روزانه میلیون‌ها قرارداد گوناگون بین افراد مختلفی نوشته میشود و با توجه به موارد ذکر شده در این قراردادها، طرفین قرارداد باید کار خاصی را مانند معامله، انجام یک پروژه و ... انجام دهند. بنابراین، افرادی که به یک قرارداد متعهد میشوند، باید تا پایان مدت قرارداد به آن پایبند باشند اما تعهدات طرفین قرارداد، همیشه به‌خوبی و به‌طور کامل انجام نمی‌شود. یعنی دخالت انسان‌ها، ممکن است که باعث کوتاهی در انجام قراداد‍ها شود. حالا تصور کنید که یک قرارداد، کاملاً بهصورت دیجیتالی و هوشمند، تنظیم شود. بنابراین انسان‌ها در انجام آن دخیل نیستند و قرارداد هوشمند، بهصورت دیجیتالی و به‌طور کامل خواسته‌های توسعه‌دهندگانش را برآورده می‌کند. این قراردادهای هوشمند نقش مهمی در آینده‌ی فناوری و کل زندگی انسان‌ها دارند.
با ظهور بلاک چین و استفاده از آن برای تنظیم قراردادهای هوشمند، شکل این قراردادها پیچیده‌تر شده است. این قراردادها با استفاده از زبان‌های برنامهنویسی گوناگونی ایجادشده و بر بستر بلاک چین راه‌اندازی میشوند. به همین خاطر، اطلاع از اینکه برنامهنویسی چیست و آشنایی با انواع زبان‌های آن مانند زبان برنامهنویسی پایتون، جاوا و ... برای همه‌ی توسعه‌دهندگان ضروری است.
قرارداد هوشمند چیست؟
قرارداد هوشمند (Smart Contract) یک توافق‌نامه است که بهصورت خودکار، یک‌سری اقدامات تعریف‌شده را انجام می‌دهد. این قراردادهای هوشمند با استفاده از بلاک چین، تراکنش‌ها و خواسته‌های طرفین قرارداد را به شکل خودکار اجرا کرده و دیگر نیازی به نظارت یک انسان بر عملکرد آن‌ها نیست.
قراردادهای هوشمند، بر اساس زبان‌های برنامهنویسی، نوشته میشوند و با استفاده از فناوری بلاک چین، امنیت، شفافیت و اعتماد طرفین قرارداد فراهم میشود. در نتیجه، قرارداد هوشمند توافقی بین گروهی از اشخاص است که با استفاده از کُدهای کامپیوتری نوشته شده و بهصورت خودکار انجام میشود. ایده‌ی اولیه‌ی قراردادهای هوشمند، در سال 1990 توسط نیک سابو (Nick Szabo)، یکی از پیشگامان علوم نوین کامپیوتر، مطرح شد. ایده‌ی سابو این بود که با یک قرارداد هوشمند، میتوان مجموعه‌ای از تراکنش‌های دیجیتالی را با استفاده از پروتکل‌هایی، بهصورت اتوماتیک انجام داد.
بنابراین، پروتکل بیت کوین (Bitcoin) را که صحت تراکنش‌ها را روی بلاک چین ثبت می‌کند، میتوان نسخه‌ی اولیه‌ای از قراردادهای هوشمند در نظر گرفت. بعد از آن، اسمارت کانترکت‌ها شکل پیشرفته‌تری پیدا کردند و با استفاده از بلاکچین، اجرا شده و اطلاعات را روی زنجیره‌ی بلوکی ذخیره میکنند. این اطلاعات بسیار شفاف هستند و توسعه‌دهندگان قراردادهای هوشمند خیالشان از امنیت اجرای این قراردادها راحت خواهد بود. از سوی دیگر، ظهور بلاک چین اتریوم، اجرای قراردادهای هوشمند را بسیار ساده‌تر کرده است و توسعه‌دهندگان میتوانند قراردادهای پیچیده‌ای را روی این بلاک چین راه‌اندازی کنند.
زبان برنامه نویسی قرارداد هوشمند چیست؟
در توضیح اینکه زبان برنامه نویسی چیست باید گفت که قراردادهای هوشمند و برنامه‌های کامپیوتری بر اساس یک‌سری کُدها نوشته میشوند که به آن‌ها زبان برنامهنویسی (The Programming Language) گفته میشود. با استفاده از این زبان‌های برنامهنویسی، نرم‌افزارها، قراردادهای هوشمند و سایر برنامه‌های کامپیوتری طراحی میشوند تا بتوانند بهصورت خودکار، خواسته‌های توسعه‌دهندگان این برنامه‌ها را انجام دهند. این زبان‌های برنامهنویسی، بین‌المللی هستند و تمام برنامه‌نویسان در سراسر دنیا میتوانند از آن‌ها استفاده کنند.
زبان‌های برنامه‌نویسی‌ای که در قراردادهای هوشمند استفاده میشوند، ساده هستند و تقریباً میتوان گفت که در این قراردادها از اولین نسخه‌های زبان‌های برنامهنویسی کامپیوتری استفاده میشود. علت استفاده از این زبان‌های ساده، بالا بردن سرعت انجام تراکنش‌های قراردادهای هوشمندِ بلاک چین‌ها است. البته برخی از نسخه‌های جدیدتر قراردادهای هوشمند، با توجه به اهداف توسعه‌دهندگان، پیچیده‌تر هستند، اما طوری طراحی میشوند که امکان اجرای آن‌ها روی بلاک چین‌ها وجود داشته باشد.
برنامه‌نویسان قراردادهای هوشمند باید به نکات زیر توجه داشته باشند:
- قرارداد هوشمندی که نوشته میشود، باید ساده و کارآمد باشد، چرا که تمام افرادی که به بلاک چین دسترسی دارند، باید بتوانند آن را اجرا کنند.
- این قراردادها باید به‌صورتی اجرا شوند که با الگوریتم‌های اجماع بلاک چین‌ها سازگاری داشته باشند.
بهترین زبان‌های برنامه نویسی قرارداد هوشمند کدامند؟
قراردادهای هوشمند با استفاده از زبان‌های برنامهنویسی گوناگونی نوشته میشوند. هرکدام از این زبان‌ها ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند. به همین خاطر، در این بخش به معرفی و توضیح بهترین زبان‌های برنامهنویسی قراردادهای هوشمند می‌پردازیم.
زبان برنامهنویسی Solidity
سالیدیتی (Solidity) یک زبان برنامهنویسی شیء‌گرا (Object Oriented) و ایستا (Static) است. شیء‌گرایی یعنی اینکه برنامه‌نویسان میتوانند برنامه را بر اساس اشیای موجود در محیط زندگی انسان‌ها بنویسند و خاصیت ایستا بودن هم به این معناست که بررسی صحت کُدهای نوشته‌شده، تنها پس از پایان برنامهنویسی امکان‌پذیر است. سالیدیتی یک زبان سطح بالا محسوب شده و بر اساس زبان‌های برنامهنویسی پایتون، C++ و JavaScript طراحی شده است. بنابراین، در ساختار این زبان برنامهنویسی، شباهت‌هایی به زبان‌های برنامهنویسی ابتدایی مشاهده میشود. همین مسئله یادگیری زبان سالیدیتی را برای برنامه‌نویسان ساده‌تر کرده و در کل، ایجاد قراردادهای هوشمند را برای توسعه‌دهندگان راحت‌تر می‌کند.
زبان برنامهنویسی Solidity اولین زبانی است که برای ایجاد قراردادهای هوشمند استفاده شد و طرفداران بسیاری برای ایجاد نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (DApps) دارد. در واقع سالیدیتی برای نوشتن قراردادهای هوشمند روی بلاک چین اتریوم (Ethereum) توسعه یافته است و مانند جاوا که از ماشین مجازی جاوا (JVM) استفاده می‌کند، سالیدیتی نیز روی ماشین مجازی اتریوم (EVM) اجرا میشود.
مزایا و معایب زبان Solidity کدام‌اند؟
همه‌ی زبان‌های برنامهنویسی مزایا و معایب مخصوص به خود را دارند و اطلاع از این موارد برای تمام برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان ضروری است. مزایا و معایب زبان سالیدیتی عبارتاند از:
کدام پلتفرم‌ها با Solidity پشتیبانی میشوند؟
سالیدیتی کاربرد گسترده‌ای در قراردادهای هوشمند دارد و همین مسئله استفاده از آن را روزبه‌روز بیشتر می‌کند. بعضی از مهم‌ترین پلتفرم‌هایی که از زبان برنامهنویسی Solidity استفاده میکنند، عبارتاند از:
- Tendermint
- Binance Smart chain
- Ethereum Classic
- Tron
- Avalanche
- CounterParty
- Hedera
زبان برنامهنویسی Rust
زبان برنامهنویسی راست (Rust) یکی از محبوب‌ترین زبان‌های قراردادهای هوشمند است. راست یک زبان سطح پایین، ایستا، مدرن و نوظهور محسوب میشود که با هدف ایمنی و افزایش سرعت برنامه‌ها ایجاد شده است. زبان برنامهنویسی Rust، در کنار سادگی، به برنامه‌نویسان کمک می‌کند که برنامه‌هایی پیچیده را بنویسند و ایجاد کنند.
یکی از ویژگی‌های جالب زبان برنامهنویسی راست این است که بهصورت پیش‌فرض، پیشنهادی را برای نوشتن یک برنامه‌ی خاص به شما ارائه می‌کند و شما میتوانید روی آن پیشنهاد، تغییراتی را انجام دهید. از طرفی، زبان Rust طوری ساخته شده است که در هنگام اجرا شما را غافلگیر نمی‌کند و با هیچ مشکل غیرمنتظره‌ای مواجه نمی‌شوید. از سوی دیگر، کدهای برنامه را با یک رنگ و خطاها را با رنگ دیگری به شما نشان می‌دهد تا به‌راحتی بتوانید آن‌ها را برطرف کنید. همه‌ی این موارد، زبان برنامهنویسی Rust را به یک گزینه‌ی عالی برای قراردادهای هوشمند تبدیل کرده است.
مزایا و معایب زبان Rust کدام‌اند؟
کدام پلتفرم‌ها با Rust پشتیبانی میشوند؟
ویژگی‌های کاربردی زبان برنامهنویسی Rust، آن را به یک زبان بسیار مناسب برای نوشتن قراردادهای هوشمند تبدیل می‌کند. به همین خاطر است که بلاک چین سریع سولانا (Solana)، در هسته‌ی مرکزی خود، از این زبان برنامهنویسی استفاده می‌کند. بعضی از مهم‌ترین پلتفرم‌هایی که از این زبان برنامهنویسی سود می‌برند، عبارتاند از:
- Anchor
- Orga
- Arkworks
- Serum Dex
- SewUp
- Fuel
- Zero Chain
زبان برنامه نویسی جاوا
در پاسخ به اینکه جاوا چیست و چه کاربردی دارد، باید بگوییم که جاوااسکریپت (JavaScript) معروف‌ترین زبان برنامهنویسی است. جاوا اسکریپت یک زبان چندمنظوره و کم‌حجم محسوب میشود و معمولاً برای نوشتن صفحات اینترنتی، نرم‌افزارهای برپایه‌ی وب و انواع بازی‌ها به کار می‌رود. اگرچه شروع برنامهنویسی جاوا برای برنامه‌های ابتدایی بوده است، اما توانسته به دنیای بلاک چین‌ها و قراردادهای هوشمند هم راه پیدا کند.
از آنجایی که جاوا یک زبان سطح ابتدایی است، اکثر بلاک چین‌ها علاقه دارند که کتاب‌خانه‌ی جاوا را در اختیار کاربرانشان بگذارند تا این افراد بتوانند، با استفاده از این کتاب‌خانه، به‌راحتی محصولات مختلفی را ایجاد کنند.
مزایا و معایب زبان برنامه نویسی جاوا کدام‌اند؟
کدام پلتفرم‌ها با JavaScript پشتیبانی میشوند؟
در شبکه‌ی اتریوم، کتاب‌خانه‌ا‌ی با عنوان Web3.js ایجاد شده که بر اساس جاوااسکریپت طراحی شده است. این کتاب‌خانه به شما اجازه می‌دهد که با کمک پروتکل‌های HTTP، WebSocket و IPC بتوانید قراردادهای هوشمند اتریوم را راه‌اندازی کنید. از سوی دیگر، شبکه‌ی سولانا (Solana) هم به کاربران اجازه می‌دهد که با استفاده از زبان برنامهنویسی جاوا، قراردادهای هوشمندی را ایجاد کنند.
بنابراین، مهم‌ترین بلاک چین‌هایی که از جاوا پشتیبانی میکنند عبارتاند از:
- Ethereum
- Solana
- Neo
زبان برنامهنویسی Vyper
وایپر (Vyper) یک زبان برنامهنویسی قرارداد‌محور محسوب میشود که با استفاده از زبان برنامه نویسی پایتون ساخته شده است. زبان وایپر کاربرد گسترده‌ای در ایجاد قراداد‌های هوشمند اتریوم دارد. این زبان را میتوان شکل خلاصه‌شده و کاربردی‌تری از زبان برنامهنویسی پایتون دانست که در ماشین مجازی اتریوم (EVM) به کار می‌رود تا ایجاد قراردادهای هوشمند را ساده‌تر کند.
از آنجایی که طولانی‌بودن کدهای دستوری یک برنامه، باعث بالا رفتن کارمزد تراکنش‌های آن میشود، زبان Vyper با استفاده روشهای کاربردی زبان برنامهنویسی پایتون و شباهت منطقی‌ای که با سالیدیتی دارد، تا حد ممکن کارمزد تراکنش‌های قراردادهای هوشمند اتریوم را کاهش می‌دهد. همین مسئله، باعث شده است که زبان برنامهنویسی وایپر محبوبیت خاصی بین توسعه‌دهندگان پیدا کند.
مزایا و معایب زبان Vyper کدام‌اند؟
با اینکه زبان وایپر، زبان جدیدی است اما روزبه‌روز توسعه‌دهندگان بیشتری به آن علاقه‌مند میشوند. بنابراین، هر توسعه‌دهنده‌ای که می‌خواهد از وایپر استفاده کند، باید از مزایا و معایب آن مطلع باشد.
کدام پلتفرم‌ها با Vyper پشتیبانی میشوند؟
در واقع، زبان برنامهنویسی وایپر برای راه‌اندازی انواع قراردادهای هوشمند در ماشین مجازی اتریوم (EVM) ایجاد شده است. این زبان برنامهنویسی به‌تنهایی عمل نمی‌کند، بلکه به کمک زبان سالیدیتی می‌آید تا باعث کاهش هزینه‌ی تراکنش‌ها و افزایش ایمنی و سرعت انجام قراردادهای هوشمند شود. بنابراین، تمام توسعه‌دهندگانی که می‌خواهند قراردادهای هوشمند اتریوم را راه‌اندازی کنند، میتوانند از زبان وایپر کمک بگیرند.
علاوه‌بر اتریوم، بلاک چین Polkadot و پلتفرم Uniswap هم از وایپر پشتیبانی میکنند.
زبان برنامهنویسی Yul
زبان برنامهنویسی یول (Yul) یک زبان سطح میانی است که برای بهینه‌سازی قراردادهای هوشمند اتریوم ایجاد شده است. توسعه‌دهندگانی که قراردادهای هوشمند را با استفاده از ماشین مجازی اتریوم راه‌اندازی میکنند، با کمک یول، میتوانند هزینه‌ی تراکنش‌ها را کاهش داده و سرعت عملکرد این قراردادها را بالا ببرند.
برنامه‌نویسانی که از زبان یول استفاده میکنند، برای نوشتن کدها، باید از ابزار سالیدیتی کمک بگیرند، چراکه زبان Yul هنوز کتاب‌خانه و ابزار کاملی را به کاربران ارائه نکرده است.
مزایا و معایب زبان Yul کدام‌اند؟
کدام پلتفرم‌ها با Yul پشتیبانی میشوند؟
⚠️شبکه‌ی اتریوم برای بهبود عملکرد ماشین مجازی خود (EVM)، قابلیت وب‌اسمبلی (eWASM) را ارائه کرده است. این لایه‌ی جدید برای کمک به ماشین مجازی اتریوم طراحی شده و قدرت آن را افزایش می‌دهد. نکته‌ی قابل‌توجه درباره‌ی زبان Yul این است که این زبان قابلیت سازگاری با EVM و eWASM را دارد و از این نظر، میتواند قراردادهای هوشمند بیشتری را پشتیبانی کند.
سایر زبان‌های برنامهنویسی قرارداد هوشمند کدام‌اند؟
همان‌طور که دیدید، تا اینجا، معروف‌ترین و پرکاربردترین زبان‌های برنامهنویسی قراردادهای هوشمند را به شما معرفی کردیم؛ اما زبان‌های دیگری هم هستند که برای ایجاد اسمارت کانترکت‌ها استفاده میشوند. بنابراین، در این بخش به معرفی سایر زبان‌های برنامهنویسی این قراردادها می‌پردازیم.
زبان برنامهنویسی Cairo
کایرو (Cairo) یک زبان برنامهنویسی مدرن و قرارداد‌محور است که بیشتر برای استفاده در StarkNet استفاده میشود. استارک‌نت بلاکچینی از لایه‌ی دوم اتریوم است و میتوان از آن برای ایجاد قراردادهای هوشمند استفاده کرد. بنابراین، منطق برنامهنویسی کایرو، بر اساس بلاک چین استارک‌نت عمل کرده و قراردادهای هوشمندی را ایجاد می‌کند که قدرت محاسباتی بالایی دارند. در نتیجه، کایرو فقط روی StarkNet اجرا میشود و قراردادهایی که بر اساس آن نوشته میشوند، بسیار مقیاس‌پذیر و سریع هستند.
زبان برنامهنویسی Move
موو (Move) زبانی است که بر اساس زبان برنامهنویسی Rust ایجاد شده است. این زبان بهصورت اختصاصی در بلاک چین Meta’s Diem عمل می‌کند و با هدف بهبود عملکرد و افزایش ایمنی قراردادهای هوشمند طراحی شده است. زبان برنامهنویسی Move با یکپارچه‌کردن منابع، به بلاک چین اجازه می‌دهد که از کوین‌های گوناگونی برای تایید تراکنش‌های خود استفاده کند. از این زبان برنامهنویسی در بلاک چین‌های Aptos و Sui نیز استفاده میشود.
زبان برنامهنویسی C++
زبان C++ یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین زبان‌های برنامهنویسی کامپیوتری است. از زبان C++ برای نوشتن قراردادهای هوشمند بلاک چین ایاس (EOS) استفاده میشود. بنابراین، پروتکل EOSO.CDT کتاب‌خانه و ابزارهای این زبان را در اختیار توسعه‌دهندگان گذاشته است تا بتوانند قراردادهای هوشمندی را روی بلاک چین EOS ایجاد کنند.
زبان برنامهنویسی Python
زبان برنامه نویسی پایتون (Python) یک زبان سطح بالا محسوب میشود که با هدف شفافیت و خوانایی کدها ایجاد شده است. با اینکه این زبان مشهور سطح بالا است، اما کار با آن اصلاً سخت نیست و تقریباً همه‌ی برنامه‌نویسان به‌راحتی میتوانند آن را یاد بگیرند. به همین خاطر، گزینه‌ی خوبی برای نوشتن قراردادهای هوشمند به حساب می‌آید. زبان برنامهنویسی پایتون، ابزارها و کتاب‌خانه‌ی گسترده‌ای دارد و همین مسئله، کار را برای توسعه‌دهندگان راحت‌تر می‌کند. این زبان برنامهنویسی در شبکه‌هایی مانند Etherum، NEO و Steem کاربرد دارد.
سخن پایانی
قراردادهای هوشمند نقش بسیار مهمی در آینده‌ی فناوری‌ها و دنیای تکنولوژی دارند و همین مسئله، اهمیت زبان‌های برنامهنویسی این قراردادها را نشان می‌دهد. به همین خاطر، در این مقاله، به معرفی مهم‌ترین زبان‌های برنامهنویسی اسمارت کانترکت‌ها پرداختیم. آشنایی با این زبان‌ها به توسعه‌دهندگان و برنامه‌نویسان کمک می‌کند که برای انتخاب شبکه‌ی بلاک چین و یک زبان خاص، بتوانند تصمیم درستی را بگیرند و به‌خوبی برنامه‌های غیرمتمرکز را راه‌اندازی کنند.
