اگر در زمینه بازار سرمایه و تجارت دانش کافی دارید و به دنبال فرصت‌های سودآور بیشتری هستید، به احتمال زیاد با اصطلاح قرارداد اختیار معامله آشنایی دارید. اختیار معاملاتی ابزاری مالی است که با استفاده از نوسان قیمت‌ها در بازار سرمایه برای شما کسب سود می‌کند.
قرارداد اختیار معامله چیست؟اگر برای شما نیز این سوال پیش آمده و کنجکاو هستید تا با این اصطلاح ونحوه‌ی کسب سود اختیار معامله در بازارهای مالی از جمله بورس فارکس و ارز دیجیتال آشنا شوید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید. در این مقاله به بررسی کامل ابعاد و زوایای اختیار معاملاتی خواهیم پرداخت.
اختیار معاملاتی چیست؟
اختیار معاملاتی یا "call option" قراردادی مالی است که به خریدار حق خرید سهام، اوراق قرضه، ارز دیجیتال و... را با قیمتی از پیش تعیین شده، برای زمانی در آینده می‌دهد ولی خریدار ملزم به انجام این خرید نیست. به عبارت دیگر، خریدار می‌تواند از قبل قیمتی برای سهام تعیین کرده و در تاریخ مشخص شده آن را خریداری کند.
با استفاده از این قرارداد مالی، دو طرف معامله، یعنی خریدار و فروشنده، این امکان را دارند تا در تاریخی مشخص، دارایی مشخصی را با قیمت معین خرید یا فروش کنند. سود اختیار معامله برای خریدار و فروشنده با توجه به اختلاف قیمت و نوسان بازار در زمان بستن قرارداد و زمان تعیین شده برای آن به دست می‌آید.
قرارداد اختیار معامله برای سرمایه‌گذارانی مناسب است که به دنبال دستیابی به سود بیشتر در بازار سرمایه هستند و ریسک آن را می‌پذیرند. این ابزار مالی برای افرادی که علاقه‌مند به تجارت و معامله بازار اختیار معامله هستند و تجربه کافی در این زمینه دارند، مناسب است. با این حال، باید به دقت به تحلیل بازار و شرایط اقتصادی مربوطه توجه کرده و در نظر داشته باشید که این ابزار مالی دارای ریسک‌های خاصی است که در ادامه‌ی مقاله با آن‌ها آشنا می‌شوید و بهتر است قبل از انجام معامله خود، این خطرات را بشناسید.
در یک قرارداد اختیار معاملاتی، تاریخ مشخص شده در قرارداد برای انجام معامله را "تاریخ انقضا" یا "expiration date"، و قیمت تعیین شده را "قیمت اعمال" یا "strike price" می‌نامند. هنگامی که فردی یک قرارداد اختیار معاملاتی می‌بندد، به این معنی است که به صورت ضمنی با فردی (شرکت یا فرد حقوقی) دیگر یک قرارداد خرید یا فروش دارایی با قیمت تعیین شده که دارای تاریخ انقضا است را منعقد می‌کند.
اگر در تاریخ انقضا قیمت دارایی در بازار سرمایه بیشتر از قیمت اعمال باشد، فرد خریدار در قرارداد اختیار معامله حق دارد که (حتی با آنکه قیمت دارایی در بازار بیشتر است،) آن را با قیمت اعمال (که کمتر است)، خریداری کند؛ تا همین جای معامله، خریدار به دلیل آن که سهام را با قیمت کمتری نسبت به بازار خریداری کرده، سود می‌کند. سپس او می‌تواند همان سهام را با قیمت بازار که بالاتر است بفروشد و بار دیگر نیز سود کسب کند.
حال اگر قیمت دارایی در تاریخ انقضای قرارداد اختیار معامله کمتر از قیمت اعمال باشد، خریدار حق آن را دارد که از خرید آن دارایی انصراف دهد و این حق را به فرد دیگری بفروشد.
اختیار معاملاتی طولانی مدت و کوتاه مدت چگونه عمل می‌کنند؟
برای بستن قرارداد اختیار معاملاتی می‌توان به دو صورت زمان تعیین کرد: قرارداد بلند مدت و کوتاه مدت. در ادامه به توضیح هرکدام می‌پردازیم.
1 _اختیار معاملاتی طولانی مدت یا Long Call Option
اختیار معاملاتی طولانی مدت به خریدار و فروشنده اجازه می‌دهد که در یک زمان مشخص در آینده (از چندماه تا چند سال) دارایی از پیش تعیین شده‌ای را با قیمتی که مشخص می‌کنند خرید یا فروش کنند.
برای خرید اختیار معاملاتی طولانی مدت، خریدار باید مبلغی را به عنوان پیش پرداخت (Premium) یا بیعانه به فروشنده‌ی آن دارایی پرداخت کند. در صورتی که در آینده، قیمت دارایی مورد نظر بیشتر از قیمت تعیین شده باشد، سرمایه‌گذار به ازای هر تعداد سهمی که خریداری کرده باشد، سود خواهد کرد.
معمولا خطر بستن قرارداد اختیار معامله‌ی طولانی مدت بسیار بالا است. این نوع از اختیار معاملاتی، برای سرمایه‌گذارانی مناسب است که از بازار اطلاع کافی دارند، نمودارها را به خوبی تحلیل کرده‌اند، نوسانات قیمت برایشان اهمیت چندانی ندارد و با قبول ریسک آن تمایل به کسب سود بالا دارند.
به عنوان مثال سهام شرکت Apple را درنظر بگیرید. فرض کنید که قیمت فعلی سهام ۱۰۰ دلار است و پس از بررسی حدس می‌زنید که در آینده قیمت آن به ۱۲۰ دلار خواهد رسید. در این صورت می‌توانید یک اختیار معاملاتی طولانی مدت با قیمت اعمال ۱۱۰ دلار بخرید و بیعانه را بپردازید. اگر در آینده، قیمت سهام به ۱۲۰ دلار برسد، می‌توانید با استفاده از اختیار معاملاتی خود، سهام Apple را با همان قیمت ۱۱۰ دلار خریداری کنید. در این صورت سودی برابر با ۱۰ دلار برای هر سهم خواهید داشت.
در این مثال اگر قیمت سهام Apple به کمتر از 110 دلار برسد، پیش پرداخت به خریدار اختیار معاملاتی برگردانده نمی‌شود و او باید مبلغ بیعانه‌ای را که پرداخت کرده به عنوان ضرر بپذیرد و قرارداد اختیار معامله را بدون دریافت هیچ سودی پایان بدهد. بنابراین، اگر قیمت سهام به میزانی کم شود که ارزش اختیار معاملاتی تقلیل یابد، خریدار ممکن است ضرر کند. به همین دلیل است که بستن قرارداد اختیار معاملاتی باید با در نظر گرفتن ریسک و مزایای آن صورت گیرد.
2_ اختیار معاملاتی کوتاه مدت یا Short Call Option
اختیار معاملاتی کوتاه مدت به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد برای یک بازه زمانی کوتاه، مثلاً چند روز یا چند هفته، به عنوان فروشنده یا خریدار قراردادی برای خرید یا فروش دارایی در بازار اختیار معامله ببندند.
این نوع قرارداد برای سرمایه‌گذارانی مناسب است که با تحلیل کوتاه مدت بازار به دنبال کسب سود سریع هستند و معمولا برای دارایی‌هایی با نقدینگی بالا مانند سهام و ارزهای خارجی انجام می‌شود. برای مثال، در یک اختیار معاملاتی کوتاه مدت، خریدار قرارداد اختیار معامله‌ی سهمی مشخص را در یک بازه زمانی کوتاه می‌بندد. در صورتی که قیمت سهم در این بازه زمانی افزایش یابد، خریدار می‌تواند با استفاده از اختیار معامله، آن سهم را با قیمت قبلی خریداری کند و سپس و با فروش مجدد آن سود بسیار زیادی کسب کند. اگر قیمت سهم در این بازه زمانی کاهش یابد، مجددا خریدار باید مبلغ پیش پرداخت را به عنوان ضرر بپذیرد و می‌تواند از معامله کناره گیری کند.
نحوه محاسبه سود اختیار معاملاتی چگونه است؟
اختیار معامله دارای دو نوع است: اختیار معاملاتی خرید (Call Option) و اختیار معاملاتی فروش (Put Option). در اختیار معاملاتی خرید، خریدار می‌تواند در تاریخ مشخص، یک دارایی را با قیمت تعیین شده خریداری کند. در اختیار معاملاتی فروش، صاحب اختیار می‌تواند در تاریخ مشخص، یک دارایی را با قیمت تعیین شده بفروشد. محاسبه سود یا ضرر اختیار معاملاتی به تفاوت قیمت دارایی مورد نظر در بازار سرمایه در تاریخ انقضا قیمت اعمال بستگی دارد.
برای روشن شدن موضوع مثالی از معامله‌ی خودم را در بازار ارز دیجیتال با یکدیگر بررسی می‌کنیم.
من در اواخر سال 2022 مقداری ارز دیجیتال سولانا را طی یک قرارداد اختیار معامله برای 3 ماه، با قیمت 13$ خریداری و مبلغ پیش پرداخت را واریز کردم. این در حالی بود که قیمت روز سولانا 6.3$ بود. پس از گذشت 3 ماه و در تاریخ انقضای قرارداد، قیمت سولانا به 20.1$ رسید و من در ازای خرید هر کوین سولانا 7$ سود کسب کردم.
- Payoffs for Call Option Buyers یا سود اختیار معاملاتی خریداران
سود خریداران اختیار معاملاتی بستگی به تفاوت قیمت دارایی مورد نظر در تاریخ انقضای اختیار معاملاتی در بازار و قیمت اعمال در آن تاریخ دارد. در صورتی که قیمت دارایی در تاریخ انقضای قرارداد بیشتر از قیمت اعمال باشد، خریدار می‌تواند سهم را با قیمت استفاده شده خریداری کند و سپس آن را به قیمت روز بازار بفروشد تا سود کسب کند.
به عنوان مثال، فرض کنید یک خریدار اختیار معامله، سهم شرکت A با قیمت 50 دلار را خریداری کرده و تاریخ انقضای قرارداد برای 2 ماه آینده است. اگر در تاریخ انقضای قرارداد، قیمت سهم شرکت A 60 دلار باشد، سرمایه‌گذار می‌تواند سهم را با قیمت 50 دلار خریداری کرده و با فروش آن به قیمت 60 دلار، سود 10 دلاری کسب کند. اگر قیمت سهم در تاریخ انقضای قرارداد 40 دلار باشد، خریدار نمی‌تواند از اختیار معامله برای خرید استفاده کند و باید هزینه 50 دلار را به عنوان ضرر پرداخت کند.
- Payoff for Call Option Sellers یا سود اختیار معاملاتی فروشندگان
سود فروشندگان در قرارداد اختیار معاملاتی نیز بستگی به قیمت دارایی در تاریخ انقضای قرارداد و قیمت اعمال در آن تاریخ دارد. اگر قیمت دارایی در تاریخ انقضای قرارداد کمتر از قیمت اعمال باشد، فروشنده اختیار معاملاتی سود خواهد کرد. پس سود فروشنده‌ی اختیار معاملاتی در این حالت برابر با اختلاف بین قیمت اعمال و قیمت بازار در تاریخ انقضای آن است.
بیایید با مثالی برای فروش اختیار معاملاتی که دارای قیمت اعمال 100$ و پیش پرداخت $5 برای هر سهم است، ادامه دهیم.
اگر در زمان انقضا، قیمت سهم کمتر از 100$ باشد، قرارداد اختیار معاملاتی بی‌ارزش خواهد شد و فروشنده می‌تواند پیش پرداخت $5 برای هر سهم را به عنوان سود خود دریافت کند. در این صورت، سود فروشنده برابر با پیش پرداخت دریافتی خواهد بود.
اما اگر قیمت سهم در زمان انقضا 120$ شود، خریدار اختیار معاملاتی می‌تواند از این اختیار استفاده کرده و سهم را از فروشنده خریداری کند. در این صورت، فروشنده موظف خواهد بود تا سهام را به قیمت اعمال که 100$ است به خریدار بفروشد. در این صورت بابت هر سهم 20$ ضرر خواهد کرد. اگر قیمت سهم به مقدار زیادی بالاتر از قیمت اعمال افزایش پیدا کند (مثلا دو‌برابر شود)، خسارت فروشنده ممکن است نامحدود باشد.
کاربردهای اختیار معاملاتی چیست؟
اختیار معاملاتی یکی از ابزارهای معامله در بازار سرمایه است و در بسیاری از صنایع و بازارهای مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی با استفاده از اختیار معاملاتی می‌توانند درآمد پایداری برای خود فراهم کنند و در عین حال از فرصت‌های سودآور در بازار بهره‌مند شوند.
یکی از کاربردهای مهم اختیار معاملاتی در بورس، حفاظت از موقعیت سهامداران در مواجهه با خطر نوسان بازار است. به عنوان مثال، با بستن یک قرارداد اختیار معاملاتی، سرمایه‌گذار می‌تواند حق خرید یک سهم را با قیمت ثابت تضمین کند، حتی اگر قیمت آن سهم در آینده افزایش یابد. در عین حال نیز از افزایش قیمت سهم در آینده بهره‌مند می‌شود.
از دیگر کاربردهای اختیار معاملاتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از اختیار معاملاتی پوششی یا کاورد کال (covered call)
قرارداد اختیار معامله پوششی یا کاورد کال یک راه ساده و پرکاربرد برای به دست آوردن درآمد از سهام‌های موجود است. در این روش سرمایه‌گذار سهمی را خریداری می‌کند و اختیار خرید خود را می‌فروشد. به این ترتیب، سرمایه‌گذار درآمدی خواهد داشت که معادل پول حاصل از فروش اختیار معاملاتی است. اگر قیمت سهم صعود کند و اختیار معاملاتی به قیمت کاورد کال برسد، سرمایه‌گذار به سود می‌رسد و درآمدی بیشتر از فروش اختیار معاملاتی به دست می‌آورد. در صورتی که قیمت سهم از قیمت کاورد کال کمتر باشد، سرمایه‌گذار همچنان سهام را با خود خواهد داشت و درآمدی معادل با پول حاصل از فروش اختیار معاملاتی به دست می‌آورد.
در کل، این روش برای سرمایه‌گذارانی که در حالت معمول به دنبال سود درازمدت و در عین حال کاهش ریسک هستند، مناسب است. البته باید توجه داشت که استفاده از این روش نیازمند مطالعه و بررسی بازار است. استفاده از این روش برای سهام‌هایی که دارای نوسانات بالایی هستند مناسب نیست، زیرا ریسک سقوط ناگهانی قیمت سهم در این شرایط بسیار بالا خواهد بود.
- استفاده از اختیار معامله برای معامله‌گری (سفته‌بازی)
سفته‌بازی یا معامله‌گری اصطلاحی در بازارهای معاملاتی است و به فرآیند خرید و فروش قراردادهایی مانند سفته، ارز، شاخص بورس و... گفته می‌شود که در آینده‌ای نزدیک به خریدار تحویل داده خواهند شد. در‌واقع سفته‌بازی معامله‌ای پرخطر است که معامله‌گر حتما باید با دانش کافی آن را انجام دهد. در غیر این‌صورت ضرر بزرگی به او وارد خواهد شد؛ اما از طرف دیگر در صورت موفق بودن معامله سود آن نیز بسیار زیاد خواهد بود.
استفاده از اختیار معاملاتی برای معامله‌گری به "اختیار خرید" نیز معروف است. در این حالت، برای پیش‌بینی جهت حرکتی که یک سهم یا دارایی در آینده خواهد داشت، از این نوع اختیار استفاده می‌شود. زمانی که یک فرد اختیار خرید دارد، در واقع به شرطی که قیمت دارایی در موعد تاریخ انقضای آن بالاتر از قیمت اولیه بشود آن را خریداری می‌کند. در صورت برقرار شدن این شرط، او می‌تواند از این روش سود بسیار زیادی را به دست آورد.
- استفاده از قرارداد اختیار معامله برای مدیریت مالیات
با استفاده از این روش، سرمایه‌گذاران می‌توانند به صورت قانونی مالیات خود را کاهش دهند. یکی از روش‌های استفاده از اختیار معاملاتی برای مدیریت مالیات، استفاده از اختیار معاملاتی طولانی مدت است. در این روش، سرمایه‌گذاران به جای فروش سهام خود، اختیار معامله را به قیمت کنونی خریداری می‌کنند و سپس به مدت یک سال یا بیشتر نگه داشته و در پایان با قیمت بالاتر از قیمت خرید خود به فروش می‌رسانند. در این حالت سود حاصل از فروش به عنوان سود سرمایه‌ای در نظر گرفته می‌شود که باعث کاهش مالیات پرداختی سرمایه‌گذار می‌شود.
همچنین، سرمایه‌گذاران می‌توانند از اختیار معاملاتی کوتاه مدت نیز استفاده کنند. در این حالت، سهام را به قیمت کنونی می‌فروشند و در همان زمان، اختیار معامله را به قیمت پایین‌تری خریداری می‌کنند. با انجام این کار سود حاصل از فروش سهام به عنوان سود کوتاه مدت در نظر گرفته می‌شود که باعث کاهش مالیات پرداختی سرمایه‌گذار می‌شود.
در هر دو حالت، استفاده از اختیار معاملاتی به عنوان یک ابزار مدیریت مالیاتی به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا مالیات پرداختی خود را به حداقل برسانند و سود بیشتری کسب کنند.
اختیار معاملاتی چگونه کار می کند؟
اختیار معاملاتی یک تعهد قانونی برای خرید یا فروش دارایی (مانند سهام یا ارز) در آینده، با قیمت مشخص است. این اختیار به برخی افراد (خریداران اختیار) اجازه می‌دهد تا در صورتی که قیمت دارایی در آینده افزایش یابد، آن را با قیمت اعمال در قرارداد اختیار خریداری کنند. در این صورت، خریدار اختیار می‌تواند از تفاوت قیمت دارایی در آینده و قیمت تعیین شده در قرارداد برای کسب سود بهره مند شود.
جیمز راجرز، سرمایه‌گذار و نویسنده‌ی آمریکایی درمورد اختیار معامله می‌گوید: من از اختیار معاملاتی به عنوان یک ابزار برای مدیریت ریسک استفاده می‌کنم. به جای آنکه تمام پولم را در یک سهم سرمایه‌گذاری کنم، می‌توانم یک سهم را با اختیار معاملاتی خریداری کنم. به این ترتیب، اگر قیمت سهم پایین بیاید، خسارتم محدود خواهد شد؛ زیرا می‌توانم اختیار را بفروشم و حداقل قیمت تعیین شده را دریافت کنم. به علاوه، اگر قیمت سهم بالا برود، سود خود را محدود نمی‌کنم، زیرا می‌توانم از اختیار استفاده کرده و سهم را با قیمت تعیین شده خریداری کنم.
راجرز همچنین به کاربردهای دیگر اختیار معاملاتی در جذب سرمایه‌گذاری، کاهش ریسک و حفاظت از سرمایه اشاره می‌کند. وی با تاکید بر این نکته که اختیار معاملاتی می‌تواند برای همه سرمایه‌گذاران مناسب باشد، می‌گوید: « اختیار معاملاتی می‌تواند برای سرمایه‌گذاران، سازمان‌ها و صندوق‌های مالی گزینه‌ی بسیار مناسبی باشد. این ابزار برای حفاظت از سرمایه، کاهش ریسک، افزایش سود، جذب سرمایه‌گذاری و حتی مدیریت مالیات نیز مفید است.»
چرا باید برای اختیار معاملاتی هزینه کنید؟
اختیار معاملاتی هزینه‌های خاص خود را دارد. اولین هزینه برای خریداران اختیار معاملاتی پیش پرداخت یا پریمیوم آن است. این پول به عنوان حق خرید یا بیعانه با قیمت مشخص شده در قرارداد اختیار پرداخت می‌شود. هزینه دیگری که برای اختیار معاملاتی وجود دارد، زمان است. تا زمانی که اختیار معاملاتی منقضی نشده باشد، هزینه‌ای برای خریدار یا فروشنده ندارد. اما اگر به زمان انقضا نزدیک شود قیمت اختیار معاملاتی به طور نسبی، و در نتیجه ارزش آن نیز افزایش می‌یابد.
علاوه بر این، اختیار معاملاتی هزینه‌های دیگری نیز دارد که به دلیل پیچیدگی و متغیر بودن شرایط بازار، متفاوت است. برای مثال هزینه‌ی خرید یا فروش اختیار معاملاتی، هزینه‌ی نگهداری آن، هزینه‌ی پرداخت وام در‌‌صورت خرید اختیار با آن، هزینه‌ی تفسیر و پیگیری اطلاعات بازار و... . با این حال، اختیار معاملاتی در صورت استفاده صحیح و هوشمندانه ابزار مفید و سودآوری برای سرمایه‌گذاری است.
خرید اختیار معاملاتی صعودی است یا نزولی؟
خرید اختیار معاملاتی بسته به استراتژی و شرایط بازار ممکن است هرکدام از حالات صعودی یا نزولی را داشته باشد. در حالی که خرید اختیار معاملاتی با امید به صعود قیمت دارایی انجام می‌شود، فروش اختیار معاملاتی در‌صورتی به سود می‌رسد که قیمت نزول کند و با این هدف و تحلیل انجام می‌شود. با این حال، ممکن است در شرایط خاصی که بازار نزولی است، خرید اختیار معاملاتی به منظور محافظت از سرمایه‌گذاری و کاهش ریسک نیز انجام شود. به همین ترتیب، ممکن است در شرایطی که بازار صعودی است، فروش اختیار معاملاتی برای کاهش ریسک مفید و به‌جا باشد. بنابراین، تصمیم برای خرید اختیار معاملاتی باید با توجه به تحلیل بازار و استراتژی سرمایه‌گذاری گرفته شود و طبق قانونی کلی جلو نرود.
سخن پایانی
در این مقاله با مفهوم اختیار معاملاتی آشنا شدیم و انواع آن را آموختیم. بسیاری از معامله‌گران حرفه‌ای در بازارهای مالی مانند بورس فارکس، ارز دیجیتال و... از این روش برای افزایش سود و سرمایه‌ی خود استفاده می‌کنند. زیرا اختیار معامله یکی از ابزارهای مهم و سودآور در بازار سرمایه است و به همین دلیل برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران همواره جذاب است. با این حال، معامله در این بازار نیاز به دانش و تحلیل دقیق و بررسی خطرات دارد. بنابراین قبل از انجام هرگونه اختیار معاملاتی به دقت بازار را مطالعه کنید.
