نیر پروتکل یک بلاک چین ارز دیجیتال با عملکرد قرارداد هوشمند است. این پروتکل رقیبی برای اتریوم به‌عنوان یک بلاک چین با قابلیت پشتیبانی از برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز (dApp) محسوب می‌شود. پروتکل نیر راه‌حل‌های منحصربه‌فرد برای مشکل مقیاس پذیری و مکانیزم اجماع ارائه کرده است. اگر به مشارکت در فضای ارز دیجیتال بپردازیم، نمی‌توانیم پروژه‌ای بهتر از نیر پروتکل پیدا کنیم. تیم مستعد نیر پروتکل مرتبا از دانش خود برای ارتقا و خلق یک مدعی جدی برای عنوان بهترین ارز دیجیتال سازگار با قرارداد هوشمند استفاده میکنند. در این مقاله به معرفی نیر پروتکل و کاربردهای جذاب آن می‌پردازیم.
نیر پروتکل (Near Protocol) چیست؟
نیر پروتکل محصول دو ذهن فوق‌العاده است؛ یعنی «الکساندر اسکیدانوف» (Alexander Skidanov) و «ایلیا پولوسوخین» (Illia Polosukhin). این دو در سال ۲۰۱۸ در برنامه شتاب‌دهی استارتاپی Y Combinator با هم آشنا شدند.
هر دو بنیان‌گذار نیر پروتکل سوابق کاری مهمی در کارنامه دارند. الکس مهندس نرم افزار سابق مایکروسافت و مدیر مهندسی MemSQL بود. ایلیا در بخش تحقیقات معروف گوگل بر فناوری‌های زبان که در گوگل ترنسلیت استفاده می‌شود، کار می‌کرد.
پروتکل نیر برای این طراحی شد که دوست‌دار توسعه‌دهندگان باشد و ایجاد برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز را آسان کند. نیر پروتکل با اتریوم تعامل دارد. پلتفرم نیر متن‌باز بوده و هدف آن شتاب‌دهی تولید برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز است. این پروتکل بیش از ۱۰۰ هزار تراکنش را در ثانیه پردازش می‌کند. هزینه‌های تراکنش در نیر به‌حدی پایین هستند که از یک کمیت به نام یوکتو (Yocto) برای اندازه‌گیری آن استفاده می‌شود.
عرضه اولیه توکن در آگوست ۲۰۲۰ در CoinList انجام شد و به‌خاطر تقاضای سنگین یک روز به تأخیر افتاد. در این عرضه ۱۲۰ میلیون توکن NEAR با قیمت تقریبا ۳۰ سنت فروخته شد و حدود ۳۳ میلیون دلار آمریکا سرمایه برای توسعه‌دهنده نیر به ارمغان آورد. این مقدار ۱۲ درصد تأمین اولیه ۱ میلیاردی توکن را تشکیل می‌داد. ۱۷ درصد بقیه به برنامه‌های اهدای جامعه کاربری، ۱۴ درصد به تیم نیر، ۱۱.۷ درصد به پیشگامان اکوسیستم اولیه، ۱۰ درصد به بنیاد نیر اختصاص یافت. ۱۷.۶ درصد نیز توسط Prior Backers خریداری گردید. این فروش‌ها در ۷ دور سرمایهگذاری خصوصی که از ۲۰۱۷ شروع شده بودند، صورت گرفتند و در مجموع ۳۵ میلیون دلار سرمایه را برای پروژه به‌همراه داشتند. کلیه دسته‌های ذکرشده مشمول قفل شدن توکن از ۳ ماه تا ۵ سال بودند.
درحال‌حاضر گردش نقدینگی نیر پروتکل بالا است و در فهرست ۲۰ ارز دیجیتال برتر از نظر سهم بازار قرار دارد که روزانه بیش از ۱ میلیارد دلار آمریکا مبادله بر آن صورت می‌گیرد و در بیشتر صرافی‌های ارز دیجیتال بزرگ به‌جز Coinbase لیست شده است.
بلاک چین نیر پروتکل چگونه کار می‌کند؟
توکن NEAR ارز بومی بلاک چین نیر است و برای سهام‌گذاری توسط گره‌های تأییدکننده و نمایندگی‌دهندگان در شبکه استفاده می‌شود. با اینکه پاداش‌های بلوک برای تأییدکنندگان و نمایندگی‌دهندگان با نرخ تورم سالانه ۵ درصد روبه‌رو است، توکن‌های NEAR برای پرداخت هزینه‌های شبکه سوزانده می‌شوند.
بلاک چین نیر پروتکل از تورم ۵ درصد در سال که ممکن است بیشتر شود برای پاداش بلوک استفاده می‌کند. ۹۰ درصد از هر پاداش بلوک به تأییدکنندگان سهام‌گذاری و استخرهای سهام‌گذاری نماینده واریز شده و ۱۰ درصد باقی‌مانده به خزانه نیر انتقال می‌یابد که درحال‌حاضر توسط بنیاد نیر اداره می‌شود. با اینکه هزینه‌های تراکنش در نیر بسیار کم هستند، فعالیت کافی شبکه باعث می‌شود توکن NEAR به دارایی ضدتورمی تبدیل شود. مثلا اگر شبکه به پردازش بیش از ۱ میلیارد تراکنش در روز برسد، نرخ تورم به صفر می‌رسد و اگر ۲ میلیارد تراکنش در روز پردازش شود، نرخ تورم به ۲- درصد کاهش می‌یابد.
یکی از مؤلفه‌های مهم دیگر نیر پروتکل مکانیزمی به نام Doomslug است. بدون وارد شدن به جزئیات می‌توان گفت این مکانیزم باعث می‌شود گره‌های تأییدکننده در شبکه برای تولید بلاک نوبت دریافت کنند. این کار هر دوره (Epoch) رخ می‌دهد که هر دوره ۱۲ ساعت طول می‌کشد. در نتیجه تولید هر بلوک تقریبا ۱ ثانیه به طول می‌انجامد.
برای تبدیل شدن به یک تأییدکننده گره در نیر، کاربر باید توکن‌های NEAR را سهام‌گذاری کند. بسته به تعداد توکن سهام‌گذاری‌شده توسط دیگر تأییدکنندگان در یک شارد، میزان سهام‌گذاری مورد نیاز مشخص می‌شود. این کار همچنین معین می‌کند که چه درصدی از پاداش‌های بلوک در هر دوره ۱۲ ساعته به تأییدکننده پرداخت خواهد شد.
اگر تأییدکننده‌ای رفتار نامناسبی داشته باشد، مکانیزم اسلشینگ باعث می‌شود بخشی از سهام خود را از دست بدهد. تأییدکنندگان و نمایندگان می‌توانند هر زمان که بخواهند از سهام‌گذاری انصراف دهند.
از طرفی، اگر سرمایه کافی برای خرید نیر کافی جهت تصاحب یک جایگاه اعتبارسنج را نداشته باشید، می‌توانید نماینده‌گیران را متقاعد کنید که توکن‌های خود را به شما به‌صورت نمایندگی قرض بدهند. بدین ترتیب آن‌ها از استخرهای سهام‌گذاری استفاده کرده تا این کار انجام شود و بخشی از پاداش بلوک تأییدکنندگان را دریافت میکنند.
از ۱۳ اکتبر ۲۰۲۴ حاکمیت نیر پروتکل با جامعه کاربری آن است. ساختار حاکمیتی دقیق نیر درحال‌حاضر درحال توسعه است. بااین‌وجود همه پیشنهادات جدول‌بندی شده، مورد بحث قرار می‌گیرند و با کمک هیئت‌مدیره حاکمیتی نیر به رأی گذاشته می‌شوند.
جالب است بدانید بلاک چین نیر درحال‌حاضر به‌صورت یک شارد منفرد کار می‌کند. اگر جامعه کاربری به اضافه کردن شاردهای بیشتر رأی دهند، مکانیزمی خودکار به نام Dynamic Resharding فعال خواهد شد و به ایجاد، ترکیب یا تخریب شاردهای مورد نیاز در شبکه می‌پردازد.
از چه تکنولوژی برای نیر پروتکل استفاده شده است؟
نیر به‌عنوان یک بلاک چین لایه اول پیشرفته از مجموعه فناوری‌های مختلفی استفاده می‌کند. در این بخش، فناوری‌های کلیدی نیر پروتکل را بررسی خواهیم کرد.
مکانیزم اجماع نایت شید
نیر پروتکل با مکانیزمی به نام Nightshade مجهز است که قابلیتهای خوبی به آن می‌دهد. با استفاده از Nightshade تنها یک تصویر از وضعیت فعلی هر شارد به یک بلاک در بلاک چین نیر اضافه می‌شود. هر شارد با مجموعه گره‌های تأییدکننده خود مجهز شده که وضعیت شارد خود را هر زمان که یک بلوک تولید گردد، اعلام عمومی میکنند. در واقع مجموعه‌های افراد تأییدکننده به پردازش تراکنش‌ها به‌صورت موازی می‌پردازند تا ظرفیت کلی بلاک چین را افزایش دهند. در نتیجه پردازش تا ۱۰۰ هزار تراکنش در ثانیه و نهایی‌سازی تقریبا لحظه‌ای و هزینه تراکنش کمتر از یک‌صدم سنت ممکن می‌شود. این قابلیت باعث خواهد شد تا به‌سرعت همکاری با بلاک چین‌های لایه اول از قبیل Terra و Cosmos با نیر پروتکل آغاز شود.
ساده‌ترین راه تصور کردن آنچه اتفاق می‌افتد در نظر گرفتن تقاطع چند خیابان است. تقاطع همان بلاک چین نیر بوده و هر خیابان یک شارد به حساب می‌آید. بااین‌حال هر شارد در نیر قادر به کار به‌صورت موازی در حین اجرای تراکنش تا زمانی است که آن‌ها با هم همپوشانی پیدا نکرده باشند. این روش به‌شدت کارایی را افزایش می‌دهد.
پل رنگین‌کمانی
نیر با کمک پل رنگین‌کمانی (Rainbow Bridge) خود با دیگر بلاک چین‌ها مثل شبکه اتریوم تعامل دارد. این تکنیک به کاربران اجازه می‌دهد توکن‌هایی را از اتریوم به دست آورند. پل رنگین‌کمانی نقش مهمی در انتقال دارایی‌ها بین بلاک چین اتریوم و نیر ایفا می‌کند. پروتکل پل رنگین‌کمانی یک پروتکل بدون اعتماد (Trustless) و بدون مجوز (Permissionless) برای متصل کردن بلاک چین‌ها بوده که توسط تیم نیر توسعه داده شده است. ایده محوری آن پیاده‌سازی یک کلاینت سبک اتریوم در Rust به‌عنوان یک قرارداد نیر و یک کلاینت سبک نیر در سالیدیتی به‌عنوان یک قرارداد اتریوم محسوب می‌شود. پیش‌فرض‌های اعتماد با کمک این پروتکل به حداقل رسیده و در نتیجه هر کسی می‌تواند نمونه خودش را به‌صورت یک قرارداد هوشمند بسازد. این کار تعاملات ساده و پیچیده را ممکن می‌کند. برای مثال تعامل بین توکن‌های NEAR و ETH را با مجاز کردن دارندگان ETH به رأی دادن در NEAR عملی می‌سازد.
آئورورا
ماشین مجازی اتریوم Aurora اجازه می‌دهد پروژه‌های اتریوم به‌سادگی بر نیر ساخته شوند. در حالت عادی نیر با ماشین مجازی اتریوم سازگار نیست و Aurora به حل این مشکل کمک می‌کند. محبوب‌ترین ابزارهای توسعه ماشین مجازی اتریوم نیز در Aurora قرار داده شده است.
مکانیزم اجماع آستانه اثبات سهام (TPoS) نیر
نیر پروتکل از گونه‌ای از مکانیزم اجماع اثبات سهام (PoS) به نام آستانه اثبات سهام (TPoS) استفاده می‌کند. در این روش یک راه از پیش تعیین‌شده برای ایجاد تعداد زیادی مشارکت‌کننده برای نگهداری شبکه بلاک چین ایجاد می‌شود. این روش به افزایش غیرمتمرکز بودن و امنیت بلاک چین کمک می‌کند. این مکانیزم به ایجاد یک سیستم توزیع پاداش منصفانه برای کاربران برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز (dApp) منجر می‌شود.
تأمین مالی غیرمتمرکز
تأمین مالی غیرمتمرکز (DeFi) در دنیای ارزهای دیجیتال به‌خوبی جا باز کرده است. پروژه نیر دسترسی همگانی به DeFi را به‌ویژه برای کسانی که شروع به کار با دنیای ارز دیجیتال کرده‌اند، بسیار آسان می‌کند. با اجرای پل رنگین‌کمانی (Rainbow Bridge) استفاده از DeFi به‌صورت زنده بر نیر پروتکل ممکن شده و در دسترس توسعه‌دهندگان و کاربران جهانی است.
لایه اجرایی پروتکل نیر
نیر پروتکل یک لایه اجرایی (Runtime Layer) برای اجرای کد دارد و از توسعه‌دهنده برنامه‌های کاربردی مثل قراردادهای هوشمند حمایت می‌کند. قراردادهای هوشمند به جاوا اسکریپت یا Rust نوشته می‌شوند و کیت توسعه نیر قراردادها را به وب اسمبلی (WASM) ترجمه می‌کند. در واقع این لایه اجرایی نیر سازگار با ماشین مجازی اتریوم نیست و با استفاده از یک راهکار لایه ۲ به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد برنامه‌های کاربردی سازگار با اتریوم را در نیر اجرا کنند.
شاردینگ
نیر پروتکل از مکانیزم شاردینگ (Sharding) برای بهینه‌سازی کارایی استفاده می‌کند؛ ولی شاردینگ آن با پروژه‌هایی مثل پولکادات متفاوت است؛ زیرا کلیه شاردها در نیر به‌صورت بخشی از یک بلاک چین دیده می‌شوند. هر شارد در پروتکل نیر حاوی ۱۰۰ صندلی (Seat) بوده و هر تأییدکننده باید حداقل ۱ صندلی داشته باشد. هزینه هر صندلی با میزان کل توکن NEAR سهام‌گذاری‌شده تعیین می‌شود؛ یعنی برای محاسبه مقدار صندلی هر تأییدکننده باید تعداد کل توکن سهام‌گذاری‌شده در آن شارد را تقسیم بر ۱۰۰ کنیم تا هزینه هر صندلی به دست آید. این طراحی باعث خواهد شد گره‌های تأییدکننده تشویق شوند تا شاردهای جدیدتر یا کوچک‌تر را که مانع ورود به آن کوچک‌تر هستند، امن کنند.
برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز
درحال‌حاضر کلیه دارایی‌هایی که از اتریوم سرچشمه گرفته‌اند با قابلیت عملیاتی کامل در نرم‌افزارهای کاربردی (dApps) نیر پروتکل در دسترس هستند. dAppهای بسیار متنوعی در حوزه‌های گیمینگ، رسانه‌های اجتماعی و تأمین مالی و غیره وجود دارند. با مراجعه به آدرس near.org/applications می‌توانید مجموعه بزرگ dAppهای نیر پروتکل را در حوزه‌های بسیار متنوع ببینید.
چرا بلاک چین‌های مقیاس‌پذیر مانند نیر ضروری هستند؟
در صنعت بلاک چین مقیاس‌پذیری بسیار مهم است؛ زیرا بدون آن نمی‌توان این فناوری را گسترش داد و در مقیاس بزرگ به کاربران جهانی عرضه کرد و بدون قطعی‌های ناخواسته یا بالا رفتن هزینه‌ها بتوان ازدحام بزرگ در شبکه را مدیریت کرد. در نتیجه بلاک چین‌های مقیاس‌پذیر دارای قابلیت ارائه تجربه کاربری غنی بدون توجه به حجم بالای کاربران حاضر در شبکه هستند. این قابلیت برای جذب شدن یک پروژه در سطح گسترده بین‌المللی کاملا ضرورت دارد.
سخن پایانی
نیر پروتکل (NEAR Protocol) یک بلاک چین بوده که استفاده هوشمندانه‌ای از قراردادهای هوشمند کرده است. این بلاک چین با عملی ساختن تعامل حرفه‌ای با بلاک چین‌های مبتنی بر اتریوم و تسهیل اجرای قراردادهای هوشمند سازگار با ماشین مجازی اتریوم توانسته با کمک مغزهای خلاق خود بستر مناسبی برای گسترش بسازد. استفاده از پروتکل‌ها و ابتکارات اختصاصی در این بلاک چین سرعت بسیار مناسب و هزینه‌های تراکنش فوق‌العاده پایینی به آن داده و باعث توسعه بسیار مناسب این پروژه گشته و آن را به فهرست ۲۰ ارز دیجیتال برتر دنیا وارد کرده است.
