با اینکه ارزهای دیجیتال با هدف ارائه ابزاری برای پرداخت‌های الکترونیکی ایجاد شدند، اما کم‌کم کاربردهای جدیدی یافتند. بلاک چین نیز به‌عنوان فناوری زیربناییِ رمز ارزها، در زمینه‌های گوناگونی به کار رفت و خدمات مالی غیرمتمرکز فراوانی را به مردم جهان ارائه داد. به‌این‌ترتیب، شبکه‌های بلاک چین جدیدتری عرضه شدند که از قراردادهای هوشمند و نرم‌افزارهای غیرمتمرکز پشتیبانی می‌کردند. بااین‌حال، زنجیره‌های بلوکی اولیه در هنگام انجام به‌روزرسانی‌ها با مشکلات فنی مواجه می‌شدند. برای رفع این چالش، شبکه تزوس (Tezos) با توکن XTZ در اختیار توسعه‌دهندگان قرار گرفت تا این افراد به بستری کارآمد برای ساخت نرم‌افزارهای اختصاصی خود دسترسی داشته باشند.
ویژگی‌های Tezos باعث شد تا بسیاری از سرمایهگذاران به خرید تزوس علاقه‌مند شده و توکن XTZ را در سبد سرمایهگذاری خود جای دهند. ازآنجایی‌که هرگونه سرمایهگذاری در بازارهای مالی نیاز به تحقیق و بررسی دارد، در این مقاله می‌خواهیم وایت پیپر تزوس (Tezos Whitepaper) را به‌طور کامل و با زبانی ساده برای شما موشکافی کنیم. وایت پیپر، سپیدنامه یا برگه سفید متنی است که توسط بنیان‌گذاران یک پروژه ارائه میشود و جنبه‌های فنی آن را توضیح میدهد. بنابراین، مطالعه وایت پیپر تزوس نوعی تحلیل بنیادین XTZ به حساب می‌آید.
معرفی ارز دیجیتال تزوس XTZ
تزوس (Tezos) یک شبکه بلاک چین مبتنی بر قراردادهای هوشمند است که سعی کرده تا خودش را نسبت به اتریوم متمایز کند. به همین منظور، شبکه تزوس در طول زمان کارایی خود را افزایش داده و به‌روزرسانی‌های جدیدی را می‌پذیرد. در واقع، بلاک چین‌هایی مانند بیت کوین و اتریوم در طول زمان و در اثر به‌روزرسانی‌ها دچار هاردفورک یا انشعاب می‌شدند، اما تزوس قصد دارد تا این مانع را از میان بردارد.
به‌روزرسانی‌های تزوس نیز با نظر جامعه‌ی کاربری این شبکه پیاده‌سازی می‌شوند؛ به‌این‌ترتیب، هر کسی که به خرید تزوس (XTZ) اقدام کرده باشد، میتواند در نظرسنجی‌های حاکمیتی این شبکه مشارکت نماید و در مورد تغییرات آتی آن تصمیم بگیرد. در نتیجه، ارز تزوس (XTZ) یک توکن حاکمیتی به حساب می‌آید.
فناوری زیربنایی این شبکه برای اولین‌بار در سال 2014، در وایت پیپر تزوس توضیح داده شد. وایت پیپر تزوس تاکنون تغییراتی داشته و به‌روزرسانی‌های شبکه را در خود گنجانده است. به همین خاطر، در ادامه، آخرین نسخه وایت پیپر تزوس را با زبانی ساده برایتان توضیح می‌دهیم.
خلاصه وایت پیپر تزوس (Tezos)
تزوس (Tezos) به‌عنوان یک دفترکل خوداصلاح‌شونده به بازار آمده و میتواند ویژگی‌های هر نوع بلاک چینی را درون خود شبیه‌سازی کند. به‌این‌ترتیب، با ماژول تعبیه‌شده در تزوس، بلاک چین‌های سرشناسی، مانند بیت کوین، اتریوم و... قادر هستند که در Tezos بازنمایی و شبیه‌سازی شوند.
از سوی دیگر، تزوس به پروتکل‌های موجود در این شبکه نیز اجازه میدهد تا خود را به‌روزرسانی کنند. برای این منظور، ابتدا پروتکل‌ها بر اساس قوانین موجود ساخته می‌شوند و سپس، بر اساس نظرسنجی‌های کاربران دچار تغییر و تحول خواهند شد.
همچنین، شبکه تزوس از مکانیزم اجماع «اثبات سهام خالص» (Pure Proof-of-Stake) بهره می‌برد و قراردادهای هوشمند این شبکه نیز «تورینگ کامل» (Turing Complete) هستند. در ضمن، تزوس توسط زبان برنامه‌نویسی «اُکمل» (OCaml) پیاده‌سازی شده است. این زبان برنامه‌نویسی بسیار قدرتمند و کارآمد بوده و به تزوس اجازه میدهد تا نرم‌افزارهای خود را بر اساس مکانیزم «اثبات صحت» (Proofs of Correctness) به اجرا درآورد.
دفترکل رمزنگاری خوداصلاح‌شونده (Self-amending Cryptoledger)
در بخش ابتدایی وایت پیپر تزوس (XTZ) در مورد ماهیت دفترکل خوداصلاح‌شونده (Self-amending cryptoledger) صحبت خواهد شد. در حالت کلی، یک پروتکل بلاک چین را می‌توان به 3 پروتکل مجزا تقسیم کرد. این 3 پروتکل عبارت‌اند از:
- پروتکلی که بلوک‌ها را می‌یابد و تراکنش‌ها را توزیع میکند.
- پروتکلی که شرایط معتبر بودن یک تراکنش را مشخص خواهد کرد.
- پروتکل اجماع که در یک زنجیره مشخص، بین گره‌ها توافق ایجاد میکند.
تزوس یک شبکه شل (Shell) را به‌صورت پروتکل عمومی ایجاد کرده که نسبت به پروتکل‌های تراکنش و اجماع «آگنوستیک» است (یعنی از یکدیگر مجزا بوده، اما با هم در ارتباط هستند). شبکه شل با یافتن بهترین زنجیره برای کاربران، به فعالیت می‌پردازد. همچنین، شل همیشه از 3 نوع آیتم مختلف آگاهی دارد که شامل بلوک‌ها، تراکنش‌ها و پروتکل‌ها می‌شوند.
شل به‌جای یک درختِ (ساختار چیدمان بلوک‌ها) پُر از بلوک، یک زنجیره کامل را حفظ میکند. این زنجیره تنها زمانی بازنویسی میشود که کاربر یک زنجیره کارآمدتر را نسبت به زنجیره فعلی بیابد. اگرچه نگهداری درخت با صرفه‌جویی در حجم ذخیره‌سازی همراه است، اما در خطر حملات سیستمی قرار می‌گیرد.
از طرفی، شل حالتی تدافعی دارد و سعی میکند تا برای حفظ امنیت خود به صدها گره مختلف به‌طور هم‌زمان متصل باشد. به همین خاطر، شل گره‌های مخرب را شناسایی کرده و آنها را از شبکه حذف میکند.
اصلاح پروتکل (Amending the protocol)
همان‌طور که در ابتدای وایت پیپر تزوس گفتیم، مهم‌ترین عملکرد Tezos قابلیت خوداصلاح‌شونده‌ی پروتکل است. این فرایند باید توسط کاربران ذی‌نفع تعیین شود؛ به‌این‌صورت که اگر ذی‌نفعان نیاز به تغییر و اصلاح را شناسایی کنند، یک پیشنهاد اصلاح را ارائه خواهند داد. این پیشنهاد باید به نظرسنجی گذاشته شود و درصورتی‌که اغلب دارندگان توکن XTZ به آن رأی مثبت بدهند، پروتکل به‌صورت خودکار خودش را اصلاح میکند. البته چنین اصلاحی به گنجاندن توابعی در کد منبع پروتکل نیاز دارد.
پروتکل سید (Seed Protocol)
همان‌طور که هر بلاک چینی از یک بلوک پیدایش آغاز میشود، تزوس نیز از پروتکل سید شروع به کار کرده است. این بلوک ساختار کلی بلاک چین را در خود حفظ کرده و امکان اصلاح آن برای تغییر بلاک چین وجود دارد. بر اساس قوانین پروتکل سید، در ابتدا فقط 10 میلیارد توکن XTZ وجود خواهند داشت. در زمان پیدایش، این توکن‌ها می‌توانستند به دو رقم اعشار تقسیم شوند که با به‌روزرسانی پروتکل سید، تقسیم‌پذیری به 8 رقم اعشار افزایش یافت.
توکن XTZ به‌عنوان مشوقی برای سهام‌گذاران در نظر گرفته میشود؛ به‌طوری که هر کاربران با سهام‌گذاری توکن‌های خود باعث افزایش امنیت شبکه شده و بابت این کار با ارز تزوس پاداش می‌گیرد. از طرفی، برای فعال نگه داشتن شبکه تزوس، آدرس‌های کیف پول‌هایی که بیش از یک سال فعالیتی نداشته باشند، به‌همراه تمام موجودی XTZ خود از بین خواهند رفت تا کل واحدهای ارز تزوس در چرخه بمانند و به پویایی این اکوسیستم بینجامند.
اثبات سهام (Proof of Stake)
بر اساس اطلاعات ارائه‌شده توسط وایت پیپر تزوس، مکانیزم اثبات سهام (PoS) این شبکه ترکیبی از چند ایده مختلف است. این ایده‌ها شامل «اسلشر» (Slasher)، «زنجیره فعالیت» (chain-of-activity) و «اثبات سوختگی» (proof-of-burn) هستند.
در این فرایند، هر بلوک توسط ذی‌نفعان تصادفی (ماینرها) استخراج میشود که شامل چندین امضا از بلوک قبلی است. این امضاها به‌وسیله عده‌ای دیگر از ذی‌نفعان تصادفی (امضاکنندگان) انجام شده‌اند. یافتن بلوک و امضا کردن شامل پاداش‌هایی هستند که کاربران برای دریافت آنها باید حداقل یک‌سال صبر کنند.
همچنین، هر بلوکی که استخراج میشود دارای یک کد هش منحصربه‌فرد است. درصورتی‌که یک ماینر به‌دنبال تعیین کد هش مد نظر خود باشد، با جریمه مواجه میشود. به‌این‌ترتیب، هیچ‌کس نمی‌تواند در روند ساخت زنجیره دخالت کرده و هاردفورکی را به بلاک چین تزوس بیفزاید.
از طرفی، تزوس از بیت کوین ایده گرفته تا بر روی هر ساتوشی عدد منحصربه‌فردی را ثبت کند. ازاین‌طریق، هر ماینر شناسایی میشود و همچنین، جلوی دو بار خرج کردن یک ارز نیز گرفته خواهد شد.
یکی دیگر از ویژگی‌های تزوس، اختصاص امضاهایی به بلوک‌ها است. ازآنجایی‌که تعیین وزن زنجیره بر اساس تعداد بلوک میتواند به نوعی از استخراج خودخواهانه منجر شود، اختصاص امضا به بلوک‌ها مشخص میکند که در هر دور اعتبارسنجیِ بلوک‌ها، صرفاً 16 امضا می‌توانند وجود داشته باشند. به‌این‌ترتیب، فرایند استخراج بلوک دموکراتیک‌تر شده و از انحصار عده‌ای خاص بیرون می‌آید.
همان‌طور که امضاکنندگان بابت امضا کردن بلوک‌ها پاداش می‌گیرند تا مشوقی را برای رفتار صادقانه دریافت کرده باشند، هر کسی که تمایل به ایجاد دو بلوک هم‌زمان را نشان دهد نیز با جریمه مواجه خواهد شد. این مسئله جلوی ایجاد هارفورک در تزوس را می‌گیرد.
قراردادهای هوشمند (Smart contracts)
وایت پیپر تزوس برای هر قرارداد هوشمند حساب خاصی را معرفی میکند تا این قراردادها نسبت به تراکنش‌های عادی متمایز شوند. هر قرارداد یک مدیر دارد که مالک حساب مورد نظر نیز به حساب می‌آید. اگر قرارداد قابل خرج کردن باشد، مدیر میتواند موجودی حساب را برداشت کرده و یا آن را به شخصی دیگر انتقال دهد. همچنین، امکان تعیین تعدادی امضای عمومی در قرارداد وجود دارد تا تنها ذی‌نفعان بتوانند با استفاده از این امضاها به موجودی حساب دسترسی داشته باشند.
سخن پایانی
همان‌طور که از مطالعه وایت پیپر تزوس (XTZ) برمی‌آید، این شبکه با استفاده از پروتکل‌هایی قدرتمند، سعی کرده تا خودش را نسبت به سایر بلاک چین‌های مبتنی بر قراردادهای هوشمند متمایز سازد. ازاین‌طریق، تزوس به بستری جامع برای نرم‌افزارهای غیرمتمرکز تبدیل میشود. همچنین، تزوس امنیت بسیار بالایی داشته و خیال توسعه‌دهندگان را بابت ایجاد نرم‌افزارهای اختصاصی خود راحت میکند.
