزد پایه باید صبر کنید تا شبکه خلوت‌تر شود. ازآنجایی‌که بیس فی نشان‌دهنده‌ی میزان تقاضا برای ثبت تراکنش در بلاک چین اتریوم است، با کاهش میزان تقاضا، این کارمزد نیز کمتر خواهد شد. معمولاً تعطیلات آخر هفته، یعنی شنبه و یکشنبه، روزهای کاهش ترافیک شبکه هستند.
- Tip: یکی دیگر از روش‌های کاهش هزینه‌ی کارمزد، از طریق کاهش انعام است. همان‌طور که گفتیم، تیپ یک هزینه‌ی اضافه است که ما برای افزایش سرعت پردازش تراکنش خود می‌پردازیم. در نتیجه، اگر تراکنش شما به سرعت بالا نیازی ندارد، می‌توانید صبور باشید و Tip کمتری را در نظر بگیرید.
تعیین حداکثر میزان گس فی
یکی دیگر از راه‌های کاهش کارمزد، تعیین حداکثر میزان گس فی است. از این طریق، برای شبکه‌ی اتریوم مشخص می‌کنید که حداکثر چه میزان gwei را حاضرید برای تراکنش خود بپردازید. در نتیجه، پس از تکمیل تراکنش، اتریوم کارمزد استفاده شده را از حداکثر گس فی شما کم کرده و مابقی هزینه را به شما بازمی‌گرداند. این مسئله باعث می‌شود که هزینه‌ای اضافی را بابت تراکنش خود نپردازید.
⚠️البته به این نکته توجه داشته باشید که در این مورد نیز، اگر Gas Unit را کمتر از میزان موردنیاز برای تعامل با شبکه در نظر بگیرید، ممکن است که گس فی خود را از دست بدهید.
استفاده از راه‌حل‌های لایه‌ی دوم اتریوم
از سوی دیگر، می‌توانید با استفاده از «راه‌حل‌های مقیاس‌پذیر لایه 2» اتریوم، گس فی خود را کاهش دهید. در واقع، راه‌حل‌های لایه‌ی دوم، ابزارهایی هستند که با هدف افزایش سرعت و تعداد تراکنش‌های این شبکه ایجاد شده‌اند. برخی از این ابزارها عبارت‌اند از:
- Loopring
- Arbitrum
- dYdX
این راه‌حل‌ها در خارج از زنجیره‌ی اصلی اجرا می‌شوند و می‌توانند تراکنش‌ها را بیرون از بلاک چین اتریوم پردازش کنند. اگرچه ابزارهای مختلفی برای این کاربرد معرفی شده‌اند؛ اما تقریباً همه‌ی آن‌ها مانند یکدیگر عمل می‌کنند. از این طریق، پس از پردازش تراکنش‌ها توسط این راه‌حل‌ها، تراکنش‌های موردنظر توسط شبکه‌ی اصلی نیز تأیید می‌شوند.
سخن پایانی
گس فی (Gas Fee) کارمزدی است که برای پردازش تراکنش‌ها در بلاک چین اتریوم باید بپردازید. اگرچه کاربران به پرداخت این هزینه علاقه‌ای ندارند؛ اما دریافت آن برای افزایش امنیت شبکه ضروری است. در واقع، استخراج‌کنندگان و سپرده‌گذارانی که تأیید تراکنش‌ها و ایجاد بلوک‌های جدید را برعهده دارند، با دریافت پاداش اعتبارسنجی، امنیت شبکه را بالا می‌برند. بااین‌حال، روش‌هایی وجود دارند که با اطلاع از آن‌ها، می‌توانید هزینه فی اتریوم را تا حد ممکن کاهش دهید.
