دنیای ارزهای دیجیتال با بیشتر از 20 هزار توکن قابل معامله، اکنون تبدیل به یکی از بازارهای مالی مهم در دنیا شده است. با این حال بیش از 40 درصد از ارزش و حجم معاملات این بازار در اختیار بیت کوین قرار دارد. درباره حجم معاملات ارزهای دیجیتال در صرافی‌ها، ابهامات مختلفی برای کارشناسان اقتصادی وجود دارد. Wash trading یا معاملات شستشو، یکی از اتهاماتی است، که صرافی‌های ارز دیجیتال با آن روبرو هستند.
در 4 شهریور سال 1401 بود که نشریه فوربز با انتشار یک گزارش تحقیقاتی درباره حجم معاملات صرافی‌های ارز دیجیتال، جنجال تازه‌ای در دنیای کریپتوکارنسی به وجود آورد. این نشریه مدعی شد که بیش از 51 درصد حجم معاملات روزانه‌ای که صرافی‌های ارز دیجیتال گزارش می‌دهند، جعلی است. حتی صرافی‌های بزرگی مثل بایننس نیز در معرض اتهام این نشریه قرار گرفتند.
درباره این موضوع دو سوال مهم مطرح میشود:
- اول این که چطور می‌توان بازار واقعی و ساختگی صرافی‌ها را تشخیص داد؟
- آیا این معاملات باعث متضرر شدن کاربران خواهند شد یا خیر؟
در این مقاله قرار است به بررسی موضوع بازار واقعی و ساختگی در صرافی‌ها بپردازیم و به این سوالات مهم پاسخ دهیم.
معاملات شستشو (Wash Trading) چیست؟
واشتریدینگ یعنی انجام معاملاتی شبیه به خرید و فروش واقعی، برای بالا بردن حجم معاملات صرافی ارز دیجیتال که اغلب با خرید و فروش مقدار خاصی ارز در یک قیمت مشخص صورت می‌پذیرد. اگرچه این معاملات در order book صرافی‌ها ثبت می‌شوند ولی زمانی که تحت بررسی دقیق قرار می‌گیرند ساختگی بودن آن‌ها آشکار میشود.
Wash trading می‌تواند توسط هر شخص یا گروهی صورت بگیرد، از یک نهنگ ارز دیجیتال تا خود صرافی قادر به ایجاد بازار ساختگی هستند. این کار با هدف ارائه اطلاعات گمراه کننده به بازار انجام میشود. با انجام واشتریدینگ، حجم معاملات یک ارز دیجیتال بیشتر از مقدار واقعی آن به نظر می‌آید. وقتی حجم معاملات بالاتر از چیزی که هست به نظر بیاید، معامله‌گران رغبت بیشتری به معامله آن ارز پیدا خواهند کرد.
از آنجایی که نظارت بر صرافی‌های ارز دیجیتال هنوز آنقدر زیاد نیست، مدام اتهام واشتریدینگ به صرافی‌های ارز دیجیتال وارد میشود، که آخرین مورد آن گزارش نشریه فوربز بود که پایین‌تر مفصل به آن خواهیم پرداخت.
علاوه بر بازار معاملات ارزها، بازار NFTها نیز دارای واشتریدینگ است. از آنجایی که تعداد بسیار زیادی از NFTها اصلا حجم معاملاتی ندارند، گاهی گروه‌هایی برای فریب دادن سرمایه‌گذاران مبتدی، برای NFTها معاملات ساختگی درست می‌کنند تا این سرمایه‌گذاران به اشتباه آن‌ها را دارای ارزش بالا بدانند. بعد از این که NFT را با قیمت غیرواقعی خریداری کردند، متوجه خواهند شد که هیچ شخص دیگری حاضر به خرید آن نیست.
ارتباط معاملات شستشو (wash trading) با معاملات فرکانس بالا (High-Frequency Trading)
واشتریدینگ در بازارهای مالی، در سال 2013 در صدر اخبار قرار گرفت، این رخداد دقیقا با شروع گسترش یافتن پدیده معاملات فرکانس بالا همزمان بود. معاملات فرکانس بالا استفاده از رایانه‌های فوق سریع و اینترنت پرسرعت برای انجام هزاران معامله در هر ثانیه است. این پدیده یک روش معامله است و بسیاری از معامله‌گران از آن برای سود بردن از معاملات فیوچرز استفاده می‌کنند، با این حال ممکن است توسط نهنگ‌ها، شرکت‌ها و صرافی‌ها برای واشتریدینگ مورد استفاده قرار بگیرد.
گزارش نشریه فوربز درباره بازار ساختگی در صرافی‌های ارزهای دیجیتال
در 4 شهریور سال 1401 نشریه فوربز یک گزارش تحقیقاتی منتشر کرد که در آن فعالیت 157 صرافی ارز دیجیتال بررسی شده بود. یکی از نتایجی که این گزارش به آن دست پیدا کرده این است که 51 درصد از حجم معاملات روزانه‌ای که درباره بیت کوین گزارش میشود واقعی نیست.
این حجم از معاملات به صورت ساختگی یا همان واشتریدینگ در صرافی‌ها ایجاد میشود. فوربز معتقد است که حجم معاملات روزانه بیت کوین در 24 خرداد، در واقع 128 میلیارد دلار بود یعنی 51 درصد کمتر از 262 میلیارد دلاری که توسط صرافی‌ها گزارش شد. این نشریه صرافی‌های ارز دیجیتال از جمله بایننس، بای‌بیت و MEXC Global را درگیر با حجم معاملات ساختگی می‌داند.
اگرچه این صرافی‌ها حجم معاملات بالایی گزارش می‌دهند، اما نمی‌توان آمار آن‌ها را تایید کرد. طبق این گزارش، نشریه فوربز مدعی شده صرافی‌هایی که نظارت کمتری بر آن‌ها وجود دارد، حجم معاملات بیشتری ارائه می‌دهند.
آیا واشتریدینگ به ضرر معامله‌گران است؟
واشتریدینگ در صرافی‌ها می‌تواند به صورت غیر مستقیم و در حوزه NFTها به صورت مستقیم برای کاربران ضرر آفرین باشد. اما به تسهیل معاملات بازار خود ارزها کمک کند تا معامله جوش بخورد. حجم معاملات مسئله‌ای است، که بر خیلی از تحلیل‌های تکنیکال اثر می‌گذارد. در واقع خیلی از معامله‌گران مقدار حجم معاملات را برای انجام تحلیل‌های خود در نظر می‌گیرند. در نتیجه ایجاد و ارائه اطلاعات غلط در این زمینه توسط صرافی‌ها می‌تواند به ایجاد خطا در تحلیل‌های کاربران و در نتیجه ضرر کردن آن‌ها منجر شود.
درباره NFTها نیز کاربران برای این که مطمئن باشند یک NFT ارزشمند است و می‌توانند آن را به خوبی به فروش برسانند، به حجم معاملات آن نگاه می‌کنند، در نتیجه اگر یک NFT را خریداری کنند که حجم معاملات آن واقعی نباشد، مستقیما با ضرر روبرو خواهند شد و نمی‌توانند آن را با قیمت خریداری شده به فروش برسانند. از این رو دقت به این موضوع می‌تواند از سرمایه کاربران محافظت کند.
چگونه بازار ساختگی را تشخیص دهیم؟
⚠️ برای کاربرانی که با سختی پولی را به دست آورده‌اند و می‌خواهند در بازار مالی سرمایه‌گذاری کنند این موضوع مهم است که بازار ساختگی را تشخیص دهند و از سرمایه خود محافظت نمایند. صرافی‌ها می‌توانند برای شناسایی معاملات جعلی از راهکارهای فنی استفاده کنند. به عنوان مثال اگر معامله خرید و معامله فروش یک کاربر همزمان انجام شد، دیگر به آن کاربر اجازه انجام معاملات را ندهند. در کل شناسایی بازار ساختگی توسط خود صرافی کار سختی نیست باید دید که آیا آن‌ها دوست دارند اقدامی برای این کار انجام دهند یا خیر؟ البته با توجه به این که یک کاربر می‌تواند در چند صرافی حساب داشته باشد تشخیص این موضوع کاملا دشوار است و به تحلیل داده‌های اطلاعاتی مختلفی نیاز دارد.
تشخیص بازار ساختگی برای کاربران راحت انجام نمی‌شود اما به هرحال غیرممکن نیست. البته به این توجه داشته باشید که یک کاربر تنها می‌تواند واشتریدینگ انجام شده در یک صرافی را شناسایی کند. چرا که تشخیص معاملات شستشو که در چند صرافی انجام میشود حتی برای خود صرافی‌ها هم بسیار دشوار است.
برای این که بتوانید واشتریدینگ در حجم معاملات یک ارز را تشخیص دهید باید به دنبال الگوهای معاملاتی غیرمعمول در دفترچه معاملات آن ارز بگردید. به عنوان مثال وجود حجم غیرمعمول خرید و فروش در یک دوره زمانی خاص بدون این که تاثیری بر قیمت و پوزیشن‌های معاملاتی داشته باشد مشکوک به نظر می‌رسد.
برای ایمن ماندن در برابر واش‌تریدرها بهتر است ارزهای معتبر را خرید و فروش کنید. ارزهایی مثل بیت کوین و اتریوم به خاطر حجم معاملات بالایی که دارند کمتر از واش‌تریدرها تاثیر می‌پذیرند.
چگونه بازار ساختگی NFTها را تشخیص دهیم؟
همانطور که اشاره کردیم بازار ساختگی تنها برای صرافی‌ها نیست و برای NFTها نیز انجام میشود. با در نظر گرفتن نکاتی می‌توان اطلاعات مشکوک در معاملات NFT را شناسایی کرد. در ادامه این نکات را بررسی می‌کنیم:
- اگر بخشی از NFTهای یک کالکشن چندین بار توسط یک آدرس تکراری معامله شده باشد ولی مابقی NFTهای آن کالکشن معامله نشده باشند.
- معامله شدن چندین باره یک NFT به شیوه High frequency
- یک کالکشن NFT دارای حجم معاملات بالا باشد، در حالی که هیچ بازاریابی یا پشتوانه‌ای برای این موضوع وجود ندارد.
- میانگین قیمتی یک کالکشن در بازار الف چند برابر بازار ب باشد.
- تنها یک آدرس کیف پول، همه کیف پول‌هایی که خرید و فروش یک NFT خاص را انجام می‌دهند، ساپورت مالی کند.
آیا واشتریدینگ غیرقانونی است؟
واشتریدینگ به طور کلی یک امر غیرقانونی نیست اما اینکه معمولا از این کار برای دستکاری بازار استفاده میشود و ممکن است موجب گمراهی کاربران شود از نظر اخلاقی در حال مذاکره است. با این حال از آنجایی که هنوز نظارت کاملی بر ارز دیجیتال وجود ندارد این عمل در صرافی‌های ارز دیجیتال آنچنان قابل پیگیری نیست. به خصوص این که در زمینه ارزهای دیجیتال، صرافی‌های غیرمتمرکز هم وجود دارند، که ساز و کار آن‌ها، نظارت بر این عرصه را بسیار سخت‌تر می‌کند.
یکی دیگر از علل غیر قانونی بودن این روش، استفاده افراد سرمایهدار از آن برای فرار مالیاتی است. در آمریکا قانونی وجود دارد، که طبق آن اگر افراد با استفاده از روش واشتریدینگ از سهام‌های بورسی برای فرار مالیاتی استفاده کنند، باز هم قبض مالیاتی آن‌ها تغییری نخواهد کرد و باید تمام و کمال آن را بپردازند.
سخن پایانی
در این مقوله به بررسی بازار ساختگی در صرافی‌ها و مقوله «واشتریدینگ» (Wash trading) پرداختیم. توجه به این مسئله می‌تواند به تحلیل هایتان برای انجام معاملات کمک کند. این احتمال وجود دارد که در آینده با افزایش نظارت‌ها بر صرافی‌های ارز دیجیتال شاهد آمارهای واقعی‌تر در حوزه ارزهای دیجیتال باشیم و اعمالی نظیر واشتریدینگ را کمتر مشاهده کنیم.
