حتماً در هنگام استفاده از سخت‌افزارهای کامپیوتری، متوجه شده‌اید که قطعات مختلف این سخت‌افزارها دارای محدودیت‌هایی هستند. در واقع، شرکت‌های تولید‌کننده‌ی این قطعات، برای حفظ سلامت و افزایش طول عمر محصولات خود، محدودیت‌هایی را برای آن‌ها در نظر می‌گیرند. پردازنده گرافیکی (GPU) هم یکی از همین قطعه‌های کامپیوتری است که در دستگاه‌های گیمینگ (Gaming) و ماینینگ (Mining) کاربرد گسترده‌ای دارد. در واقع، عملکرد این دستگاه‌ها به پردازنده گرافیکی آن‌ها وابسته است.
بااین‌حال، بسیاری از گیمرها و ماینرها از قدرت دستگاه‌هایی که خریداری کرده‌اند، راضی نیستند. این نارضایتی، از محدودیتی که شرکت تولیدکننده بر پردازنده گرافیکی (GPU) این دستگاه‌ها اعمال کرده، ناشی میشود. به‌خاطر همین، بسیاری از افراد به‌دنبال راه‌هایی می‌گردند تا بتوانند قدرت دستگاه خود را افزایش دهند. یکی از این روش‌های مفید، اوور کلاک (Overclocking) است. به همین منظور، در این مقاله، به‌سراغ این مفهوم رفته‌ایم تا ببینیم که اوور کلاک چیست و چگونه می‌توانید از این روش برای افزایش راندمان دستگاه‌های ماينينگ و گیمینگ استفاده کنید.
هش ریت (Hashrate) و هش پرایس (Hashprice) چیست؟
گفتیم که بسیاری از ماینرها برای افزایش درآمدزایی خود، دستگاه ماینر را اوور کلاک (Overclocking) می‌کنند. برای اینکه با مفهوم اوور کلاک آشنا شوید، ابتدا باید دو مفهوم هش ریت (Hashrate) و هش پرایس (Hashprice) را بشناسید.
هش ریت (Hashrate)
هش ریت (Hashrate) یکی از معیارهای مهم در استخراج ارزهای دیجیتال است. در واقع، هش ریت یا نرخ هش یک شبکه، کل مقدار هشی را نشان می‌دهد که توسط تمام ماینرهای متصل به شبکه ایجاد می‌شوند. به‌این‌ترتیب، وظیفه‌ی اصلی همه‌ی استخراج‌کنندگان یک ارز دیجیتال، تولید هش است.
هش‌ها رشته‌هایی از اعداد و حروف هستند که برای رمزنگاری اطلاعات استفاده می‌شوند. با کمک کد هش، می‌توان هر نوع اطلاعاتی مانند رمز ورود، مشخصات تراکنش‌ها و... را رمزنگاری کرد. برای مثال، شبکه‌ی بیت کوین از الگوریتم SHA-256 برای تولید هش و رمزنگاری اطلاعات استفاده می‌کند. همه‌ی هش‌ها مانند اثر انگشت منحصربه‌فرد هستند؛ بنابراین، کدهای هش مربوط به اطلاعات مختلف، هیچ‌گاه یکسان نخواهند بود.
در نتیجه، نرخ هش، تخمینی از کل فعالیت محاسباتی ماینرهای یک شبکه‌ی کریپتو است. ازاین‌طریق، ماینرها باید اطلاعات را هش‌گذاری کرده و آن‌ها را در بلوک‌های جدید ثبت کنند. همچنین، هش ریت با استفاده از واحد «هش بر ثانیه» (h/s) اندازه‌گیری میشود. به‌این‌ترتیب، می‌توان سرعت افزودن بلوک‌های جدید را به زنجیره‌ی بلوکی اندازه‌گیری کرد.
هش پرایس (Hashprice)
هش پرایس (Hashprice) یا قیمت هش، نشان‌دهنده‌ی ارزش تولیدشده توسط نرخ هش ماینرهای یک شبکه است. این واحد اندازه‌گیری به‌صورت «دلار در تِراهش در ثانیه در روز» ($/TH/s/d) محاسبه میشود. هش پرایس واحدی برای اندازه‌گیری میزان درآمد حاصل از تولید نرخ هش یک شبکه است؛ یعنی نشان می‌دهد که ماینرها از تولید هش یک شبکه، چقدر درآمد داشته‌اند. درحالت‌کلی، هش پرایس و هش ریت با یکدیگر رابطه‌ای معکوس دارند. زمانی که سختی تولید بلوک بالا می‌رود، نرخ هش نیز افزایش خواهد یافت؛ در نتیجه، میزان درآمد ماینرها کمتر خواهد شد. در عوض، وقتی سختی شبکه کاهش می‌یابد، هش ریت کمتر شده و درآمد یا هش پرایس بیشتر میشود.
اوور کلاک (Overclocking) چیست؟
اوور کلاک (Overclocking) روشی برای افزایش هش ریت خروجی یک دستگاه ماینینگ است. با افزایش سختی یک شبکه‌ی بلاک چین و بالا رفتن هش ریت، بسیاری از ماینرها به اوور کلاک دستگاه خود اقدام می‌کنند. ازاین‌طریق، با ایجاد تغییراتی در فرکانس کاری تراشه‌های دستگاه استخراج «ایسیک» (ASIC)، می‌توان نرخ هش خروجی را بالاتر برد. البته باید به این نکته توجه داشت که این تغییرات، ممکن است که کارایی دستگاه را کاهش دهند.
یک ایسیک اوور کلاک‌شده، نسبت به تنظیمات کارخانه، انرژی بیشتری را مصرف می‌کند تا بتواند هش ریت بالاتری را ارائه دهد. فرکانس هش بالاتر، احتمال حل‌کردن یک بلوک جدید را توسط ماینرها افزایش خواهد داد. بااین‌حال، تولید نرخ هش بالاتر، می‌تواند باعث پایین‌آمدن کارایی دستگاه شود. همچنین، اوور کلاک یک دستگاه ماینر، طول عمر آن را هم کاهش می‌دهد.
بااین‌حال، اوور کلاک روش خوبی برای افزایش درآمدزایی از دستگاه‌های ASIC قدیمی است. در واقع، اگر دستگاهی قدیمی دارید که کارایی خود را از دست داده، با اوور کلاک می‌توانید برای مدتی، دوباره از آن استفاده کنید.
ریسک‌های اوور کلاک (Overclocking) کدام‌اند؟
اوور کلاک (Overclocking) کاملاً ایمن است؛ چون‌که سخت‌افزارهای کامپیوتری امروزی دارای قطعات محافظی هستند، که در صورت داغ‌شدن بیش از حد سیستم، آن را خاموش می‌کنند. با اینکه اوور کلاک به‌معنای افزایش راندمان سخت‌افزار، نسبت به مقدار تعریف‌شده است؛ اما معمولاً سیستم‌های امروزی از این کار آسیبی نمی‌بینند.
⚠️بزرگترین خطر در مورد اوور کلاک سیستم کامپیوتری، افزایش دمای قطعات است. بااین‌حال، احتمال داغ‌شدن این قطعات نیز بسیار نادر بوده و به نظر نمی‌رسد که سیستم‌های امروزی دچار چنین مشکلی شوند. البته باید به این نکته توجه داشت که در دستگاه‌های ماینر، داغ‌شدن امری طبیعی است و طبیعتاً اوور کلاک می‌تواند این اتفاق را تشدید کند.
در نتیجه، گیمرها به‌راحتی می‌توانند با استفاده از اوور کلاک، راندمان کامپیوتر یا دستگاه گیمینگ خود را افزایش دهند. درصورتی‌که کامپیوتر برای مدتی طولانی در این حالت فعالیت کند و در معرض آسیب دیدن قرار بگیرد، خود را خاموش می‌کند و یا اینکه سیستم را به تنظیمات کارخانه بازمی‌گرداند. پس، می‌توان نتیجه گرفت که در دستگاه‌های امروزی، حتی اگر خطر آسیب وجود داشته باشد، خود سیستم آن را شناسایی کرده و از آسیب جلوگیری خواهد کرد.
تنها مشکلی که در این زمینه وجود دارد، کاهش عمر GPU و یا CPU است. زمانی که شما به اوور کلاک سیستم کامپیوتری خود اقدام می‌کنید، ولتاژ بالاتری به این قطعات کامپیوتری وارد میشود. ولتاژ بالاتر می‌تواند عمر پردازنده‌ها را کاهش دهد. در نتیجه، ممکن است که این قطعات، به‌جای 15 تا 20 سال، فقط 10 تا 12 سال برای شما کار کنند.
اصطلاحات و تنظیمات اوور کلاک (Overclocking) کدام‌اند؟
برای اوور کلاک (Overclocking) دستگاه‌های کامپیوتری، ابزارهای مختلفی به بازار ارائه شده‌اند. برای اینکه با اوور کلاک به‌طور عملی آشنا شوید، ما در این بخش، از نرم‌افزار MSI Afterburner استفاده کرده‌ایم. افتر برنر به شما کمک می‌کند که به‌راحتی پردازنده گرافیکی (GPU) خود را اوور کلاک کنید. زمانی که این برنامه را باز می‌کنید، با اصطلاحاتی مواجه می‌شوید که در این بخش، آن‌ها را توضیح خواهیم داد. تقریباً می‌توان گفت که این تنظیمات در تمام ابزارهای مشابه نیز وجود دارند.
کور ولتاژ (Core Voltage)
کور ولتاژ وظیفه‌ی کنترل ولتاژ ورودی پردازنده گرافیکی را بر عهده دارد. شما می‌توانید با اوور کلاک این نشانگر، آن را کاهش دهید. هرچه کور ولتاژ کمتر باشد، میزان مصرف انرژی هم کاهش پیدا خواهد کرد. یعنی با کاهش این نشانگر می‌توانید در ولتاژ ورودی صرفه‌جویی کنید. همچنین، در صورت افزایش ولتاژ ورودی، می‌توانید راندمان پردازنده را افزایش دهید.
پاور لیمیت (Power Limit)
پاور لیمیت مسئول کنترل توان مجاز پردازنده گرافیکی است. برای اوور کلاک، باید توان مجاز پردازنده به حداکثر برسد. درصورتی‌که توان مجاز را افزایش ندهید، پردازنده نمی‌تواند ولتاژ ورودی را نگه دارد و به تنظیمات کارخانه باز خواهد گشت.
تمپ لیمیت (Temp Limit)
تمپ لیمیت مسئول مدیریت دمای بحرانی پردازنده گرافیکی است. یعنی اگر دمای پردازنده از محدوده‌ی مشخص‌شده بالاتر برود، خودبه‌خود ولتاژ هسته را کاهش خواهد داد و حتی ممکن است که باعث خاموشی دستگاه شود.
کور کلاک (Core Clock)
کور کلاک سرعت هسته پردازنده گرافیکی را مشخص می‌کند. با افزایش مقدار سرعت هسته، می‌توان نرخ هش تولیدشده توسط GPU را بالا برد. در نتیجه، اوور کلاک این قسمت برای افزایش راندمان ماینینگ و گیمینگ ضروری است.
مموری کلاک (Memory Clock)
اوور کلاکِ مموری کلاک در بازی‌ها کاربرد زیادی ندارد؛ اما برای ماینینگ بسیار مهم است. در نتیجه، برای دستیابی به نرخ هش بالاتر در استخراج، باید مموری کلاک را افزایش دهید.
فن اسپید (Fan Speed)
فن اسپید سرعت چرخش خنک‌کننده‌ی پردازنده‌ی گرافیکی را مشخص می‌کند. مقدار فن اسپید می‌تواند بین 0 تا 100 درصد قرار بگیرد. باید به این نکته توجه داشته باشید که تنظیم فن اسپید روی 100 درصد توصیه نمی‌شود؛ چون‌که این کار باعث خراب‌شدن زودهنگام خنک‌کننده خواهد شد.
تنظیم پردازنده‌های گرافیکی در اوور کلاک (Overclocking) به چه منظوری انجام میشود؟
حالا که با اوور کلاک و روش انجام آن آشنا شدید، باید ببینیم که این روش به چه منظوری انجام میشود. اصولاً اوور کلاک و تنظیم پردازنده گرافیکی (GPU) برای افزایش بهره‌وری ماینینگ (Mining) و گیمینگ (Gaming) صورت می‌گیرد. به‌خاطر همین، در این بخش، به این دو کاربرد اوور کلاک خواهیم پرداخت.
گیمینگ (Gaming)
گیمرها همیشه به‌دنبال تعداد فریم بالاتر در یک ثانیه هستند. ازاین‌طریق، کیفیت و سرعت بازی‌کردن افزایش پیدا می‌کند. پس، این افراد برای اوور کلاک پردازنده گرافیکی باید ولتاژ ورودی را بالا ببرند. همچنین، گیمرها باید کور کلاک (Core Clock) را 25 مرحله افزایش دهند. پس از افزایش کور کلاک، به بازی‌کردن مشغول شوید، اگر دستگاه خاموش شد، نشان می‌دهد که کور کلاک را زیاد افزایش داده‌اید. در غیر این‌صورت، می‌توانید آن را بالاتر هم ببرید. زمانی که با اوور کلاک به حداکثر ظرفیت پردازنده گرافیکی خود دست پیدا کنید، خواهید دید که کیفیت بازی شما افزایش چشم‌گیری خواهد داشت.
ماینینگ (Mining)
هدف ماینرها با گیمرها تفاوت اساسی دارد. در واقع، آن‌ها به‌دنبال افزایش هش ریت (Hash Rate) با کمترین میزان مصرف برق هستند. بنابراین، در ابتدا باید ولتاژ ورودی را کاهش داد. برای کاهش ولتاژ می‌توانید از کور ولتاژ (Core Voltage) استفاده کنید. البته پیش از تغییر تنظیمات کور ولتاژ، به مشخصات دستگاه ماینر خود مراجعه کرده و با دقت آن را بخوانید. سپس، به‌مقدار کمی (در حدود 5 واحد) آن را کاهش دهید.
بعد از تنظیم کور ولتاژ، به‌سراغ مموری کلاک (Memory Clock) و کور کلاک (Core Clock) بروید و هردوی آن‌ها را افزایش دهید. ازاین‌طریق، می‌توانید با مصرف انرژی کمتر، هش ریت بالاتری را ایجاد کنید.
ایجاد الگوی اوور کلاکینگ چگونه است؟
برای اوور کلاک GPU و یا CPU باید الگوی مشخصی داشته باشید و اقدامات خاصی را انجام دهید تا به دستگاه شما آسیبی وارد نشود. پس، باید دستگاه خود را با دقت زیر نظر بگیرید و مطمئن شوید که خراب نخواهد شد. برای رسید به این هدف، گام‌های زیر را دنبال کنید.
گام اول؛ دمای پردازنده را اندازه‌گیری کنید
پیش از اوور کلاک، باید دمای پردازنده را در حالت عادی اندازه‌گیری کنید؛ چون‌که اوور کلاک دمای آن را افزایش خواهد داد. درصورتی‌که دستگاه شما درحال‌حاضر داغ کرده است، صبر کنید تا سرد شود. سپس، می‌توانید از ابزارهای مختلفی برای اندازه‌گیری دما استفاده کنید.
گام دوم؛ تست استرس سیستم را انجام دهید
اگر می‌خواهید که یک اوور کلاک موفق داشته باشید، باید قبل از انجام این کار، به‌مدت چند ساعت استرس سیستم را اندازه‌گیری کنید. ازاین‌طریق، متوجه می‌شوید که سیستم شما در حالت عادی، چه میزان سرعتی دارد و تا چه سرعتی را می‌تواند تحمل کند. یک ابزار خوب برای اندازه‌گیری استرس سیستم، Prime95 است. اجازه بدهید که این ابزار برای چند ساعت، استرس سیستم شما را محاسبه کند.
گام سوم؛ عملکرد پردازنده را بررسی کنید
برای اینکه میزان موفقیت اوور کلاک را درک کنید، باید بدانید که در حالت عادی، پردازنده‌ی شما چه عملکردی دارد. با استفاده از ابزارهایی، مانند Cinebench که حجم رندرینگ پردازنده را اندازه‌گیری می‌کند، عملکرد فعلی آن را بررسی کنید. عدد ارائه‌شده توسط Cinebench را یادداشت کرده و با تغییرات آن پس از اوور کلاک، مقایسه کنید.
گام چهارم؛ بین اوور کلاک دستی و خودکار یکی را انتخاب کنید
بعضی از ابزارهایی که برای اوور کلاک پردازنده استفاده می‌شوند، تنظیمات خودکاری را ارائه می‌دهند. پیش از اوور کلاک باید به خصوصیات مورد نیازتان توجه کرده و با توجه به آن‌ها، اوور کلاک خودکار و یا دستی را انتخاب کنید. ازآنجایی‌که دستگاه‌های مختلف دارای خصوصیات متفاوتی هستند، برای اوور کلاک، تنظیم دستی بیشتر توصیه میشود.
گام پنجم؛ به‌مرور تغییرات را اعمال کنید
در بررسی تنظیمات اوور کلاک هم گفتیم که باید تغییرات را به‌مرور انجام دهید. این مسئله به شما کمک می‌کند که کم‌کم به تنظیمات مناسب برای دستگاه خود دست پیدا کنید و همچنین، باعث میشود که به سیستم شما شوکی ناگهانی وارد نشود.
سخن پایانی
با توجه به کامپیوترها و دستگاه‌های گیمینگ پیشرفته‌ای که در سال‌های اخیر به بازار عرضه شده‌اند، اوور کلاک می‌تواند برای افزایش راندمان این دستگاه‌ها مفید باشد. این سیستم‌ها طوری طراحی شده‌اند که جلوی آسیب را می‌گیرند و حتی پس از انجام اوور کلاک هم کیفیت خود را حفظ می‌کنند. بااین‌حال، در مورد دستگاه‌های ماینینگ جدید، اوور کلاک ممکن است که راندمان را فدای افزایش هش ریت کند. به‌خاطر همین، استفاده از روش اوور کلاک بیشتر در مورد دستگاه‌های ایسیکی پیشنهاد میشود که قدیمی شده و کارایی خود را از دست داده‌اند. این روش به دارندگان این دستگاه‌ها کمک می‌کند که بتوانند برای مدتی، دوباره از دستگاه خود استفاده کنند.
