قراردادهای هوشمند (Smart Contracts)، یکی از ویژگی‌ها و قابلیت‌های شاخص در دنیای کریپتو هستند. بندهای این قراردادها به‌طور خودکار بر روی شبکه اجرا میشوند و نیازی به انجام کاری از سوی طرفین آن وجود ندارد. همچنین، واسطه نقشی در این قراردادها نخواهد داشت. تزوس یکی از صد رمز ارز برتر در بازار ارز دیجیتال است که از این قراردادها پشتیبانی می‌کند، اما کاربرد آن‌ها چیست؟ در این مقاله از اکسبیتو ابتدا با ارز Tezos آشنا می‌شویم و قراردادهای هوشمند را بیشتر بررسی می‌کنیم، سپس به کاربردهای اسمارت کانترکت در تزوس می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
آشنایی با ارز تزوس (XTZ)
بهتر است در ابتدا با شبکه و اکوسیستم این ارز آشنا شویم، سپس XTZ را بررسی کنیم. تزوس، پلتفرم منبع‌باز (Open Source) و شبکه بلاک چینی است که در سال 2018 راه‌اندازی شد و مبتنی بر قراردادهای هوشمند کار می‌کند. همچنین، این شبکه بستری برای توسعه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) هم ارائه می‌دهد.
Tezos عملکردی مشابه اتریوم دارد؛ با این تفاوت که این پلتفرم به‌دنبال ارائه زیرساخت پیشرفته‌تر و پیشتازتری است. به عبارت دیگر، هدف این اکوسیستم دستیابی به یک زیرساخت با امکان تکامل و بهبود در گذر زمان بدون خطر رخ دادن هارد فورک می‌باشد. این چالش از زمان ایجاد بیت کوین و اتریوم همیشه بر سر راه آن‌ها بوده و نبود آن در Tezos، نقطه قوت مطلوبی به شمار می‌رود. در حقیقت، تزوس با بهره‌گیری از یک پلتفرم Self-Amendment (اصلاح خودکار) به این برتری دست یافته است. اولین‌بار، تکنولوژی اساسی این اکوسیستم در سپتامبر 2014 در قالب یک وایت‌پیپر معرفی شد. پس از چند بار تعویق، در نهایت 4 سال بعد شبکه مین نت (Mainnet) تزوس به راه افتاد.
این شبکه از مکانیزم اجماع گواه سهام (Proof of Stake) استفاده می‌کند. در این مکانیزم، افراد با سپرده‌گذاری دارایی خود می‌توانند در حفظ و تامین عملکرد و امنیت شبکه دست داشته باشند.
ارز بومی این اکوسیستم با نماد XTZ شناخته می‌شود. همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، این توکن در رتبه‌بندی سایت‌های معتبر گردآورنده داده‌های کریپتو در میان صد رمز ارز برتر از حیث ارزش بازار (Market Cap) جای می‌گیرد. XTZ امکان انجام تراکنش‌های پایاپای (P2P) را برای شبکه تزوس فراهم می‌کند. Tezos یکی از بزرگترین عرضه‌های اولیه (ICO) در تاریخ را با جذب 232 میلیون دلار سرمایه رقم زد، اما پس از راه‌اندازی با چالش‌ها و تاخیر فراوانی روبه‌رو شد.
هولدرهای توکن بومی این اکوسیستم می‌توانند در طرح‌های پیشنهادی ارائه‌شده توسط توسعه‌دهندگان Tezos نقش داشته باشند.
بالاترین قیمت ارز دیجیتال تزوس در تاریخ در اکتبر 2021 در سطح 9.18 دلار به ثبت رسید. شما برای خرید تزوس میتوانید از طریق صرافی اکسبیتو با قیمتی پایین و بدون دردسر اقدام کنید.
قرارداد هوشمند چیست و چگونه کار می‌کند؟
در بخش قبلی مقاله با ارز XTZ و اکوسیستم تزوس به‌طور کامل آشنا شدیم. حال، پیش از بررسی کاربردهای اسمارت کانترکت در تزوس، لازم است تا مفهوم Smart Contracts در کریپتو را به‌شکل دقیق و جامع شرح دهیم.
قرارداد هوشمند، نوعی برنامه کامپیوتری است که بر روی بلاک چین ذخیره شده و با برقرار شدن شرایط و بندهای مشخص‌شده در آن، به‌شکل خودکار اجرا می‌شود. این قابلیت، نسل جدیدی از قراردادها را برای کاربران ارائه می‌دهد. تعدادی از رمز ارزها در بازار دارای این ویژگی هستند و با گذر زمان، بلاک چین‌ها و اکوسیستم‌های بیشتری با پشتیبانی از آن پدید می‌آیند.
اسمارت کانترکت به‌دلیل ایده متفاوت و نوین خود، محبوبیت زیادی در میان کاربران کسب کرده است. از این برنامهها میتوان جهت خودکارسازی فرایندهای کاری، تراکنش‌ها و توافق میان طرفین بدون نیاز به واسطه و تشریفات اداری استفاده کرد. همچنین، این نوع قراردادها می‌توانند منجر به کاهش هزینه، خطا، کلاهبرداری و تاخیر در صنایع و حوزه‌های مختلف شوند.
برخی از نمونه‌ها و کاربردهای قراردادهای هوشمند عبارتند از:
- قرارداد هوشمندی که خسارت بیمه را بر اساس داده‌های تاییدشده مرتبط با حادثه پرداخت می‌کند.
- یک اسمارت کانترکت که پس از تکمیل پرداخت، مالکیت یک دارایی دیجیتال همچون NFT را انتقال می‌دهد.
- نوعی Smart Contract که سود سهام را مبتنی بر یک فرمول از پیش تعیین‌شده، به سهامداران پرداخت می‌کند.
- قرارداد هوشمندی که فرایند پرداخت دستمزد هنرمندان و موسیقی‌دانان را خودکار می‌سازد.
قراردادهای هوشمند با زبان‌های برنامه‌نویسی قابل اجرا بر روی پلتفرم‌های بلاک چین مانند سالیدیتی و جاوا اسکریپت نوشته میشوند. شبکه‌ای از کامپیوترها برای اجرای این قراردادها به کار گرفته میشوند.
به‌طور خلاصه، ویژگی‌ها و مزایای قراردادهای هوشمند شامل موارد زیر هستند:
- حذف واسطه‌ها و به‌دنبال آن، کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در زمان
- عملیات و تراکنش‌های رمزنگاری‌شده بر روی بلاک چین با امنیت مطلوب
- سرعت بالا و دقت در تکمیل فرایندها
- شفافیت و عدم نیاز به اطلاعات شخصی کاربران
نقش قراردادهای هوشمند در شبکه تزوس چیست؟
تا اینجای این مقاله، ارز دیجیتال تزوس و اکوسیستم این توکن را بررسی کردیم و مفهوم قراردادهای هوشمند را به‌همراه جزئیات آن شرح دادیم. همانطور که خواندید، Tezos شبکه بلاک چین مبتنی بر Smart Contracts است و این قراردادها نقش پررنگی در این پلتفرم دارند. قراردادهای هوشمند، برنامه‌هایی هستند که بر بستر Blockchain راه‌اندازی و اجرا میشوند.
نقش این برنامهها در شبکه Tezos چیست؟ دانستن پاسخ این پرسش میتواند به ما در رسیدن به کاربردهای اسمارت کانترکت در تزوس کمک کند. بنابراین، در این بخش از مطلب به جواب این سوال می‌پردازیم.
در واقع قراردادهای هوشمند در Tezos، توافق‌نامه‌های خودکاری هستند که به‌شکل مستقل و بدون دخالت فرد یا برنامه‌های دیگر اجرا میشوند. هر یک از طرفین یک قرارداد هوشمند میتواند شرایط خاصی در آن تنظیم کند که جهت انجام هرگونه اقدام پیش از تکمیل شدن یک قرارداد، باید برقرار شوند. شرایط توافق یک Smart Contract در تزوس به‌طور مستقیم در کد آن نوشته شده‌اند. این برنامهها و کدها تغییرناپذیر هستند و هیچ فردی نمی‌تواند آن‌ها را دستکاری کند. همچنین، امکان عملکرد آن‌ها در کنار قراردادهای دیگر وجود دارد.
وب‌سایت رسمی Tezos، قراردادهای هوشمند در این پلتفرم را با ماشین‌های فروش خودکار خوراکی و نوشیدنی مقایسه می‌کند؛ این ماشین‌ها در قبال دریافت مقدار پول از پیش تعیین‌شده، متعهد به ارائه کالای مربوطه هستند. این دستگاه‌ها تا زمانی که پول کافی دریافت نکنند، کالایی به مشتری نمی‌دهند.
از کاربردهای اسمارت کانترکت در تزوس میتوان به این اشاره کرد که کاربران این اکوسیستم می‌توانند از قراردادهای هوشمند در آن برای خودکارسازی فرایند امور خود بهره بگیرند. تزوس، یکی از بلاک چین‌های گواه سهام پیشتاز با پشتیبانی از اسمارت کانترکت است. Smart Contract، اکوسیستم تزوس را به یک پلتفرم بدون مجوز (Permissionless) تبدیل کرده و زیرساخت اصلی تمام اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز مبتنی بر این پروتکل محسوب می‌شود.
چگونه می‌توانیم در شبکه تزوس قرارداد هوشمند بسازیم؟
در بخش‌های پیشین این مطلب از ارز دیجیتال XTZ و پلتفرم تزوس نوشتیم، مفهوم قراردادهای هوشمند را بررسی کردیم و به نقش آن‌ها در بلاک چین Tezos پرداختیم. همانطور که اشاره کردیم، قراردادهای هوشمند جایگاه مهم و اساسی در عملکرد اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز بر بستر تزوس ایفا میکنند. حال زمان آن رسیده است تا چگونگی ساخت قرارداد هوشمند در پلتفرم Tezos را توضیح دهیم.
ساخت قرارداد هوشمند تزوس میتواند فرایند پیچیده و سختی داشته باشد. در این مقاله، این فرایند را در قالب چند مرحله بررسی می‌کنیم:
1- یک زبان انتخاب کنید.
انتخاب زبان درست برای یک قرارداد هوشمند در تزوس، تصمیم مهمی است که بستر را برای کل فرایند توسعه فراهم می‌کند. در انتخاب زبان مناسب، پیچیدگی، عملکرد و نیازهای قرارداد را در نظر داشته باشید.
زبان‌های گوناگون، ویژگی‌ها و مزایای متفاوتی ارائه می‌دهند. تزوس از زبان‌های متعددی از جمله Michelson ،LIGO و SmartPy پشتیبانی می‌کند.
2- نوشتن کد را شروع کنید.
نوشتن کد منجر به شکل‌گیری قرارداد می‌شود. این مرحله فرایندی پیچیده و خلاقانه است که به مهارت، دقت به جزئیات و پایبندی به بهترین شیوه‌ها نیاز دارد.
هدف، عملکرد و ساختار قرارداد را تعریف کنید. با سپرده‌گذاران توکن بومی همکاری داشته باشید و هرچیزی را جهت رجوع در آینده، مستند کنید. از استانداردهای کدنویسی پیروی کرده و برای شفافیت بیشتر از کامنت‌ها بهره بگیرید.
به‌طور مرتب کار خود را ذخیره کنید. بررسی و بهینه‌سازی منظم کد منجر به بهبود عملکرد و اطمینان بیشتر می‌شود. با افراد ماهر همکاری کنید و در صورت وجود، از ابزارهای خودکار کمک بگیرید.
3- کد را خارج از بلاک چین آزمایش کنید.
این کار در اطمینان از عملکرد عادی و طبیعی قرارداد، نقش موثری دارد و منجر به شناسایی و رفع مشکلات در همان ابتدای فرایند توسعه می‌شود.
از ابزارهایی همچون Tezos Sandbox جهت شبیه‌سازی شبکه تزوس بهره بگیرید. فرایند آزمایش را جهت تکرار و بازدهی بیشتر، خودکار سازید.
4- قرارداد را کامپایل (Compile) کنید.
کامپایل کردن قرارداد، کد را در قالبی که برای راه‌اندازی بر بستر بلاک چین Tezos آماده باشد، تبدیل می‌کند. این مرحله اهمیت زیادی دارد و به دقت بالایی نیازمند است.
از کامپایلری سازگار با زبان مورد استفاده کمک بگیرید. توضیحات و پیام‌های کامپایلر را در نظر داشته باشید، خطاها را رفع کرده و تنظیمات کامپایل را تایید کنید. از ابزارهایی جهت تحلیل کد کامپایل شده و مقایسه آن با نسخه ابتدایی، بهره بگیرید.
5- برای راه‌اندازی آماده شوید.
دستورالعمل اکوسیستم تزوس را به‌دقت در نظر داشته باشید و از آن پیروی نمایید. از برآورده شدن تمام پیش‌نیازها اطمینان حاصل کنید. همه‌چیز را دوباره بررسی کرده و از تکمیل و انجام تمام مراحل مطمئن شوید.
ایجاد یک قرارداد هوشمند در Tezos، فراآیند پیچیده‌ای است و به تسلط بر تمام مراحل نیاز دارد. هرکدام از ابعاد این فرایند، از انتخاب زبان تا کمپایل کد، باید به‌دقت در نظر گرفته شوند.
سخن پایانی
در این مقاله از اکسبیتو با ارز دیجیتال XTZ و بلاک چین آن آشنا شدیم، مفهوم قراردادهای هوشمند را توضیح دادیم و به کاربردهای اسمارت کانترکت در تزوس اشاره کردیم. در نهایت، چگونگی ساخت قرارداد هوشمند بر بستر این اکوسیستم را شرح دادیم.
قراردادهای هوشمند را میتوان نسل جدیدی از قراردادها و توافق‌ها دانست که با ویژگی‌های خود از جمله اجرای خودکار و سرعت بالاتر، می‌توانند برای کاربران بسیار جذاب باشند. بااین‌حال، طراحی و ایجاد چنین برنامه‌هایی پیچیده است و نیاز به دانش و مهارت بالایی دارد. شما میتوانید با فراگیری پیش‌نیازها جهت نوشتن این برنامهها، از قراردادهای هوشمند بر روی شبکه تزوس بهره بگیرید.
