فایل کوین یک شبکه ذخیره‌سازی غیرمتمرکز است که نحوهٔ ذخیره کردن داده و دسترسی به آن را کاملاً متحول کرد. این فناوری که از بلاک چین بهره می‌گیرد، با هدف ایجاد یک بازار غیرمتمرکز برای خدمات ذخیره‌سازی ایجاد شد تا به کاربران اجازه دهد فضای ذخیره‌سازی بلااستفادهٔ خود را به اشتراک بگذارند و به‌عنوان پاداش توکنهای فایل کوین (FIL) دریافت کنند. در ادامه به معرفی دقیق‌تر فایل کوین می‌پردازیم.
فایل کوین (Filecoin) چیست؟
فایل کوین یک شبکهٔ نظیربه‌نظیر (Peer to Peer) است که ذخیره کردن و بازیابی داده را به روشی امن، کارآمد و مقاوم در برابر سانسور انجام می‌دهد. این شبکه به کاربران اجازه می‌دهد فضای ذخیره‌سازی را در محیطی قابل اعتماد و شفاف خرید و فروش کنند و یک راه‌حل جایگزین انقلابی برای خدمات ذخیره‌سازی ابری قدیمی ارائه می‌دهد. فایل کوین یک بازار ذخیره‌سازی غیرمتمرکز عرضه کرده که ارائه‌دهندگان فضای ذخیره‌سازی در ارائه فضای اضافی خود با قیمت‌های رقابتی، از یکدیگر پیشی می‌گیرند.
مدل اقتصادی فایل کوین حول توکن بومی آن، FIL می‌گردد. ارائه‌دهندگان فضای ذخیره‌سازی پاداش خود را به‌صورت توکن FIL دریافت می‌کنند. در واقع مشتریان هزینه دریافت خدمات خود را با توکن FIL پرداخت می‌نمایند. بدین ترتیب سیستم نیات کلیه شرکت‌کنندگان را برآورده کرده و بهترین منفعت را به سرویس‌دهندگان و سرویس‌گیرندگان عرضه می‌کند.
فایل کوین از قراردادهای هوشمند پشتیبانی کرده تا به کاربران اجازه دهد تا به برنامه‌های سودمندی دسترسی داشته باشند که امکان تأیید ذخیره‌سازی، درخواست فضای ذخیره و بازیابی داده و مصرف کردن توکن‌ها را فراهم می‌سازند. قراردادهای هوشمند به‌وسیلهٔ تراکنش‌های خاصی که به دفترکل ارسال می‌شوند، فعال خواهد شد. فایل کوین سیستم قرارداد هوشمند را گسترش داده تا فعالیت‌های خاص بلاک چین خود از قبیل اثبات تأیید و فعالیت‌های بازار را شامل شود.
فایل کوین چگونه به‌وجود آمد‌ه است؟
فایل کوین (Filecoin) در سال ۲۰۱۷ میلادی توسط Protocol Labs ایجاد شد و بنیان‌گذار آن جوآن بنت (Juan Benet) بود. این پروژه بر خلاف بیشتر پروژه‌های بلاک چین حاصل کار فردی نیست و یک شرکت نرم‌افزاری آن را تأسیس کرد.
عرضه اولیهٔ بزرگ ۲۵۷ میلیون دلاری فایل کوین نیز در سال ۲۰۱۷ میلادی انجام شد. این عرضه تنها برای سرمایه‌گذاران معتبر آمریکایی بود؛ یعنی کسانی که بیش از ۱ میلیون دلار سرمایه و درآمد سالانه بیش از ۲۰۰ هزار دلار داشته باشند. علت این اقدام هم هماهنگی با قوانین و مقررات فروش آمریکا بود؛ ولی بسیاری از اعضای جامعه کاربری که سرمایه‌گذاران خرد شناخته می‌شدند را ناراضی کرد.
همچنین یک پیش‌فروش باعث نارضایتی در جامعه کاربری شد که توکن‌ها را به صندوق‌های تأمین سرمایه و سرمایه‌گذاران بزرگ به نصف قیمت فروش عمومی توکن ارائه می‌کرد.
مسیر پیشرفت اعلام‌شده برای فایل کوین توسط تیم در سال ۲۰۱۷ مقارن عرضه اولیه به نمایش گذاشته شد. تا دسامبر ۲۰۱۹ که شبکه تست اجرا شد، به‌روزرسانی جدیدی برای آن اعلام نگردید. با اینکه آن‌ها یک چارت پیشرفت پروژه به‌صورت زنده به نمایش گذاشته بودند، اعلام شد که شبکه اصلی پروژه در مارس یا آوریل ۲۰۲۰ به اجرا درمی‌آید و در اکتبر ۲۰۲۰ شبکه اصلی فایل کوین پا به عرصهٔ وجود گذاشت.
شبکه تست نیز برای آزمایش پروتکل‌ها و عملکرد کدهای پروژه یک شبیه‌سازی بسیار واقع‌گرایانه از شبکه اصلی بود که هر کسی امکان دسترسی آزادانه به آن را داشت و به‌طور کامل متن‌باز بود.
در مارس ۲۰۲۳ ماشین مجازی فایل کوین (FVM) آغاز به کار کرد که گام مهمی در مسیر پیشرفت آن محسوب می‌شد و گام سوم برنامهٔ اصلی را آسان کرد؛ زیرا یک فضای قابل برنامه‌نویسی به توسعه‌دهندگان ارائه کرد تا خدمات جدیدی برای فایل کوین خلق کنند. این سه گام عبارتند از:
1- ساختن بزرگ‌ترین ارائه‌کنندهٔ فضای ذخیره غیرمتمرکز
2- استفاده تا حد ممکن از داده‌های موجود در دنیا
3- ارائه قابلیت‌های محاسباتی داده‌ها تا برنامه‌های کاربردی مقیاس وب بتوانند به‌طور زنده در شبکه اجرا شوند.
حداکثر تأمین توکن FIL به میزان ۲ میلیارد واحد اعلام شده است که در زمان آغاز به کار شبکه ۳۰ درصد این مقدار به شرکت سازنده یعنی Protocol Labs، بنیاد فایل کوین و سرمایه‌گذاران اولیه اختصاص یافت.
هدف از ایجاد فایل کوین (FIL) چه بود؟
فایل کوین به‌صورت یک پروتکل ذخیره‌سازی داده غیرمتمرکز ایجاد شد که هر کسی با کمک آن بتواند فضای ذخیره‌سازی هارددیسک خود را اجاره دهد یا فضای هارددیسک دیگران را اجاره کند. بدین ترتیب، یک استخر عظیم جهانی ذخیره‌سازی داده ایجاد میشود. تفکر سازندگان فایل کوین این بود که با پیشرفت فناوری، نیاز به فضای ذخیره‌سازی به‌شکل نمایی رشد خواهد کرد و باید به این نیاز پاسخ داده شود. همچنین مشکلات و آسیب‌پذیری‌های سیستم‌های ذخیره‌سازی ابری و لزوم ارائه راه‌حلی برای آن از دلایل ساخت فایل کوین بودند.
موارد استفاده فایل کوین (Filecoin) کدامند؟
در فایل کوین مشتریان به‌دنبال خدمات ذخیره‌سازی هستند و امکان مقایسهٔ قیمت‌ها و سنجه‌های خوشنامی و کارایی ارائه‌دهندگان مختلف را دارند. این بازار باز و رقابتی یک اکوسیستم خودگردان ایجاد کرده که کارآمدی و نوآوری را عرضه می‌کند. زیرساخت ذخیره‌سازی غیرمتمرکز فایل کوین دارای محدوده وسیعی از کاربردها و استفاده‌ها است که در ادامه تشریح میشود.
یکی از جنبه‌های جذابیت فایل کوین آسیب‌پذیری سیستم‌های مشهور ذخیره‌سازی داده مثل دراپ باکس و گوگل است که امکان به سرقت رفتن اطلاعات کاربران در اینترنت وجود دارد؛ ولی در فایل کوین با مکانیزم‌های پیچیدهٔ استفاده‌شده، امنیت داده بالایی تضمین شده است. اگر یک هکر اطلاعات ورود به سیستم کاربری را در سیستم‌های ذخیره‌سازی قدیمی آنلاین قبلی بدست بیاورد به کل سیستم دسترسی پیدا می‌کند.
مزیت دیگر فایل کوین ارزان بودن آن نسبت به دیگر سرویس‌های ذخیره‌سازی آنلاین است که میتواند تا ۲ دلار در ماه برای هر ترابایت فضای ذخیره‌سازی باشد که رقم اندکی نسبت به دیگر ارائه‌دهندگان خدمات ذخیره‌سازی ابری است.
به‌طور کلی توکن FIL دارای چند کاربرد است:
- خرید فضای ذخیره‌سازی
- ایجاد وثیقه تعهدی برای ارائه‌کنندگان فضای ذخیره‌سازی
- اهدای پاداش به فراهم‌کنندگان فضای ذخیره‌سازی (ماینرها)
- سوزانده شدن از طریق هزینه‌های تراکنش یا عملیات اسلشینگ (Slashing)
پاداش ماینرهای فضای ذخیره‌سازی
کاربران میتوانند از شبکه اصلی فایل کوین به‌عنوان فرصتی برای به دست آوردن توکن FIL استفاده کنند. این کار با فراهم کردن فضای ذخیره‌سازی و خدمات بازیابی به کاربران در سراسر جهان ممکن میشود. هر چه ماینر داده‌های بیشتری ذخیره کند، قدرت ذخیره‌سازی بیشتری دارد و با افزایش آن احتمال تولید بلوک‌های جدید و دریافت پاداش افزایش می‌یابد. ماینرها امکان انتخاب بین گزینه‌های مشارکت در ماینینگ فضای ذخیره‌سازی، ماینینگ بازیابی داده، اجماع قدرت ذخیره‌سازی و یا هر سه را دارند.
به‌طور کلی، ماینینگ در فایل کوین از یک بلاک چین با الگوریتم اجماع اثبات کار (PoW) متمایز است؛ زیرا در فایل کوین استخراج مبتنی بر اجماع قدرت ذخیره‌سازی بوده و نه قدرت محاسباتی؛ یعنی هرچه فضای ذخیره‌سازی اثبات‌شده بیشتری در شبکه داشته باشید، احتمال بردن پاداش بلوک بیشتر میشود. بدین ترتیب میزان فضای ذخیره‌سازی اضافه‌شده به شبکه مهم است، نه میزان GPU اهداشده به پلتفرم.
ماینرهای فایل کوین تنها زمانی از GPU استفاده می‌کنند که بلیت‌های رأی‌دهی داشته باشند و در رویداد انتخاب PoST شرکت کنند.
هزینه‌های معامله
معاملات در فایل کوین با واژگان خاص این پلتفرم بیان می‌شوند. معاملات ذخیره‌سازی (Storage Deal) در واقع سفارشاتی هستند که فراهم‌کنندگان فضای ذخیره‌سازی بر حسب امکانات خود می‌پذیرند و در ازای خدمات ارائه‌شده پاداش دریافت می‌کنند. این پاداش عملاً هزینه‌ای است که متقاضیان فضای ذخیره‌سازی می‌پردازند.
معاملات بازیابی (Retrieval Deal) برخلاف معاملات ذخیره‌سازی اغلب خارج از زنجیره بوده و توسط کانال‌های پرداخت تسهیل می‌شوند. در اینجا انتقال داده اندازه‌گیری شده و مشتری با انتقال داده به ماینر بازیابی هزینه پرداخت می‌کند. ایجاد کانال‌های پرداخت و بازخرید کردن کوپن تنها بخشی از فرایند بوده که نیازمند تعامل با بلاک چین فایل کوین است.
فایل کوین انواع دیگری از معاملات نیز دارد که عبارتند از:
- معاملات تأییدشده (Verified Deals): تأیید کاربران برای ذخیره‌سازی داده‌های درست در شبکه
- معاملات اسنپ (Snap Deals): امکانی برای کاهش دادن بخش‌های جدید مهرو‌موم‌شده داده
- برنامه‌ها و ابزارهای فایل کوین
- شارژ داده (هزینه اجاره داده)
- خدمات خارجی
هزینه‌های تراکنش پیام شبکه
فایل کوین یک اقتصاد مبتنی بر بلاک چین دارد که شرکت‌کنندگان در آن بر یک شبکهٔ توزیع‌شده تراکنش ایجاد می‌کنند. وضعیت شبکه از طریق ماینرهایی که به ثبت و پردازش پیام‌ها در بلوک‌ها می‌پردازند، به‌روزرسانی میشود. انواع مختلفی از پیام وجود دارند و ارسال هر پیام شامل یک هزینهٔ گس است.
درحال‌حاضر، سه نوع هزینه برای تراکنش در فایل کوین وجود دارند. هزینه سپرده‌گذاری برابر ۱ هزارم FIL است. هزینه‌های مبادله بین ۰.۱ تا ۰.۳۵ درصد و هزینه‌های برداشت برابر ۰.۰۰۲۱ تا ۰.۱ توکن FIL هستند.
پاداش‌های بلوک
هر ارائه‌کننده فضای ذخیره‌سازی تأییدشده که با موفقیت یک بلوک بسازد، توکن‌هایی به‌عنوان پاداش بلوک دریافت می‌کند. میزان توکن FIL دریافتی به‌ازای هر پاداش بلوک در طی زمان متغیر است و در مرورگرهای بلاک چین مختلفی مثل Filfox فهرست میشود.
هزینه‌های گس
هزینه‌های گس ابتدا در بلاک چین اتریوم طراحی شدند؛ ولی در فایل کوین روش کار تفاوت دارد. هر پیام در فایل کوین دارای چند مؤلفهٔ گس است:
محدودیت گس (GasLimit): محدودیت مقدار گس که اجرای پیام مصرف می‌کند و توسط ارسال‌کننده مشخص میشود.
- مصرف گس (GasUsage): میزان گس که اجرای یک پیام واقعا مصرف می‌کند.
- سقف هزینه گس (GasFeeCap): حداکثر مقدار توکن که یک ارسال‌کننده مایل به پرداخت به‌ازای هر واحد گس (GasUnit) برای درج کردن یک پیام در یک بلوک است.
- گس ویژه (GasPremium): یک هزینه اولویت که به ماینرهای تولیدکنندهٔ بلوک به‌ازای هر واحد GasLimit داده میشود. سقف آن GasFeeCap بوده و هزینهٔ مبنا (BaseFee) دارای اولویت بالاتری است.
- هزینه مبنا (BaseFee): یک متغیر سراسری شبکه که به‌طور پویا بر اساس مجموع GasLimit کلیه پیام‌های مجموعه دستمزد قبلی محاسبه میشود.
ارسال‌کنندگان پیام در فایل کوین باید لااقل برای هر پیام یک سقف هزینه گس (GasFeeCap) و یک محدودیت گس (GasLimit) مشخص کنند. وقتی یک منبع روی زنجیره مصرف میشود، مصرف گس ضرب در هزینه مبنا سوزانده خواهد شد. کم کردن هزینه مبنا از سقف هزینه گس، گس ویژه را به دست می‌دهد. گس ویژه ضرب در محدودیت گس به‌عنوان یک هزینه اولویت به ماینرهای تولید بلوک داده میشود. بخشی از تفاوت بین محدودیت گس و مصرف گس به‌عنوان جریمهٔ تخمین اضافه سوزانده شده و بقیه به ارسال‌کنندهٔ پیام برگردانده خواهند شد.
مشوق ماینرهای بازیابی
ماینرهای بازیابی (Retrieval Miner) با خدمت‌رسانی داده به‌عنوان پاداش سکه‌های FIL دریافت می‌کنند. این ماینرها در کنار ماینرهای فضای ذخیره‌سازی (Storage Miner) فعالیت دارند. کار این ماینرها خدمات داده برای کاربران بوده که در فضای ذخیره‌سازی غیرمتمرکز ذخیره شده است؛ یعنی داده‌ها توسط ماینرهای بازیابی از ماینرهای ذخیره‌سازی دریافت و به مشتری تحویل می‌شوند. در این فرایند مشتریان نیازمند ارائه اطلاعات کافی به ارائه‌کننده فضای ذخیره‌سازی برای درخواست بازیابی داده هستند:
- شناسه ارائه‌کننده ذخیره‌سازی (Storage Provider ID): شناسه ارائه‌کنندهٔ فضای ذخیره‌سازی که داده در آن ذخیره شده است.
- شناسه مشتری پیوست (Payload CID): این شناسه با عنوان Data CID هم نامیده میشود.
- آدرس (Address): آدرسی که در ابتدا برای ساختن معامله فضای ذخیره‌سازی استفاده شده است.
برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز (dApp)
شبکهٔ امن و مقیاس‌پذیر ذخیره‌سازی فایل کوین به dAppهای مختلف، ذخیره‌سازی کارآمد ارائه می‌کند. پلتفرم‌های اشتراک‌گذاری فایل غیرمتمرکز، شبکه‌های توزیع محتوا (CDN) و راه‌حل‌های ذخیره‌سازی مبتنی بر بلاک چین از این جمله dAppها هستند. این dAppها با کمک گرفتن از فایل کوین میتوانند به امنیت داده بالایی در فضای آنلاین دست پیدا کرده و به‌خوبی فرایندهای مرتبط با انتقال و پردازش دادهٔ خود را مدیریت کنند.
تأمین مالی غیرمتمرکز (DeFi)
ذخیره‌سازی غیرمتمرکز فایل کوین میتواند به‌صورت یک مؤلفه اساسی از برنامه‌های کاربردی تأمین مالی غیرمتمرکز (DeFi) عمل کند و ذخیره‌سازی امن و کارآمد امانت‌دهی غیرمتمرکز، مدیریت دارایی و مبادلات غیرمتمرکز را ممکن سازد؛ زیرا پروتکل‌های منحصربه‌فرد و امن فایل کوین امکان ثبت اطلاعات ارزشمند مالی را به‌خوبی فراهم می‌کند.
حقوق حاکمیتی
یکی از کاربردهای توکن FIL امور حاکمیتی شبکه است که به دارندگان این توکن امکان رأی دادن در مورد پیشنهادات و تصمیم‌گیری‌هایی را می‌دهد که توسعهٔ آینده و جهت حرکت شبکه را تعیین می‌کنند.
سخن پایانی
فایل کوین به‌عنوان یک پلتفرم نوآورانه برای ذخیره‌سازی داده خدمات قابل توجهی عرضه کرده است. بااین‌حال موفقیت آن به‌شدت به میزان استفاده از آن و بزرگ شدن شبکه ارائه‌دهندگان و مصرف‌کنندگان آن بستگی دارد. نوسان قیمت ارز دیجیتال FIL که پاداش و هزینه‌های ذخیره‌سازی را تغییر می‌دهد یکی از چالش‌های فایل کوین است. مشکلات قوانین و مقررات در رابطه با حریم خصوصی، سانسور محتوا و تبعیت از مراجع قضایی مختلف نیز از چالش‌های این پلتفرم هستند.
توسعه‌دهندگان فایل کوین درحال کار بر پشتیبانی از تعاملات بین زنجیره‌ای از طریق استفاده از پل هستند. این ویژگی که در دست تولید است اجازه می‌دهد که دیگر بلاک چین‌ها از سیستم ذخیره‌سازی فایل کوین استفاده کنند که در عین ایجاد مزیت برای فایل کوین، بار عملیاتی آن بر دوش پلتفرم‌های بلاک چین دیگر است.
بااین‌حال روش انقلابی فایل کوین میتواند به کنار گذاشته شدن روش‌های قدیمی ذخیره‌سازی ابری منجر شود. فایل کوین با ارائه یک بازار امن، غیرمتمرکز و باانگیزه به کاربران قدرت کنترل بر داده‌های خود را داده و فرصت‌های اقتصادی برای فراهم‌کنندگان فضای ذخیره‌سازی ایجاد می‌کند.
