بیت کوین (BTC) اولین ارز دیجیتال غیرمتمرکز دنیا است که در سال 2009، توسط شخصی ناشناس، با نام مستعار «ساتوشی ناکاموتو» پایه‌گذاری شد. ناکاموتو در مقاله‌ای، مفهوم یک ارز مجازی همتابه‌همتا و مستقل از دولت‌ها و بانک‌ها را بیان کرد. در واقع، بیت کوین گامی بلند برای ایجاد یک اقتصاد دموکراتیک و آزاد بود؛ ازاین‌رو، ارزهای دیجیتال و پروژه‌های مختلفی با الهام از BTC پدید آمدند. ازآنجایی‌که فناوری بیت کوین، نسبت به ارزهای جدیدتر، دارای محدودیت‌های فراوانی بود، عموماً به‌عنوان ابزاری برای سرمایهگذاری به حساب می‌آمد. بااین‌حال، در سال‌های اخیر، راه‌حل‌ها و نوآوری‌های گوناگونی ساخته شدند و بیت کوین را به یک اکوسیستم جامعه در حوزه امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای تبدیل کردند.
امروزه اکوسیستم بیت کوین به‌خوبی توسعه یافته و خدمات مالی گوناگونی را به کاربران ارائه می‌دهد. این ویژگی‌های جدید به BTC کمک می‌کنند که همچنان به پیشتازی خود در بازار کریپتو ادامه دهد. به همین خاطر، در این مقاله از اکسبیتو، قصد داریم که به بررسی تکنولوژی‌ها و نوآوری‌های جدید در دنیای بیت کوین بپردازیم.
دیفای بیت کوین (Bitcoin Defi) چیست؟
در سال‌های اخیر، راه‌حل‌ها و ارتقاهای گوناگونی برای رفع محدودیت‌های بیت کوین ارائه شده‌اند. در همین راستا، ارتقای «تپ روت» (Taproot) کمک فراوانی به بلاک چین بیت کوین کرد تا بتواند از نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (dApps) پشتیبانی کند. این نرم‌افزارها پذیرش BTC را در حوزه امور مالی غیرمتمرکز (Defi) فراهم کرده و باعث پیشرفت بلاک چین بیت کوین می‌شوند.
در سال 2020، امور مالی غیرمتمرکز رشد فوق‌العاده‌ای را تجربه کرد و تقریباً اغلب این موفقیت، مدیون بلاک چین اتریوم (Ethereum) بود. در واقع، اتریوم راه را برای توسعه ابزارها و خدمات مالی جدید، مانند صرافی‌های غیرمتمرکز، پلتفرم‌های وام‌دهی و توکن‌های غیرقابل تعویض، هموار کرد.
در عوض، در این مدت، بیت کوین از قطار پیشرفت جا ماند؛ زیرا نمی‌توانست از قراردادهای هوشمند پشتیبانی کند. بااین‌حال، با اجرای ارتقای تپ روت، بیت کوین نیز می‌تواند بستری را برای ایجاد و اجرای قراردادهای هوشمند فراهم کرده و ازاین‌طریق، «دیفای بیت کوین» را در اختیار کاربران بگذارد.
در گذشته، هر تراکنش خرید و فروش بیت کوین به یک امضا توسط کلید خصوصی نیاز داشت که این امر سرعت شبکه را بسیار پایین می‌آورد. برای رفع این مشکل، در ارتقای تپ روت، تراکنش‌ها به‌صورت دسته‌ای امضا می‌شوند و ازاین‌طریق، سرعت پردازش و ثبت آن‌ها افزایش چشمگیری خواهد داشت. با افزایش سرعت، بیت کوین می‌تواند بستر مناسبی را برای فعالیت نرم‌افزارهای غیرمتمرکز فراهم کند.
دیفای بیت کوین چگونه کار می‌کند؟
زبان برنامه‌نویسی بیت کوین «اسکریپت» (Script) نام دارد که تورینگ کامل نیست و در زمینه برخی از فرایندهای منطقی با محدودیت مواجه است. ازاین‌رو، علاوه‌بر نیاز به ارتقای تپ روت، برای اجرای قراردادهای هوشمند، بیت کوین به راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری لایه 2 و زنجیره‌های جانبی وابسته است.
ازاین‌رو، امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای در این شبکه، با کمک «رپد بیت کوین» (wBTC)، بلاک چین‌های لایه 1 مانند «استکز» (Stacks) و زنجیره‌های جانبی مانند «روت استاک» (Rootstock) امکان‌پذیر می‌شود. منظور از رپد بیت کوین توکنی است که در شبکه اتریوم راه‌اندازی شده و به‌صورت یک به یک توسط BTC پشتیبانی می‌شود. ازاین‌طریق، کاربران می‌توانند از ارزش بیت کوین در نرم‌افزارهای غیرمتمرکز استفاده کنند.
استکز نیز یک بلاک چین لایه 1 محسوب می‌شود که صدها میلیارد سرمایه را در دسترس کاربران بیت کوین قرار می‌دهد و به آن‌ها اجازه می‌دهد که از راه‌حل‌هایی نوین برای درآمدزایی استفاده کنند. این بلاک چین از مکانیزم اجماع «گواه اثبات انتقال» (Proof of transfer) بهره می‌برد و با استفاده از الگوریتم «اثبات کار» (PoW) خود را ایمن می‌کند. همچنین، محصولات دیفای، مانند «استک سواپ دکس» (Stackswap DEX) از بلاک چین استکز کمک می‌گیرند تا امکان ضرب و معامله توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTs) را برای کاربران فراهم کنند. علاوه‌بر آن، کاربران می‌توانند، با این روش، استیبل کوین‌های الگوریتمی را به‌صورت وام قرض بگیرند و توکن‌های جدید را در شبکه بیت کوین راه‌اندازی کنند.
روت استاک امکان اجرای قراردادهای هوشمند تورینگ کامل را در بلاک چین بیت کوین فراهم کرده است. زمانی که BTC به روت استاک ارسال می‌شود، به توکن RBTC تبدیل شده و می‌تواند با قراردادهای هوشمند تعامل برقرار کند. ازاین‌طریق، روت استاک شبیه پُلی دوطرفه است که رفت و برگشت BTC از بلاک چین به قراردادهای هوشمند و برعکس را فراهم خواهد کرد.
پروژه‌های دیفای بیت کوین کدامند؟
دیدیم که بیت کوین به قابلیت پشتیبانی از قراردادهای هوشمند مجهز شده است و می‌تواند در فضای دیفای فعالیت کند. این مسئله امکان راه‌اندازی و اجرای نرم‌افزارهای غیرمتمرکز را بر روی شبکه بیت کوین فراهم کرده است. به همین خاطر، در این بخش، برخی از مهم‌ترین پروژه‌های دیفای بیت کوین را بررسی می‌کنیم.
بجر دائو (BadgerDAO)
بجر دائو یک سازمان مستقل غیرمتمرکز است که امکان استفاده از BTC را به‌عنوان وثیقه در نرم‌افزارهای غیرمتمرکز مختلف فراهم می‌کند. این پروژه از توکن بومی خود، با نماد اختصاری BADGER، برای تصمیمات حاکمیتی و افزایش انگیزه کاربران بهره می‌برد. کاربران بجردائو می‌توانند بیت کوین‌های توکن‌شده‌ی خود را در «ست‌ها» (SETTs) که مجموعه‌ای از توکن‌ها هستند، قفل کنند و مدیریت این دارایی‌ها را در اختیار قراردادهای هوشمند بگذارند. قراردادهای هوشمند نیز به این کاربران با «بی توکن‌ها» (bTokens) که معادل بیت کوین هستند، پاداش می‌پردازند.
محصول دیگر بجر دائو نرم‌افزار «دیگ» (Digg) است. این نرم‌افزار توکن اختصاصی خود را با نماد اختصاری DIGG ارائه می‌دهد. دیگ نوعی «توکن با عرضه منعطف» (Elastic-Supply Token) است؛ به این معنا که نوسانات قیمت را به عرضه توکن تبدیل می‌کند. ازاین‌طریق، دیگ بین ارزش بیت کوین و دلار آمریکا ارتباط برقرار کرده است. کاربران می‌توانند این توکن را نیز در ست‌ها سپرده‌گذاری کرده و سود خوبی را به دست آورند.
رن وی ام (RenVM)
رن (Ren) یک پروتکل غیرمتمرکز است که توکن‌هایی را با ارزش برابر با دارایی‌های دیگر، به‌غیر از اتریوم، ایجاد می‌کند. توکن‌های ایجادشده توسط رن می‌توانند در اختیار پروژه‌های چندین بلاک چین مختلف قرار بگیرند. همچنین، دارندگان BTC، بدون نیاز به فروش ارزهای دیجیتال خود، با کمک رن، می‌توانند به نرم‌افزارهای غیرمتمرکز مبتنی بر اتریوم متصل شوند.
در واقع، این پروتکل مانند پُلی عمل می‌کند که دارایی‌ها را دریافت کرده و معادل آن‌ها را به نرم‌افزارهای بلاک چین‌های دیگر ارسال خواهد کرد. برای مثال، کاربران با فرستادن BTC به RenVM، توکن renBTC را دریافت می‌کنند. این توکن جدید با قراردادهای هوشمند اتریوم سازگار بوده و ارزش بیت کوین را در این قراردادها نمایندگی می‌کند.
لیکوئید نتورک (Liquid Network)
لیکوئید یک راه‌حل لایه 2 برای بیت کوین است و امکان صدور دارایی‌هایی مانند توکن‌های امنیتی، استیبل کوین‌ها و... را نیز فراهم می‌کند. توکن بومی لیکوئید LBTC نامیده می‌شود که ارزشی برابر با بیت کوین دارد. کاربران برای بهره بردن از مزایای این شبکه، باید BTC خود را به آدرس مشخصی در لیکوئید ارسال کرده و LBTC دریافت کنند. پس از ضرب شدن این توکن، شما به انجام حداقل 102 تراکنش نیاز دارید تا بتوانید دوباره BTC خود را پس بگیرید.
اکوسیستم بیت کوین از چه نوآوری‌هایی بهره می‌برد؟
امروزه بیت کوین رشد بسیار زیادی داشته و به یک اکوسیستم جامع تبدیل شده است. مجموعه‌ای از راه‌حل‌ها، پلتفرم‌ها، زنجیره‌های جانبی، نرم‌افزارها و ارتقاهای شبکه باعث شده‌اند که بلاک چین بیت کوین خدمات مالی مختلفی را در اختیار کاربران بگذارد. ازاین‌رو، در این بخش، قصد داریم که نوآوری‌های این حوزه را بررسی کنیم.
زیرساخت بیت کوین (BTC Infrastructure)
هسته اصلی گسترش اکوسیستم بیت کوین را ارتقاهای نوآورانه‌ای، مانند «سگویت» (SegWit) و «تپ روت» (Taproot) تشکیل می‌دهند. سگویت که در سال 2017 پیاده‌سازی شد، با افزایش ظرفیت تراکنش‌ها و رفع محدودیت‌های ذخیره‌سازی در بلوک، قصد دارد که مشکل مقیاس‌پذیری شبکه بیت کوین را برطرف کند. همان‌طور که گفتیم، تپ روت هم با هدف ایجاد بستری برای نرم‌افزارهای غیرمتمرکز و افزودن قابلیت حریم خصوصی به BTC پایه‌گذاری شد. این ارتقا که در سال 2021 بر روی شبکه قرار گرفت، به بلاک چین بیت کوین اجازه می‌دهد تا از اسکریپت‌های برنامه‌نویسی پیچیده و قراردادهای هوشمند پیشرفته پشتیبانی کند.
اوردینالز (Ordinals)
در دسامبر 2022، اوردینالز توسط توسعه‌دهنده‌ای با نام «کیسی رودارمور» (Casey Rodarmor) پایه‌گذاری شد. او از ارتقاهای سگویت و تپ روت کمک گرفت تا قابلیت‌های بیت کوین را افزایش دهد. در واقع، اوردینالز شناسه‌های منحصربه‌فردی را به واحدهای بسیار کوچک BTC، یا همان «ساتوشی» (Satoshi)، متصل می‌کند. ازاین‌طریق، امکان صدور و جاسازی توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTs) در بلوک‌های بیت کوین فراهم می‌شود. اگرچه اوردینالز بسیار خبرساز شد، اما به‌خاطر اتکای زیادش به BTC، دارای محدودیت است.
استاندارد BRC-20
ازآنجایی‌که اوردینالز دارای محدودیت بود، استاندارد توکن‌سازی BRC-20 پدید آمد. این استاندارد با استفاده از اوردینالز کار کرده و امکان صدور آلت کوین‌ها را بر روی بلاک چین بیت کوین فراهم می‌کند. بااین‌حال، خود این استاندارد هم محدودیت‌هایی دارد؛ چراکه برای صدور توکن‌ها به تأیید شخص ثالث نیاز داشته و این مسئله با ماهیت غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال، خصوصاً بیت کوین، در تناقض است.
از طرفی، انتقال توکن‌های BRC-20 خارج از زنجیره اصلی انجام شده و به تراکنش‌های بیشتری نیاز دارد. افزایش تعداد تراکنش‌ها، کارمزد انتقال آلت کوین‌های مبتنی بر بیت کوین را بالا می‌برد.
استاندارد BRC-69
این استاندارد که توسط «لومینکس لانچ پد» (Luminex Launchpad) توسعه یافته، یک پروتکل انقلابی به حساب می‌آید. BRC-69 از فرایند ثبت اطلاعات بر روی واحدهای ساتوشی بهره می‌برد و ازاین‌طریق، هزینه‌های شبکه و ترافیک بالای مربوط به اوردینالز را بهبود می‌بخشد.
این استاندارد داده‌ها را با استفاده از فناوری «کتیبه‌های بازگشتی» (Recursive Inscriptions) به ساتوشی‌ها متصل کرده و فضای بلوک‌ها را تا 90 درصد بهینه می‌کند. با استفاده از این پروتکل، کارمزد تراکنش‌ها کاهش یافته و امکان پردازش دستورات پیچیده‌تر فراهم می‌شود.
اتمیکس (Atomics) و ARC-20
اتمیکس یک پروژه نوآورانه است که ایجاد توکن‌های منعطف‌تر را فراهم کرده و اتکای BRC-20 را به تراکنش‌های خارج از زنجیره کاهش می‌دهد. توکن‌های این پروژه بر اساس ARC-20 صادر می‌شوند و به مدل «خروجی خرج‌نشده» (UTXO) وابسته هستند. در واقع، برخلاف سیستم‌های مالی سنتی که بر اساس آدرس مبدأ تراکنش‌ها را از یکدیگر متمایز می‌کنند، بیت کوین از مدل خروجی خرج‌نشده بهره می‌برد. UTXO شامل کدهایی است که داده‌های تراکنش را نشان می‌دهند، اما حریم خصوصی کاربران را حفظ می‌کنند.
توکن‌های ARC-20، با استفاده از این مدل، به تأیید شخص ثالث نیازی ندارند و همچنین، می‌توان آن‌ها را برای مقاصد گوناگون برنامه‌ریزی کرد. اولین توکن مبتنی ARC-20، ارز دیجیتال ATOM محسوب می‌شود که نسبت به آلت کوین‌های مبتنی بر BRC-20 کارایی بسیار بالاتری دارد.
بیت مپ لند (Bitmap.land)
بیت مپ لند به‌عنوان یک سرمایهگذاری پیشگام در «متاورس» (Metaverse) شناخته می‌شود که در اکوسیستم بیت کوین فعالیت می‌کند. بیت مپ لند سرزمینی بوده که استراتژی‌های شرکت «بیت مپ» و پروژه «اوردنیالز» را ادغام کرده است. اوردنیالز هر واحد ساتوشی را به‌شکل جعبه‌ای از اطلاعات در نظر می‌گرفت. بیت مپ نیز با استفاده از ورودی‌های بلوک‌های جدید، زمین‌ها را به قطعات مختلفی تقسیم می‌کند.
حالا بیت مپ لند به‌شکل قطعاتی از زمین‌ها ارائه شده که کاربران می‌توانند این قطعات را خریداری کنند. در واقع، کاربران باید اطلاعات مربوط به ساتوشی‌های خود را در قطعه‌های زمین بنویسند تا مالک آن‌ها شوند. این وضعیت شباهت زیادی به پلتفرم‌های سرشناس متاورس، مانند «دیسنترالند» (Decentraland) و «سندباکس» (Sandbox) دارد. کاربرانی که قطعات زمین‌ها را در اختیار می‌گیرند، می‌توانند به‌صورت رایگان به استخراج بیت کوین بپردازند.
پروتکل BRC-100
BRC-100 پروتکلی الحاقی است که با اوردینالز سازگاری دارد و با فعال‌سازی نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (dApps) گوناگون، انقلابی در لایه 1 بلاک چین بیت کوین ایجاد می‌کند. این پروتکل، علاوه‌بر ویژگی‌های BRC-20، امکان محاسبات غیرمتمرکز را هم فراهم کرده است. به‌این‌ترتیب، توکن‌های BRC-100 می‌توانند برنامههای «سوشال فای» (SocialFi)، «دیفای» (DeFi) و «گیم فای» (GameFi) را تقویت کنند و عدم تمرکز واقعی را برای آن‌ها به ارمغان بیاورند.
علاوه‌بر آن، این پروتکل مدل «خروجی خرج‌نشده» (UTXO) و «ماشین حالت» (state machine) را با یکدیگر ادغام می‌کند تا امنیت و توان محاسباتی شبکه را ارتقا دهد. BRC-100 ویژگی‌هایی نوآورانه را مانند مفاهیم وراثت، برنامههای کاربردی تودرتو، چارچوب سناریوهای کاربردی و... به کاربران ارائه داده است.
همچنین، BRC-100 تطبیق‌پذیری شبکه را از طریق ارائه پروتکل‌های حاکمیتی و نقدینگی (مانند BRC-101 و BRC-102)، استیکینگ، ایردراپ، وام‌دهی و استیبل کوین‌ها افزایش می‌دهد. در ضمن، توکن‌های مبتنی بر BRC-100 با انواع محاسبات پیچیده سازگار هستند. ازاین‌رو، این پروتکل پیشتاز حوزه دیفای در بیت کوین است که ویژگی‌های استانداردهای قبلی را به ارث می‌برد و فواید جدیدی را به آن‌ها می‌افزاید.
آینده اکوسیستم بیت کوین چگونه است؟
اثربخشی دیفای بیت کوین بر اساس میزان کارایی و دوام نرم‌افزارها، قراردادهای هوشمند و راه‌حل‌های نوآورانه این سیستم تعیین می‌شود. با توجه به مواردی که در بخش‌های قبلی توضیح دادیم، پیداست که امور مالی غیرمتمرکز به بلاک چین بیت کوین روی آورده‌اند. بااین‌حال، خدمات دیفای در بیت کوین، نسبت به اتریوم و سایر پلتفرم‌های قراردادهای هوشمند، کمتر در دسترس قرار دارند. در واقع، اگر توسعه‌دهندگان بخواهند نرم‌افزارها و توکن‌های خود را بر روی بیت کوین راه‌اندازی کنند، باید از راه‌حل‌های مختلفی کمک بگیرند. برای مثال، اگر شما بخواهید نرم‌افزاری را بر روی اتریوم آزمایش کنید، به‌راحتی می‌توانید از شبکه آزمایش «راپستن» (Ropsten) بهره ببرید؛ درحالی‌که برای انجام همین آزمایش در بیت کوین، به پل‌های بلاک چینی مختلفی نیاز خواهید داشت.
علاوه‌بر آن، توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTs) در بیت کوین، هنوز در مراحل اولیه توسعه خود هستند. بااین‌حال، ازآنجایی‌که رمز ارز BTC پایه و اساس دنیای کریپتو است، انتظار می‌رود که توسعه‌دهندگان، برای ایجاد ابزارها و پلتفرم های مالی دیفای، به این بلاک چین هجوم بیاورند.
در نتیجه، اگر بیت کوین قصد دارد که در این زمینه پیشرفت کند، باید میزبان برنامههای نوآورانه‌ای باشد که بر روی سایر بلاک چین‌ها در دسترس نیستند. البته پایگاه کاربری گسترده بیت کوین می‌تواند رمز موفقیتی برای این اکوسیستم در حوزه دیفای باشد.
سخن پایانی
بیت کوین (BTC) اولین ارز دیجیتال دنیا است که در زمینه سرمایهگذاری، یکی از ستون‌های بازار به حساب می‌آید. بااین‌حال، فناوری قدیمی این رمز ارز باعث شده که در زمینه امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای، از سایر بلاک چین‌های کاربردی عقب بماند. اخیراً راه‌حل‌های مختلفی برای بیت کوین ارائه شده‌اند که امکان تعامل این شبکه را با دیفای فراهم می‌کنند. هنوز این فناوری‌ها در مراحل آغازین توسعه خود هستند و نیاز به پیشرفت زیادی دارند. ازاین‌رو، اگر بیت کوین می‌خواهد با سایر بلاک چین‌ها به رقابت بپردازد، باید خدمات مالی غیرمتمرکز منحصربه‌فردی را به کاربران ارائه کند.
بااین‌وجود، بیت کوین همچنان یکه‌تاز بازار است و اگر شما هم به این رمز ارز علاقه دارید، به‌راحتی می‌توانید از طریق صرافی ارز دیجیتال اکسبیتو به خرید BTC اقدام کنید. اکسبیتو امکان خرید بیت کوین را با کمترین قیمت و پایین‌ترین کارمزد برای شما فراهم کرده است.
