آشنایی با ارز دیجیتال بیت کوین
بیت کوین (Bitcoin) اولین ارز دیجیتال در جهان بود که در سال 2008 توسط یک خالق ناشناس با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) ارائه شد. بیت کوین بر روی یک شبکه غیرمتمرکز به نام بلاک چین (Blockchain) اجرا می‌شود که نیاز به نظارت هر شخص یا نهاد ثالث را از بین می‌برد. معرفی‌نامه یا وایت پیپر (Whitepaper) بیت کوین در 31 اکتبر 2008 منتشر شد؛ در وایت پیپر بیت کوین آمده که عرضه کلی بیت کوین برابر با 21 میلیون واحد خواهد بود. یعنی بیشتر از این مقدار بیت کوینی نخواهیم داشت. پس از بیت کوین، هزاران ارز دیجیتال جدید ایجاد شدند که برخی از آن‌ها مانند بیت کوین عرضه محدودی داشتند، اما برخی دیگر با عرضه نامحدود ارائه شدند. درحال‌حاضر (دسامبر 2023) حدود 18999168.75 بیت کوین با استخراج این رمز ارز توسط دستگاه‌های ماینر در گردش قرار گرفته‌اند.
هارد کپ (Hard Cap) چیست و چه تفاوتی با سافت کپ (Soft Cap) دارد؟
هارد کپ و سافت کپ، اصطلاحاتی هستند که در زمان عرضه اولیه سکه در بازار کریپتو مطرح می‌شوند. این دو اصطلاح حداقل و حداکثر عرضه اولیه سکه را نشان می‌دهند. به‌صورت کلی برای درک ماهیت و مقایسه هارد کپ با سافت کپ میتوان آن‌ها را به صورت زیر تعریف کرد:
هارد کپ (Hard Cap)
هارد کپ به حداکثر تعداد توکن‌هایی که می‌توانند در عرضه اولیه سکه (ICO) فروخته شوند اشاره دارد. در واقع هارد کپ مربوط به حداکثر مقدار وجوهی است که تیم توسعه می‌خواهد در ازای توکنهای خود در مرحله اولیه تأمین مالی جمعآوری کند. هارد کپ در بازار کریپتو می‌تواند دو معنی داشته باشد؛ یک معنی آن مربوط به عرضه اولیه سکه است و معنی دیگر، به تعداد حداکثری و ماکزیمم کوین‌های قابل تولید یک پروژه مربوط می‌شود. اگر هارد کپ را در عرضه اولیه سکه بررسی کنیم، منظور حداکثر سرمایه مالی قابل جمعآوری از فروش اولیه توکن است؛ اما وقتی منظور از هارد کپ حداکثر تعداد ارزهای قابل تولید برای یک پروژه باشد، معنی آن متفاوت خواهد بود. در این حالت، هارد کپ در کد برنامه‌نویسی بلاک چین مشخص شده و اصطلاحاً به آن عرضه حداکثری «Maximum Supply» میگویند. (در بررسی هارد کپ بیت کوین در این مطلب، منظور عرضه حداکثری آن است.)
سافت کپ (Soft Cap)
سافت کپ حداقل بودجه یک پروژه خاص برای شروع توسعه آن در نظر گرفته می‌شود. در واقع سافت کپ به میزان بودجه مورد نیاز برای شروع توسعه یک پروژه خاص اشاره دارد. تعیین سافت کپ برای عرضه اولیه سکه به اندازه هارد کپ اهمیت ندارد؛ بلکه برخی پروژه‌ها آن را تعیین می‌کنند تا به سرمایه‌گذاران بگویند حداقل سرمایه‌ای که نیاز دارند چقدر است. بسیاری از پروژه‌هایی که عرضه اولیه سکه موفقی داشته‌اند، سافت کپ را تعریف نکرده‌اند؛ بااین‌وجود، مفهوم سافت کپ متفاوت از هارد کپ بوده و به حداقل سرمایه مورد نیاز یک پروژه مربوط می‌شود.
چرا هارد کپ (Hard Cap) مهم است؟
اگرچه تعیین هارد کپ برای پروژه‌های رمز ارزی ضروری نیست، اما تعیین آن می‌تواند مزایای بسیاری داشته باشد؛ از همین رو، وجود هارد کپ برای جامعه کریپتو مهم است. از جمله دلایل مهم بودن هارد کپ میتوان موارد زیر را بیان کرد.
1- کمیابی و ارزش
مشخص بودن مقدار عرضه یک ارز دیجیتال بر تعیین ارزش آن تأثیر می‌گذارد. برای مثال، یکی از دلایل ارزشمندی قیمت بیت کوین، عرضه 21 میلیون واحدی آن است که آن را تبدیل به یک ارز دیجیتال ضد تورمی میکند. با وجود هارد کپ میتوان فهمید که تعداد توکنهای موجود در بازار محدود است که این موضوع به کنترل تورم و افزایش ارزش یک توکن خاص کمک خواهد کرد.
2- حفاظت از سرمایه گذار
تعیین هارد کپ از تأمین مالی بیش از حد جلوگیری میکند که این تأمین زیاد می‌تواند منجر به سوء‌مدیریت پروژه شود. هارد کپ تضمین میکند که فقط سرمایه مورد نیاز برای پروژه جمع آوری خواهد شد.
3- اعتبار پروژه
تعیین یک سقف واقعی، برنامه‌ریزی پروژه و درک نیازهای بازار را منعکس میکند. بنابراین پروژه‌ای که هارد کپ دارد، اعتبار بیشتری در نزد سرمایه گذاران خواهد داشت.
4- پیش بینی ارزش
هارد کپ سبب می‌شود سرمایه‌گذاران بتوانند بهترین تخمین‌های قیمت را برای یک توکن خاص در نظر بگیرند و در سرمایه‌گذاری خود دقت بیشتری داشته باشند.
نقش هارد کپ در ICO و اقتصاد توکنی چیست؟
هر پروژه پیش از تعیین هارد کپ، نیازمند بررسی اصول عرضه و تقاضا در بازار است. این مفهوم بنیان همه بازارهای مالی و اقتصادی محسوب می‌شود. در این مفهوم، با فرض تقاضای ثابت، عرضه بیشتر با کاهش قیمت و عرضه کمتر با افزایش قیمت دارایی همراه است. بنابراین اگر عرضه رمز ارزها در طول زمان ثابت باقی بماند، افزایش تقاضا باعث افزایش کمیابی و در نتیجه افزایش قیمت کوین یا توکن مورد نظر می‌شود. برای مثال، وجود عرضه حداکثری 21 میلیون واحدی برای بیت کوین یکی از عوامل افزایش ارزش آن بوده است؛ همین موضوع دسته‌بندی جدیدی را با عنوان توکنهای ضد تورمی (Deflationary Tokens) در اقتصاد توکنی صنعت بلاک چین، ایجاد کرد. بنابراین اگرچه تعیین هارد کپ یا سافت کپ الزامی نیست، اما وجود آن‌ها باعث تضمین سلامت و اعتبار یک شبکه بلاک چین خواهد شد.
چگونه میتوان هارد کپ بیت کوین را تغییر داد؟
هارد کپ بیت کوین توسط مدل حاکمیتی آن در برابر تغییر محافظت می‌شود. به لطف معماری بیت کوین، نهادهایی که مجموعه قوانین بیت‌کوین را کنترل می‌کنند، انگیزه‌های قوی برای مقاومت در برابر تغییر هارد کپ آن دارند، بااین‌حال کسانی هستند که می‌خواهند این سقف را تغییر دهند، اما برای انجام این کار توانایی لازم را ندارند. جریاناتی را که برای تغییر هارد کپ بیت کوین مطرح هستند، میتوان به دو صورت زیر بیان کرد:
مشوق‌های بیت کوین (Bitcoin Incentives)
ماینرها بازیگرانی هستند که ممکن است قوی‌ترین انگیزه را برای تغییر هارد کپ بیت کوین داشته باشند. تغییر سقف بیت کوین ممکن است به‌طور موقت درآمد ماینرها را افزایش دهد؛ بااین‌حال، انجام این کار انگیزه سرمایه‌گذاری اصلی بر روی بیت کوین را از بین می‌برد؛ چراکه سرمایه‌گذاران بزرگ، کمبود بیت کوین را انگیزه مهمی برای ارزش روبه‌رشد آن می‌دانند. اگرچه تغییر هارد کپ بیت کوین باعث افزایش درآمد ماینرها می‌شود، اما از دست دادن اعتماد به شبکه بیت کوین منجر به سقوط فاجعه‌بار و غیرقابل برگشت قیمت آن خواهد شد که از دست دادن خالص درآمد ماینرها را نیز در پی خواهد داشت.
مدل حاکمیت بیت کوین (Bitcoin’s Governance Model)
حدس و گمان مبنی بر اینکه هارد کپ بیت کوین می‌تواند تغییر کند، به دو سوء‌تفاهم عمیق در مورد بیت کوین به‌عنوان یک شبکه توزیع‌شده و مبتنی بر اجماع مربوط می‌شود:
1- اول اینکه ده‌ها یا صدها نسخه از کد منبع بیت کوین وجود دارند. هر گره در شبکه بیت کوین نرم افزار مستقلی را اجرا میکند که هر بلوک نامعتبر را رد خواهد کرد. درحالی که بسیاری از گره‌ها آخرین نسخه بیت کوین را اجرا می‌کنند، اما تعداد قابل توجهی از گره‌ها به اجرای نسخه‌های قدیمی‌تر ادامه می‌دهند؛ بنابراین، اگرچه کد منبع بیت کوین را میتوان تغییر داد، اما متقاعد کردن ده‌ها هزار گره برای پذیرش این تغییرات بسیار دشوار است.
2- ماینرها شبکه یا قوانین آن را کنترل نمی‌کنند؛ بلکه ماینرها مسئول تولید بلوک‌های جدید و تأیید تراکنش‌ها هستند. وقتی ماینرها یک بلوک جدید را به شبکه ارسال می‌کنند، ده‌ها هزار گره، هر کدام به‌طور مستقل این بلوک را تأیید کرده و مطمئن می‌شوند که مقدار مناسبی بیت‌کوین جدید تولید خواهند شد. گره‌ها تمام بلوک‌هایی که این قوانین را نقض کنند، از دور خارج خواهند کرد. بنابراین ماینرها کنترلی بر مجموعه قوانین بیت کوین ندارند.
علی‌رغم انگیزه‌هایی که در بالا ذکر شد، تغییر سقف عرضه و هارد کپ بیت کوین همچنان از نظر تئوری امکان‌پذیر است. برای تغییر سقف عرضه بیت کوین، چندین گروه باید با یکدیگر همکاری کنند. ابتدا، توسعه دهندگان باید پیشنهاد دهند و سپس کدی را برای اجرای این تغییر بنویسند؛ بااین‌حال، اداره بیت کوین به عهده نرم‌افزاری که توسط گره‌ها اجرا می‌شود قرار دارد، نه کد منبع. درهرصورت، حذف هارد کپ بیت کوین، ارزش بیت کوین را به‌عنوان یک سیستم از بین می‌برد و سرمایه‌گذاران و معتقدان قدیمی را از آن دور میکند.
سخن پایانی
زمانی که ساتوشی ناکاموتو بیت کوین را ایجاد کرد، محدودیت شدیدی برای تعداد بیت کوینی که می‌توانست وجود داشته باشد، در نظر گرفت. هرگز بیش از ۲۱ میلیون بیت کوین وجود نخواهد داشت. این محدودیت که به‌عنوان هارد کپ شناخته می‌شود، در کد منبع بیت کوین کدگذاری شده و گره‌های شبکه آن را اعمال می‌کنند. تئوری‌هایی نسبت به تغییر هارد کپ بیت کوین مطرح شده، اما این تئوری‌ها هنوز مورد تأیید جامعه بیت کوین قرار نگرفته‌اند.
