بازار ارزهای دیجیتال، روزهای ناآرامی را می‌گذراند و این آشفتگی گریبان ارزهای پایدار یا همان استیبل کوین‌ها را هم گرفته است. یکی از همین استیبل کوین ها، لونا ترا (Terra Luna) است که به اختصار «لونا» خوانده می‌شود. در این مقاله تحلیلی، جزییاتی را درباره‌ی سقوط قیمت ارز لونا برایتان شرح می‌دهیم. با ما همراه شوید.
ریزش ۹۹ درصدی قیمت یک استیبل کوین!
ترا یو اس دی (TerraUSD) یا به اختصار UST یکی از ارزشمندترین و در عین حال باثبات‌ترین ارزهای دیجیتالی بازار بود. قیمت این ارز پایدار، روز سه شنبه ۲۰ اردیبهشت (۱۰ می) از یک دلار (چیزی که همیشه باید باشد) به ۶۰ سنت سقوط کرد. ریزش قیمت لونا روز چهارشنبه هم ادامه داشت و قیمت UST به ۲۰ سنت رسید. همزمان با این ریزش، کل بازار رمزارزها با تشویش‌هایی مواجه شد.
استیبلکوین TerraUSD یا UST، این هفته نرخ برابری یک به یک در مقابل دلار آمریکا را از دست داد و ارزش آن به 20% دلار آمریکا افت کرد. ارزش استیبلکوین UST به‌وسیله توکن خواهرخوانده‌اش یعنی لونا (Terra Luna) پشتیبانی می‌شود. لونا (Terra Luna) یکی از ۱۰ رمز ارز برتر به لحاظ ارزش بازار یا مارکت کپ بود و همین ماه گذشته هم سقف ۱۲۰ دلاری را تجربه کرده بود. قیمت لونا (Terra Luna) در هفته گذشته، بیش از ۹۹ درصد کاهش یافته و تقریبا صفر شده است.
با کاهش قیمت لونا، سرمایه‌گذاران این رمزارز سرمایه‌هایشان را از دست دادند. عوامل اقتصادی مهمی بازار رمزارزها را با چالش مواجه کرده‌اند. این عوامل شامل تصمیمات دولت‌ها و افزایش نرخ کارمزدها می‌شود، اما برخی از متخصصان حوزه‌ی ارزهای دیجیتال، دلیل اصلی نابه‌سامانی‌های دنیای کریپتوکارنسی را در هفته گذشته به ریزش TerraUSD یا UST ربط داده‌اند. به عقیده این پژوهشگران رمزارزی، کاهش لونا روی قیمت بیتکوین و سایر رمزارزها اثر منفی گذاشته است.
استیبل‌کوین‌هایی مثل ترا (UST)، تتر (Tether) و USDC در زیست‌بوم ارزهای دیجیتال مثل حساب بانکی می‌مانند و سرمایه‌گذاران برای حفظ ارزش سرمایه‌ها و دارایی‌های دیجیتالی خودشان از آنها بهره می‌گیرند. استیبلکوینها، همان‌طور که از اسمشان مشخص است، ارزش ثابت و پایداری دارند و با ارزهای فیاتی مثل دلار آمریکا برابری میکنند. فروریختن قیمت UST در بازار ارزهای دیجیتال، مانند سقوط و فروریختن بانک این بازار بود. سرمایه‌گذاران لونا پول خود را از این بازار بیرون کشیدند و این هجوم به کاهش بیشتر قیمت UST انجامید.
به لحاظ نظری هدف استیبلکوینها این است که ارزششان ثابت باقی بماند (برابر با یک دلار آمریکا) و در نتیجه ابزار خوبی برای ذخیره و حفظ ارزش باشند؛ برخلاف بیت کوین و اتریوم و سایر رمزارزها که فعلا نوسانات شدید قیمتی را در آنها مشاهده می‌کنیم.
کجای کار Terra مشکل داشت؟
پشتوانه اکثر استیبلکوینها ذخایر نقدی است و انتظار می‌رود که آنها نقدینگی کافی در اختیار داشته باشند که معادل ارزش توکن‌هایشان باشد. اما TerraUSD یک استیبلکوین الگوریتمی است که پشتوانه ارزشش، توکن خواهرخوانده‌اش یعنی توکن لونا (Luna) است که بر روی قراردادهای هوشمند از پیش برنامه نویسی شده کار می‌کند. الگوریتم استیبلکوینUST اینگونه طراحی شده است که هر چه مارکت کپ و ارزش بازار UST بالاتر رود، قیمت آن از یک دلار فراتر می‌رود.
اگر هولدرهای UST پیش‌بینی چنین رشد قیمتی را بدهند به نفعشان است که همیشه مقداری هم توکن خواهرخوانده یعنی لونا (Luna) را هم خریداری کنند و نگه دارند چرا که در چنین مواقعی می‌توانند هر تعداد توکن لونا که دارند را بدهند و آنها را به نسبت یک به یک تبدیل به UST کنند و برای مدت خیلی کوتاهی از این اختلاف قیمت تا یک دلار UST کسب سود کنند.
اما چیزی نمی‌کشد که با افزایش تعداد USTها قیمتش افت می‌کند و حتی شاید به زیر یک دلار برود در این شرایط این بار تعداد توکن‌های لونا کاهش یافته و قیمتش بالاتر رفته و باز هم هولدرهای UST می‌توانند و منطقی است که از این اختلاف قیمت ایجاد شده برای Luna نهایت بهره را ببرند و توکن‌های USTشان را از طریق الگوریتم این استیبلکوین به نسبت یک به یک تبدیل به توکن لونا (Luna) کنند و این فرایند و چرخه دایما ادامه دارد و به لحاظ نظری باعث می‌شود که قیمت هر دوی این توکن‌ها ثابت باقی بماند.
اما مشکل اینجاست که این الگوریتم به نحو باورنکردنی‌ای ناکام ماند. لونا (Luna) به نحوی دقیقا در همان زمانی فروریخت که UST ریخت و کارشناسان به چنین موقعیتی، مارپیچ مرگ (death spiral) می‌گویند.
در چنین موقعیتی احتمالاً سرمایه‌گذاران به طریقی، سریعتر از آنکه الگوریتم بتواند فرایند تثبیت قیمت را عملی کند، اقدام به نقد کردن دارایی‌های دیجیتالی‌شان کرده‌اند. قیمت لونا (Luna) که در ابتدای هفته ۸۶ دلار بود در روز جمعه تقریباً به صفر رسید. قیمت این ارز دیجیتال در مدت کوتاهی کاهش فوق‌العاده‌ای داشت و به 0.003 دلار رسید. ارزش بازار یا مارکت کپ لونا در این روزها، از ۴۰ میلیارد دلار به تقریباً ۵۰۰ میلیون دلار فروریخت تا ضرر و زیان زیادی را متوجه هولدرهایش کند.
آیا این ریزش و فروپاشی UST و Luna پشت پرده‌ای دارد؟
هیچ کسی نمی‌داند چه کسی باعث سقوط قیمت Terra و Luna شد. اما خیلی‌ها در رسانه‌های اجتماعی با توجه به حجم معاملاتی که وجود داشته، مقصر را هج فاندها یا صندوق‌های پوشش ریسک‌های سرمایه‌گذاری (hedge fund) و شرکت‌های معامله‌گری بزرگ می‌دانند. خانم لیزا وید (Lisa Wade مدیرعامل شرکت بلاکچینی دیجیتال ایکس (DigitalX) در این باره می‌گوید: «ما نمی‌دانیم که این مومنتوم و شتاب در فروش و ریزش قیمت با همدستی صورت گرفته یا خیر.
اما آنهایی که تئوری‌های توطئه را باور دارند در پاسخ به این پرسش می‌گویند بله، قطعا همین طور بوده چرا که واقعا ترید و معامله بزرگی بوده است و یکی از بزرگترین معاملاتی بوده که من به شخصه از ابتدای شروع به کارم تجربه‌اش را داشته‌ام.» «به نظرم این رویداد، طراحی حساب شده‌ای داشته و فرد یا افرادی که آن را طراحی کرده‌اند نابغه‌هایی شرور بوده‌اند چرا که این اتفاق دربردارنده مراحل حساب شده زیادی بوده است.»
به نظر می‌رسد که در بخشی از این طرح پیچیده، خریداران حدود یک میلیارد دلار UST خریده‌اند و در عین حال بیت کوین را هم شورت کرده‌اند. (یعنی سعی کرده‌اند با شرط بستن بر سر افت قیمت بیت کوین سود کنند). کار دیگری که انجام داده‌اند این بوده که زمان‌بندی خوبی از مارکت داشته‌اند. آنها تا شنبه شب که حجم معاملات خیلی کم بوده و پیشنهاد خریدی در کار نبوده صبر کرده‌اند.
بعد به یک استخر معاملات رفته‌اند و شروع به فروش USTها در حجم بالا کرده‌اند که متعاقبا این باعث فروش بیشتر آن در دیگر بازارهای با حجم کمتر هم شده است و نهایتاً باعث شده‌اند که برابری قیمت UST با دلار آمریکا در هم بشکند و از بین برود. در درون الگوریتم Terra چیزی که کارشناسان آن را مارپیچ مرگ (Death Spiral) می‌نامند رخ داده است و به موجب آن روند فروش‌ها با توجه به مکانیکی که در این الگوریتم وجود دارد به صورت خودکار ادامه یافته است.
بنابراین وقتی پدیده مارپیچ مرگ شروع شده، الگوریتم Terra شروع به فروش بیت کوین و اولانچ (Avalanche) کرده و این باعث تحریک فروش‌های بیشتر توسط سایر معامله‌گران و سرمایه‌گذاران در سایر بازارها هم شده است. لونا (Terra Luna) به دلیل اینکه پشتوانه UST است تحت تاثیر قرار گرفته است. هرگاه یک توکن UST خریداری می‌شود، یک توکن Luna، سوزانده می‌شود و این یعنی میزان عرضه لونا کاهش می‌یابد و قیمتش افزایش می‌یابد.
برعکس این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که مردم شروع به فروش UST میکنند. هر وقت یک توکن UST فروخته می‌شود، یک توکن Luna ضرب می‌شود که به معنی اضافه شدن میزان عرضه لونا است و در نتیجه قیمت لونا کاهش می‌یابد و اگر خریداری در کار نباشد و قیمت پایین برود، الگوریتم شروع به تغذیه از خودش می‌کند چرا که مردم دچار هراس برای فروش Luna میشوند. این یک معامله حساب شده بوده که از ضعیف بودن بازار سواستفاده کرده است. یعنی در حقیقت چیزی که طوفان را به راه انداخته و باعث شتاب در این ریزش شده است این بوده که خریداری در کار نبوده تا اقدام به خرید بیت کوین و UST کند.
در هم شکستن و فروپاشی ترا (TerraUSD) و لونا (Luna) چگونه اتفاق افتاد؟
باید گفت که UST یا TerraUSD که توسط Terraform Labs توسعه داده شده است ، استیبل‌کوینی است که به جای اینکه پول نقد یا سایر دارایی‌ها را به عنوان پشتوانه توکن‌هایش ذخیره‌سازی کند، بوسیله ترکیبی از کدهای برنامه نویسی (الگوریتم) و توکن Luna قیمتش تثبیت می‌شود.
دیوید جرارد (David Gerard) نویسنده کتاب حمله در پنجاه قدمی بلاکچین (Attack of the 50Foot Blockchain) در این باره می‌گوید: «ایده استیبلکوین الگوریتمی یعنی به جای اینکه برای استیبلکوین خود ذخیره‌ای پشتیبانی‌کننده داشته باشید، نوعی ذخیره بانکی با کیفیت پایین‌تر در اختیار داشته باشید. یعنی بعبارتی می‌توانیم بگوییم که سعی دارید از چیزی که بی ثبات است، یک چیز با ثبات ایجاد کنید.»
او در ادامه گفتگویش با یورونیوز می‌گوید: «اینگونه تصور می‌شد که لونا (Luna) توکنی است که حق رأی و حکمرانی را به همه هولدرهایش واگذار می‌کند (Governance token) که البته این حربه‌ای در این راستا بود که نشان دهند طرح کاری آنها که در حقیقت یک طرح پانزی است، طرح پانزی نیست.» کریپتو پر است از آدم‌های ساده‌ای که مطمئن هستند پول زیادی در توکن‌های پانزی‌گونه وجود دارد و علی رغم اینکه خیلی‌ها پولشان را در این توکن‌ها از دست می‌دهند، آنها را احمق می‌دانند و فکر میکنند خودشان (با آنها فرق دارند و) می‌توانند با این توکن ها ثروتمند شوند.
اوضاع وقتی پیچیده‌تر می‌شود که بدانیم Do Kwon که Terra را پدید آورده است، ۳.۵ میلیارد دلار بیت کوین خریداری کرده بود تا در صورت بروز بحران با استفاده از آن، از UST حمایت کند. بنیاد حراست Luna یا Luna Foundation Guard که در کنترل آقای Kwon است طی توئیتی اعلام کرد که 37000 بیت کوین به ارزش بالغ بر یک میلیارد دلار را برداشت کرده است تا طبق معمول برای حمایت از UST قرض دهد.
البته در آن توئیت اشاره کرده که «مقدار کمی» از این بیت کوین‌هایی که برداشت و قرض داده شده است را خرج کرده‌اند، «ولی در حال حاضر از آنها برای خرید UST استفاده می‌شود.» خیلی‌ها همواره این نگرانی را داشته‌اند که بنیاد حراست از Luna یا به اختصار LFG تعداد زیادی از بیت کوین‌ها را برای حمایت از UST خواهد فروخت. جرارد در این رابطه می‌گوید: « فکر می‌کنم در این داستان، بنیاد حراست از لونا (LFG) هم سعی کرده تا افراد را متقاعد کند که بحرانی رخ داده است. بحرانی مثل بحران مالی سال ۲۰۰۸ (که آن هم ساختگی بود و غیرواقعی).
مهمترین نکته در رابطه با داستان بحران مالی آمریکا در سال ۲۰۰۸ این است که همه می‌دانند که این داستان کلا بی اساس و مزخرف بود. در دهه ۲۰۰۰ وضعیت پولی خیلی عالی بود و مردم آنقدر پول زیادی در دست و بالشان داشتند که فرصت نمی‌کردند سریعا آنها را سرمایه‌گذاری کنند. پیش خودشان گفتند روی چه چیزی سرمایه‌گذاری کنیم امن‌تر از املاک و مستغلات؟ املاک و مستغلات افت نمی‌کند. پس باید روی رهن و وام‌های رهنی مسکن سرمایه‌گذاری کنیم و با این کار در حقیقت معادل نقدی (equivalent) بهای آن خانه‌ها در بازار مشتقات را بعنوان پشتوانه سرمایه‌گذاری در اختیار داریم.
اما قیمت مسکن افت پیدا کرد و به تبع بازارهای مشتقات مسکن که قرار بود معادل نقدی برای سرمایه‌گذاران این بخش باشد فروپاشیدند و سرمایه‌گذارهایی هم که متکی به آنها بودند، همراه با آن نابود شدند. جرارد ادامه می‌دهد که این چیزی است که در مورد Terra هم رخ داده است. این اتفاق که برای Terra رخ داده بی اساس بوده است و آنها سعی کرده‌اند با ریزش بهای بیت کوین نقشه‌شان را عملی کنند و این کار را کردند و در نتیجه همه بازار رمزارزها ریزش کرد چرا که همه آنها با بیت کوین همبستگی دارند. در نتیجه، آنها در مقیاس کوچکتر نوعی بحران شبیه به بحران ۲۰۰۸ ایجاد کردند؛ اهرم را تغییر دادند، اهرم بسیار بالایی تعیین کردند، بازار فروریخت و آنها دارایی واقعی‌ای که می‌خواستند را برداشتند و رفتند.
آیا به قانونگذاری بیشتری نیاز است؟
اما داستان Terra فقط روی قیمت بیت کوین و اتریوم تاثیر نگذاشت بلکه بزرگترین استیبلکوین دنیا یعنی تتر (Tether) را نیز متاثر کرد و قیمت آن را در روز پنجشنبه به ۹۸ سنت رساند در حالی که تتر هم بعنوان یک استیبلکوین باید قیمتش همواره با یک دلار آمریکا برابری کند. نگرانی‌هایی هم در خصوص استیبلکوین تتر (Tether) وجود دارد و خیلی‌ها نگرانند که آیا تتر بعنوان پشتوانه، دارایی کافی در اختیار دارد که این برابری‌اش با یک دلار آمریکا را بتواند حفظ کند؟ این شرکت قبلا گفته بود که تمامی توکن‌هایش بوسیله دلارهایی که ذخیره کرده است مورد پشتیبانی قرار دارند.
اما سال گذشته بعد از اینکه تتر، پرونده‌ای که دادستان کل نیویورک علیهش مطرح کرده بود را حل و فصل کرد مشخص شد که تتر برای پشتیبانی از توکن‌هایش روی انواعی از دارایی‌ها حساب کرده و به آنها اتکا دارد از جمله به اوراق قرضه تضمین نشده (commercial paper). با توجه به ایجاد شک و شبهات زیاد در خصوص این که استیبلکوینها به چه صورتی از توکن‌هایشان پشتیبانی میکنند، احتمالا به زودی شاهد قانونگذاری در این حوزه خواهیم بود.
وزیر خزانه‌داری آمریکا خانم جنت یلن (Janet Yellen) در جریان نشستی با اعضای کمیسیون بانکداری مجلس سنا اتفاقی که برای TerraUSD رخ داده است را نشانه‌ای از تهدیدهای بالقوه‌ای دانسته که بازارهای قانونگذاری نشده رمزارزها متوجه ثبات مالی میکنند.
او در این باره گفته است: « استیبل‌کوینی با نام TerraUSD به طور متوالی و پرشتابی قیمتش ریخته و ارزشش را از دست داده است. فکر می‌کنم که این مسأله به خوبی نشان می‌دهد که رشد در این محصول خیلی سریع اتفاق افتاده و این مساله ریسک‌هایی را متوجه ثبات مالی می‌کند و ما نیاز به چهارچوب مناسبی در این خصوص داریم.»
به نظر می‌رسد با این اتفاقی که برای استیبلکوین TerraUSD یا UST و البته توکن خواهرخوانده‌اش یعنی Luna رخ داد و تجربه تلخی را برای هولدرهای آنها رقم زد، سرمایه‌گذاران کریپتو و رمزارزها بایستی بازنگری جدی در خصوص انتخاب استیبلکوین خود داشته باشند و با وسواس بیشتری پشتوانه آنها را بررسی کنند تا دچار ضرر و زیان‌های احتمالی در این خصوص نشوند.
