شبکه الروند (Elrond) که امروزه مولتی ورس ایکس (MultiversX) خوانده می‌شود، یک بلاک چین لایه اول است که با هدف ارائه مقیاس‌پذیری، تعامل و کارایی بالا ارائه شد. بنیان‌گذاران آن قصد داشتند یک شبکهٔ غیرمتمرکز بسازند که درحالی‌که کارایی بهتری از دیگر شبکه‌های متمرکز دارد، حریم خصوصی قوی‌تری به کاربران ارائه کند. این پروژه به‌سرعت شکوفا شد و جای خود را در دنیای بلاک چین باز کرد. در ادامه به معرفی فناوری مولتی ورس ایکس (الروند سابق) با جزئیات بیشتر می‌پردازیم.
مولتی ورس ایکس چگونه رمز‌ارزی است؟
پروژهٔ بلاک چین الروند (Elrond) در سال ۲۰۱۷ توسط برادران لوسین (Lucian) و بنجامین مینکو (Benjamin Mincu) و لوسین تودآ (Lucian Todea) تأسیس شد. تمرکز بنیان‌گذاران بر مقیاس‌پذیری بدون از دست دادن امنیت و شفافیت بود. این پروژه به‌سرعت محبوب شد و در اوایل ۲۰۲۰ میلادی توکن ERD پرش قیمتی ۵۰۰۰ درصدی را در کمتر از چهار ماه قبل از اجرای شبکه اصلی در جولای ۲۰۲۰ تجربه کرد. پس از آن الروند تغییرات قابل توجه و با پتانسیل بسیار مثبتی را انجام داد. در سپتامبر ۲۰۲۰، توکن ERD به توکن جدید بومی eGLD یا eGold تغییر یافت و به ارز دیجیتال بومی بلاک چین الروند تبدیل شد. هر ۱۰۰۰ توکن ERD با یک توکن eGLD معاوضه گردیدند و موجودی توکن ERD از ۲۰ میلیارد به موجودی ۲۵ میلیونی توکن eGLD کاهش یافت.
توکن بومی eGLD در پنج ماه ابتدای معرفی خود افزایش ۳۰۰ درصدی نشان داد و در سال ۲۰۲۱ بالاترین قیمت تاریخی خود یعنی ۵۴۲.۴۸ دلار را تجربه کرد. در نوامبر ۲۰۲۲ بلاک چین الروند به مولتیورس ایکس (MultiversX) منتقل شد. هدف از این ری‌برندینگ ایجاد فرصت‌های متاورس در بلاک چین بود. مقدار نهایی تولید این توکن ۲۰ میلیون واحد اعلام شده است.
بنا به رتبه‌بندی DeFiLlama بلاک چین مولتی ورس ایکس در بین ۲۰ پروتکل برتر قرار دارد و CoinGecko نیز توکن EGLD را در بین ۵۰ مورد برتر از جنبهٔ سهم بازار دسته‌بندی کرده است. این پروتکل بیش از ۹۷ میلیون دلار دارایی قفل شده (TVL) دارد.
باید تأکید کنیم که ری‌برندینگ به مولتی ورس ایکس تغییری در پروتکل‌های سریع بلاک چین نداد و توکن eGLD هنوز به تقویت مولتی ورس ایکس از طریق سهام‌گذاری برای تأمین امنیت شبکه می‌پردازد.
موارد استفاده مولتی ورس ایکس کدام‌اند؟
الروند خود را به‌عنوان یک پروژهٔ مقیاس‌پذیر و سریع و دارای هزینه تراکنش پایین ثابت کرده است. مولتی ورس ایکس تأکید دارد که نهایی کردن تراکنشها حدود ۶ ثانیه زمان نیاز دارد و می‌تواند هزینه‌ای کمتر از ۰.۰۲ دلار داشته باشد که از اکثر بلاک چین‌های مشهور بهتر است. از سویی فناوری شاردینگ مولتی ورس ایکس باعث می‌شود حداکثر تعداد تراکنش در ثانیه (TPS) تقریبا ۱۰۰ هزار باشد.
به‌اختصار می‌توان اشاره کرد که توکن eGLD دارای پنج کاربرد است:
- سهام‌گذاری: کاربران با سهام‌گذاری می‌توانند متناسب با میزان سهام خود از سکه‌های تازه ضرب‌شدهٔ eGLD پاداش دریافت کنند.
- حاکمیت: کاربران با سهام‌گذاری می‌توانند حق رأی دادن به به‌روزرسانی‌های شبکه داشته باشند.
- تراکنشها: کارمزدهای تراکنشها با الروند پرداخت می‌شوند.
- قراردادهای هوشمند: ۳۰ درصد از هزینه تراکنش به نویسندگان قراردادهای هوشمند داده خواهد شد.
از زیرمجموعه‌های جذاب مولتی ورس ایکس، xSpotlight است. این یک بازار NFT جذاب محسوب می‌شود؛ زیرا:
- برای کلکسیون‌ها و دارندگان NFT نشان تأییدشده صادر می‌شود.
- مدیریت و تجمیع پیشرفته برای پروژه‌های Web3 فراهم می‌کند.
- بخش جستجو برای یافتن سریع کلکسیون‌های خاص NFT و تولیدکنندگان را ارائه می‌دهد.
- مشارکت در تبلیغات اکوسیستم از طریق فهرست‌های بازار و مزایده‌ها میسر است.
مولتی ورس ایکس از چه فناوری‌ها و تکنولوژی‌هایی بهره گرفته است؟
مولتی ورس ایکس (MultiversX) یا الروند سابق یک بلاک چین لایه اول است که اکوسیستم جذابی دارد که از NFT، بازی و برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز (dApp) پشتیبانی می‌کند. مولتی ورس ایکس سه محصول جدید را به اکوسیستم اضافه کرد:
- xFabric: در فصل سوم ۲۰۲۳ ارائه شد و یک ماژول بلاک چین حاکمیتی است که در چند دقیقه برپا می‌شود و متاورس مولتی وریس ایکس را در خود دارد و کاربردهای مختلفی برای شرکت‌ها، برندها و تولیدکنندگان محتوا ارائه می‌دهد.
- XPortal: این یک برنامهٔ کاربردی چندمنظوره برای مرتب‌سازی NFTها، ارز دیجیتال و آواتارها است. این یک پلتفرم اجتماعی برای هر نوع فعالیت مالی شامل کارت‌های بدهی ارز دیجیتال-فیات در سطح جهانی محسوب می‌شود. کاربران می‌توانند در این برنامه به ارسال و دریافت پرداخت‌های ارزی فیات، مبادله دارایی‌های پشتیبانی‌شده، گفتگو با دوستان و مدیریت کارت‌های بدهی خود بپردازند.
- xWorlds: این یک موتور ایجاد دنیا، یعنی یک شبکه از متاورس‌های دارای تعامل است. قرار بود این پروژه در فصل پایانی سال ۲۰۲۳ اجرا شود؛ بااین‌حال، اطلاعات کمی از این پروژه در دسترس قرار دارد.
در معماری مولتی ورس ایکس از متاچین (Metachain) استفاده شده است. این یک بلاک چین بوده که منحصراً بر یک شارد منحصربه‌فرد اجرا می‌شود و مسئولیت آن پردازش تراکنشها نیست. بلکه به بررسی و نهایی کردن هدرهای بلوک شارد پردازش‌شده، تسهیل ارتباطات بین شاردها، ذخیره کردن و نگهداری سوابق تأییدکنندگان، فعال کردن دوره‌های جدید، پردازش چالش‌های فیشرمن (Fisherman)، پاداش‌دهی و اسلشینگ (Slashing) می‌پردازد.
مکانیزم اجماع اثبات سهام ایمن (SPoS)
الروند در ابتدا از مکانیزم اجماع اثبات سهام ایمن (SPoS) برای بهبود راه‌حل اثبات سهام (PoS) استفاده کرد. این الگوریتم تأخیر در شبکه را کاهش داده و به هر گره در شارد اجازه می‌دهد در ابتدای هر دوره مشخص کند کدام اعضا بخشی از گروه اجماع خواهند بود. تصادفی‌سازی از طریق امضای توافق‌شده از بلوک قبلی انجام می‌شود. تیم مولتی ورس ایکس تخمین می‌زنند که این کار زمان مورد نیاز برای انتخاب یک گروه اجماع را به زیر ۱۰۰ میلی ثانیه کاهش می‌دهد.
نوآوری‌های شاردینگ در مولتی ورس ایکس
پروژهٔ مولتی ورس ایکس در معماری خود از فناوری شاردینگ وضعیت تطبیقی (Adaptive state sharding) به‌عنوان راهی منحصربه‌فرد برای به‌کارگیری فناوری شاردینگ استفاده می‌کند. با این فناوری افزایش سرعت تراکنشها صورت می‌گیرد.
در مولتی ورس ایکس سه نوع شاردینگ وجود دارد که به بهبود سرعت شبکه کمک می‌کنند:
- شاردینگ شبکه (Network Sharding): روش گروه‌بندی گره‌ها در شاردها را مشخص کرده و برای بهینه‌سازی ارتباطات و انتشار پیام در یک شارد به‌روشی بسیار سریع‌تر از انتشار پیام در کل شبکه عمل می‌کند.
- شاردینگ تراکنش (Transaction Sharding): روش نگاشت تراکنشها بر شاردها در حین پردازش آن‌ها را مشخص می‌کند. در یک سیستم مبتنی بر حساب کاربری، تراکنشها باید بر اساس آدرس ارسال‌کننده به شاردها اختصاص داده شوند.
- شاردینگ وضعیت (State Sharding): در مکانیزم‌های شاردینگ قبلی همهٔ گره‌ها کل وضعیت را ذخیره می‌کردند، ولی در بلاک چین با شاردینگ وضعیت هر شارد تنها بخشی از وضعیت را ثبت می‌کند. این چالش‌برانگیزترین راهکار ممکن است؛ زیرا اگر حساب‌های کاربری درگیر در یک تراکنش در شاردهای مختلفی قرار بگیرند، اجرای تراکنش نیازمند به‌روزرسانی وضعیت هم در هر دو شارد بوده و نیازمند مبادله پیام بین گره‌های دو شارد است. برای افزایش مخفی‌کاری در برابر حملات، باید گره‌های شارد دوباره تغییر کنند و این کار در بازه‌های زمانی تکرار شود. این کار سربار همسان‌سازی را هم به‌دنبال دارد. در نتیجه عملی‌ترین کار این است که تنها بخشی از کل گره‌ها بتوانند در طی هر دوره دوباره توزیع شده تا از زمان‌های افت عملکرد در فرایند هماهنگ‌سازی جلوگیری شود.
قراردادهای هوشمند در مولتی ورس ایکس
از آنجا که ماشین مجازی مولتی ورس ایکس، وب اسمبلی (WebAssembly) را اجرا می‌کند، می‌تواند قراردادهای هوشمند نوشته‌شده به هر زبان برنامه‌نویسی که به بایت کد WASM کامپایل شود، را اجرا کرده و در نتیجه از قراردادهای نوشته‌شده در Rust پشتیبانی می‌کند. در نتیجه توسعه‌دهندگان را تشویق به نگارش قراردادهای هوشمند در Rust کرده و یک پلتفرم Rust نیز ارائه می‌کند تا توسعه‌دهندگان کد تمیز و کارآمدی برای قراردادهای هوشمند بنویسند که امکانی منحصربه‌فرد در حوزهٔ بلاک چین است. بااین‌حال، WASM ضمن امن و کارآمد بودن از طریق تعداد زیادی از زبان‌های برنامه‌نویسی، مثل C ،C++ ،Rust ،C# و Typescript در دسترس توسعه‌دهندگان است.
ماشین مجازی Arwen Wasm
Arwen یک ماشین مجازی سریع مبتنی بر WASM (وب اسمبلی) بوده که به‌طور اختصاصی برای اجرای قراردادهای هوشمند مولتی ورس ایکس ساخته شده است. ماشین مجازی WASM در مولتی ورس ایکس یک ماشین مجازی بدون وضعیت محسوب می‌شود.
وقتی یک قرارداد هوشمند به اجرا درآید، اجازه ندارد که به‌طور مستقیم بر بلاک چین یا منبع ذخیره چیزی بنویسد. این تصمیم مهم طراحی نیاز به بازگردانی را منتفی می‌کند؛ زیرا تنها پس از پایان اجرای قرارداد هوشمند و به شرط موفقیت، تغییرات ثبت می‌شوند.
سخن پایانی
مولتی ورس ایکس (الروند سابق) یک بلاک چین مدرن با امکاناتی جدید بوده که توجه جامعه کاربران را به‌خوبی به خود جلب کرده است. تیم گردانندگان این بلاک چین به‌درستی در مسیر آینده‌نگری خود برای دستیابی به مقیاس‌پذیری، شفافیت و هزینه‌های پایین تراکنش قرار دارند. این پلتفرم توسعه‌دهندگان را با منابع توانمند خود قادر به ساخت ابزارهای جدید می‌کند. این پروژه با کمک الگوریتم اجماع و شاردینگ نوآورانه‌اش توانسته سرعت، مقیاس‌پذیری و هزینه‌های پایین را به کاربران نوید دهد. علاوه‌بر این، با پشتیبانی چندزبانه در دسترس کاربران جهانی قرار دارد. این پروژه آیندهٔ امیدبخشی را ترسیم می‌کند و از آن بیشتر خواهیم شنید.
