محرک اصلی یک اقتصاد کارآمد، فعالیت‌های شرکت‌های کوچک و متوسط است. این شرکت‌های کوچک و متوسط برای موفقیت و مشارکت در تولید ناخالص ملی، نیاز به نقدینگی (پول) دارند. تأمین پول و سرمایه برای راه‌اندازی چنین کسب‌و‌کارهایی، مشکلی اساسی بود؛ تا اینکه بازارهای پول (Money Markets) وارد عمل شدند. بازار پول به‌صورت واسطه‌ای بین افرادی که پول مازاد داشته و کسانی که به این پول نیاز دارند، عمل می‌کند. در گذشته، بسیاری از افراد بازارهای پولی را آفت اقتصاد و گردش پول می‌دانستند؛ اما با گذشت زمان، شکل بازارهای پول تغییر کرد و نقش آن‌ها در رونق اقتصادی پررنگ‌تر شد.
از سوی دیگر، با ظهور فناوری بلاک چین و ارزهای دیجیتال، امور مالی غیرمتمرکز (Defi) پدید آمد؛ بنابراین، فناوری بلاک چین به حوزه‌های مختلفی نفوذ کرد که یکی از این موارد، بازار پول است. از این طریق، شکلی جدیدی از بازار پول به نام بازار پول غیرمتمرکز (Decentralized Money Market) ایجاد شد. در سال‌های اخیر، این نوع از بازار پول شهرت زیادی کسب کرده و شرکت‌های مختلفی برای استفاده از آن ترغیب شده‌اند. به‌خاطر همین، در این مقاله به سراغ بازار پول غیرمتمرکز و جنبه‌های مختلف آن رفته‌ایم.
بازار پول چیست و چگونه کار می کند؟
بازار پول (Money Market) شباهت زیادی به بازار کالا دارد. در بازار کالا، خریداران و فروشندگان درباره‌ی مبادله‌ی یک کالا به توافق می‌رسند؛ بنابراین، در چنین بازاری، مردم با کالاها و خدمات سروکار دارند. در سوی مقابل، در بازار پول، توافق درباره‌ی مبادله‌ی پول انجام میشود و به‌جای کالا، افراد با پول سروکار دارند. در واقع، بازار پول سپرده‌های وام‌دهندگان را می‌گیرد و آن‌ها را به متقاضیان وام می‌دهد.
در ابتدا، بازارهای پول در یک مکان مشخص شکل می‌گرفتند. وام‌دهندگان و وام‌گیرندگان برای مبادله‌ی پول، باید به این بازارهای پول مراجعه می‌کردند. این بازار، یک محیط متمرکز بود که بر فرایند واگذاری وام نظارت می‌کرد. در نتیجه، وام‌دهندگان باید سرمایه‌ی خود را در این بازار سپرده‌گذاری می‌کردند و بابت آن سود مشخصی را می‌گرفتند. بازار پول، این سپرده‌ها را به‌صورت وام‌های کوتاه‌مدت به متقاضیان وام ارائه می‌کرد. وام‌گیرندگان نیز برای دریافت وام، باید وثیقه‌ای را با ارزش برابر با مبلغ وام، به بازار ارائه می‌کردند. این وثیقه تضمین می‌کرد که وام‌گیرنده مبلغ وام و سود آن را به طور کامل به بازار بازگرداند.
بهره‌ای که وام‌گیرندگان به بازار پرداخت می‌کنند، صرف اداره‌ی بازار پول میشود و مازاد آن به نقدینگی بازار اضافه میشود تا امکان دریافت وام برای افراد بیشتری فراهم شود. در نتیجه، بازارهای پول سنتی در انجام فرایند پرداخت وام موفق بودند؛ اما ماهیت متمرکز آن‌ها مشکلاتی را برای وام‌دهندگان و وام‌گیرندگان ایجاد می‌کرد. ازآنجایی‌که این بازارها متمرکز بوده و توسط افرادی خاص اداره می‌شدند، مدیران این بازارها می‌توانستند سیاست‌های خود را تغییر دهند و بنا بر سلیقه‌ی شخصی عمل کنند. همچنین، مدیران بازار پول متمرکز می‌توانند میزان بهره را تا حد دل‌خواه خود بالا ببرند. این مسائل عاملی برای نارضایتی بسیاری از کاربران بازارهای پول متمرکز بوده‌اند.
بازار پول غیرمتمرکز (Decentralized Money Market) چیست؟
با پیدایش فناوری بلاک چین، سیستم مالی جدیدی به نام امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (Defi) راه‌اندازی شد. در این سیستم مالی غیرمتمرکز، تمام پلتفرم‌ها از فناوری بلاک چین استفاده می‌کنند تا نیاز به نظارت شخص ثالث را از میان بردارند. یکی از جنبه‌های مهم دیفای، بازار پول غیرمتمرکز (Decentralized Money Market) است.
برخلاف بازار پول سنتی، بازار پول غیرمتمرکز توسط هیچ نهادی اداره نمیشود و به نظارت شخص ثالث وابسته نیست. در واقع، بازار پول غیرمتمرکز توسط یک قرارداد هوشمند بلاک چین راه‌اندازی و اجرا میشود و نیازی به مداخله‌ی افراد ندارد. قرارداد هوشمند امنیت و صحت فرایند را تضمین می‌کند و از این طریق، یک بازار پول ایمن و کارآمد ایجاد میشود.
کاربران بازار پول غیرمتمرکز، می‌توانند مقداری از ارز دیجیتال خود را در اختیار شبکه بگذارند که به این کار استیکینگ (Staking) گفته میشود. افرادی که ارز خود را استیک می‌کنند به یک گره (Node) در شبکه تبدیل می‌شوند. از این طریق، شبکه‌ای غیرمتمرکز و جهانی از تعداد زیادی گره ایجاد شده و امنیت بازار پول غیرمتمرکز تضمین میشود.
یکی از نمونه‌های خوب بازار پول غیرمتمرکز، پلتفرم "Fringe Finance" است. کاربران این پلتفرم می‌توانند ارزهای خود را برای وام‌دادن سپرده‌گذاری کرده و بابت این کار سود کسب کنند. این پلتفرم هیچ محدودیتی برای میزان سپرده‌گذاری در نظر نگرفته است. وام‌گیرندگان نیز می‌توانند از آلت کوین‌ها برای دریافت وام‌های استیبل کوین استفاده کنند.
مزایای بازار پول غیرمتمرکز چیست؟
بازارهای پول سنتی، با ارائه‌ی وام به متقاضیان، نقش مهمی در شکوفایی اقتصاد داشته‌اند. بااین‌حال، بازار پول غیرمتمرکز (Decentralized Money Market) علاوه بر مزایای بازارهای سنتی، ویژگی‌های جدیدی دارد که از ماهیت غیرمتمرکز آن ناشی میشود. به‌خاطر همین، در این بخش، مزایای بازار پول غیرمتمرکز را توضیح می‌دهیم.
غیرحضانتی (Non-Custodial)
منظور از غیرحضانتی بودن بازار پول غیرمتمرکز، واگذاری اداره‌ی پول به خود کاربران است. در بازار پول سنتی، حضانت و مراقبت از سرمایه‌های افراد بر عهده‌ی یک نهاد مرکزی بود؛ اما در بازار پول غیرمتمرکز خود کاربران، با کمک قرارداد هوشمند شبکه، جریان پول را مدیریت می‌کنند. در نتیجه، قرارداد هوشمند بر اساس یک سری کُد دقیق اجرا میشود و امنیت دارایی‌های افراد و صحت عملیات وام‌دهی را تضمین می‌کند.
بدون مجوز (Permissionless)
در بازار پول سنتی، وام‌دهندگان و وام‌گیرندگان باید از نهاد مرکزی کسب مجوز کنند؛ اما در بازار پول غیرمتمرکز کاربران برای انجام فعالیت پولی به دریافت مجوز نیازی ندارند. در نتیجه، همه‌ی افراد می‌توانند سرمایه‌ی خود را در پلتفرم وام‌دهی سرمایه‌گذاری کنند و سود آن را بگیرند. در سوی مقابل، متقاضیان وام نیز می‌توانند وام موردنیاز خود را با ارائه‌ی وثیقه دریافت کنند. این نوع از عملکرد، با ماهیت غیرمتمرکز چنین بازاری متناسب است و در برابر سانسور مقاومت می‌کند.
بیش از حد وثیقه شده (Overcollateralized)
معمولاً بازارهای پول سنتی به‌خاطر رقابت با سایر بازارها، به وام‌گیرندگان اجازه می‌دادند که بیش از مقدار وثیقه، وام دریافت کنند. این مسئله باعث جذب مشتری بیشتر و سرپا نگه‌داشتن بازار پول سنتی می‌شد. در نتیجه، یکی از ضعف‌های عمده‌ی بازار پول سنتی، دریافت وثیقه‌ی ضعیف و کم‌ارزش‌تر از میزان وام بود.
در سوی مقابل، بازار پول غیرمتمرکز به دنبال وثیقه‌گذاری بیش از حد است تا از این طریق بازپرداخت وام‌ها را تضمین کند. دریافت وثیقه‌ی افراطی باعث ثبات در سیستم بازار پول شده و درصورتی‌که وام‌گیرندگان نتوانند مبلغ وام را برگردانند، وثیقه به‌صورت خودکار توسط قرارداد هوشمند نقد میشود.
ترکیب‌پذیری (Composability)
ازآنجایی‌که برنامه‌های مختلف دیفای از بلاک چین و قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند، می‌توانند با یکدیگر همکاری کنند. در نتیجه، بدون نیاز به کسب مجوز، می‌توان بسیاری از این برنامه‌ها را با یکدیگر ترکیب کرد. این قابلیت همکاری، مزایای مختلف نرم‌افزارها و پلتفرم‌های غیرمتمرکز را با یکدیگر ترکیب می‌کند. برای مثال، امکان ترکیب سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (DAO) و صرافی غیرمتمرکز (DEX) وجود دارد. از این طریق، پلتفرم یا نرم‌افزار قدرتمندی ایجاد میشود که از مزایای DAO و DEX، به طور هم‌زمان بهره می‌برد. این مسئله درباره‌ی بازار پول غیرمتمرکز نیز وجود دارد و توسعه‌دهندگان می‌توانند چنین بازاری را با سایر برنامه‌ها ترکیب کنند.
سخن پایانی
ماهیت غیرمتمرکز فناوری بلاک چین و ارزهای دیجیتال، به کمک بسیاری از امور مالی سنتی آمده و سیستم‌های تجاری غیرمتمرکزی را ایجاد کرده است. از این طریق، کاربران بدون کسب مجوز و نیاز به شخص ثالث می‌توانند از مزایای پلتفرم‌های غیرمتمرکز استفاده کنند. در همین راستا، بازارهای پول غیرمتمرکز پدید آمدند تا امکان وام‌دهی و دریافت وام را برای همه‌ی کاربران فراهم کرده و از بازار پول سنتی تمرکززدایی کنند.
