معامله‌گری قدمتی برابر با طول تاریخ دارد و از ابتدای تشکیل جوامع بشری، اشکال مختلفی از خریدوفروش در بین انسان‌ها رواج داشته است. بااین‌حال، بازار بورس و سهام تاریخچه‌ی جدیدتری دارد و از حدود 400 سال پیش، چنین بازارهایی شکل گرفته‌اند. با گسترش فناوری‌ها و ارائه‌ی روش‌های جدید سرمایه‌گذاری، بازارهای نوینی نیز پدید آمدند. یکی از جدیدترین بازارهای معاملاتی، بازار کریپتو یا ارزهای دیجیتال است که تفاوتهای بنیادینی با بازار بورس دارد.
⚠️یکی از مهم‌ترین تصمیماتی که هر معامله‌گری باید بگیرد، انتخاب نوع بازار معاملاتی است. در نتیجه، شناخت این بازارها به معامله‌گران کمک می‌کند که گزینه‌ی مناسب را برای سرمایه‌گذاری خود انتخاب کنند. به‌خاطر همین، در این مقاله، به‌سراغ تفاوت بورس و کریپتو رفته‌ایم تا با مقایسه بازار ارز دیجیتال و سهام ببینیم که کدامیک گزینه‌ی مناسب‌تری برای انجام معاملات شما هستند.
بازار ارز دیجیتال (Crypto Market) چیست؟
پیش از اینکه به تفاوت کریپتو و بورس بپردازیم، باید با هر یک از این بازارها آشنا شویم. به‌طورکلی، منظور از ارز دیجیتال (Cryptocurrency) دارایی‌های دیجیتالی بدون پشتوانه‌ای است که توسط یک دارایی دیگر حمایت نمی‌شوند. البته استیبل کوین‌ها (Stablecoins) استثنا هستند و پشتوانه‌ای از یک دارایی ارزشمند دیگر دارند. در حالت کلی، ارزهای دیجیتال ارزش خود را از میزان تقاضا و پذیرش کاربران می‌گیرند.
شما میتوانید این ارزها را بدون در اختیار داشتن یک دارایی فیزیکی مبادله، نگهداری و یا خریدوفروش کنید. اغلب ارزهای دیجیتال توسط پروژه‌های فناوری‌های نوین ایجاد می‌شوند و با خرید آن‌ها به پیشرفت این فناوری‌ها کمک خواهید کرد. علاوه‌بر آن، ارزهای دیجیتال امکان استفاده از قراردادهای هوشمند را برای کاربران فراهم می‌کنند. در نتیجه، بازار کریپتو محل معامله‌ی ارزهای دیجیتال، استیبل کوین‌ها، توکن‌های غیرقابل‌تعویض (NFTs) و... است.
بازار بورس (Stock Market) چیست؟
سهام (Stock) نوعی از اوراق بهادار محسوب می‌شود که نشان‌دهنده‌ی مالکیت سهم مشخصی از یک شرکت سهامی عام یا خاص، درآمدها و دارایی‌های آن است. در نتیجه، دارنده‌ی سهام ادعا می‌کند که مالک قانونی بخشی از سهام یک شرکت و دارایی‌های آن بوده و دارایی‌ها و جریان نقدینگی این شرکت به‌عنوان پشتوانه‌ی سهام موردنظر عمل می‌کنند.
در حالت کلی، موفقیت تجاری یک شرکت باعث تغییر ارزش سهام می‌شود. اگرچه ممکن است که سهام‌داران به موفقیت کوتاه‌مدت یک سهم خوش‌بین باشند؛ اما در اصل، توانایی یک شرکت برای جذب سود در زمان طولانی، باعث رشد سهام می‌شود. در نتیجه، برای رشد قیمت سهام، شرکت موردنظر باید برای مدتی طولانی سودآور و موفق باشد. در نتیجه، بازار بورس محلی برای مبادله انواع اوراق بهادار، مانند سهام، اوراق قرضه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و... است.
شباهت بازار بورس و کریپتو
برای مقایسه کریپتو و بورس، در ابتدا به‌سراغ شناخت شباهت‌های بازار ارزهای دیجیتال و سهام می‌رویم تا با این دو بازار بیشتر آشنا شویم.
ریسک و نوسانات
با نگاهی به نمودار قیمت ارزهای دیجیتال و سهام مختلف متوجه می‌شویم که هردوی این دارایی‌ها بی‌ثبات هستند. برای مثال، قیمت ارز دیجیتال بیت کوین (Bitcoin) و شاخص سهام نزدک (Nasdaq) در پنج سال گذشته، قیمت‌های گوناگونی را تجربه کرده‌اند. بااین‌حال، تغییرات قیمت بیت کوین و ارزهای دیجیتال به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از اوراق بهادار است.
روش معامله دارایی‌ها
شباهت دیگر بورس و کریپتو نحوه خریدوفروش دارایی‌ها است. بسیاری از روش‌های معاملاتی هر دو بازار به یکدیگر شبیه هستند؛ تا جایی که پلتفرم‌های معاملاتی گوناگونی راه‌اندازی شده‌اند که به‌طور هم‌زمان از معاملات ارزهای دیجیتال و سهام پشتیبانی می‌کنند. این مسئله نشان می‌دهد که در بسیاری از موارد، میتوان هر دو دارایی را با روش مشابهی معامله کرد.
کلاهبرداری و حملات سایبری
ازآنجایی‌که در هر دو بازار کریپتو و سهام پای پول در میان است، طبیعتاً کلاهبرداران به این بازارها علاقه‌ی زیادی دارند. در واقع، کاربران کریپتو و بورس در معرض کلاهبرداری‌های گوناگونی قرار می‌گیرند. یکی از رایج‌ترین روش‌های کلاهبرداری در این بازارها، «پامپ و دامپ» (Pump and Dump) است. ابتدا پامپ و دامپ در بازار بورس انجام می‌شد و از این طریق، به بازار کریپتو هم راه پیدا کرد. در این روش کلاهبرداری، افرادی سعی می‌کنند که با بالابردن قیمت و تبلیغ یک دارایی، مردم را به خرید آن ترغیب کنند. سپس، پس از اینکه سرمایه‌گذاران این دارایی را خریدند و قیمت آن بالا رفت، کلاهبرداران دارایی خود را می‌فروشند و قیمت آن به‌شدت سقوط می‌کند.
⚠️البته باید به این نکته توجه داشت که به‌خاطر عدم وجود قوانین نظارتی، کلاهبرداری‌های مختلف، مانند پامپ و دامپ، در بازار کریپتو بسیار رایج‌تر از بورس است.
تعداد زیاد سرمایه‌گذاران
ازآنجایی‌که بازار بورس، یکی از قدیمی‌ترین بازارهای مالی است، همیشه سرمایه‌گذاران زیادی به خریدوفروش اوراق بهادار علاقه‌مند بوده‌اند. بااین‌حال، ماهیت نوین ارزهای دیجیتال نیز افراد بسیار زیادی را به سرمایه‌گذاری در این بازار مشتاق کرده است. در نتیجه، هر دو بازار سرمایه‌گذاران زیادی دارند که روی روندهای بازار تأثیر می‌گذارند.
تفاوت بورس و کریپتو چیست؟
در هنگام مقایسه ارز دیجیتال و سهام، با تفاوتهای زیادی مواجه می‌شویم. شناخت این تفاوت‌ها، به شما کمک می‌کند که این دو بازار را به‌خوبی بشناسید و بهترین گزینه را برای انجام معاملات خود انتخاب کنید.
حق مالکیت و مشخصات مالک
اولین تفاوت ارز دیجیتال و سهام مربوط به حق مالکیت است. زمانی که شما می‌خواهید یک معامله‌ی بورس را انجام دهید، به یک حساب کارگزاری نیاز دارید. حساب کاربری شما به‌وسیله‌ی شماره‌ی تأمین اجتماعی، آدرس، شماره تلفن، امضا و سایر مشخصات فردی ساخته می‌شود. از این طریق، کاملاً مشخص خواهد بود که چه شخصی در حال معامله‌ی یک دارایی سهام است و جلوی کلاهبرداری‌های احتمالی نیز گرفته می‌شود.
در سوی مقابل، ارزهای دیجیتال بر پایه‌ی غیرمتمرکز و ناشناس‌بودن ایجاد شده‌اند؛ بنابراین، در هنگام خرید یک ارز دیجیتال میتوانید ناشناس بمانید. خصوصاً در هنگام استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال، امکان ناشناس‌بودن کاملاً فراهم شده است. پس از خرید یک ارز دیجیتال، میتوانید آن را به کیف پول خود انتقال دهید. در نتیجه، هر کسی که یک ارز دیجیتال را در کیف پول خود نگهداری کند، مالک آن است و نیازی به ارائه‌ی سند مالکیت ندارد.
اگرچه ناشناس‌بودن خوب است؛ اما خطرات مختلفی نیز دارندگان ارزهای دیجیتال را تهدید می‌کند. برای مثال، اگر فردی به کلید خصوصی کیف پول شما دسترسی پیدا کند، می‌تواند کل دارایی شما را به کیف پول خود انتقال دهد. در نتیجه، شما نمی‌توانید مالکیت خود را بر آن ارز دیجیتال ثابت کنید.
صرافی‌ها و کارگزاری‌ها
دومین تفاوت کریپتو و بورس مربوط به محل انجام معاملات است. صرافی‌های ارز دیجیتال (Exchanges) قدمت چندانی ندارند و بزرگ‌ترین صرافی ارز دیجیتال دنیا، یعنی بایننس (Binance)، در سال 2017 آغاز به کار کرده است و حجم معاملات این صرافی در یک ماه، حدود 50 میلیون دلار است.
در سوی مقابل، کارگزاری‌های سهام (Brokers) بیش از دو قرن است که فعالیت می‌کنند. حجم معاملات این کارگزاری‌ها نیز بسیار بیشتر از صرافی‌های ارز دیجیتال است؛ برای مثال، حجم معاملات بازار بورس نزدک (Nasdaq) تقریباً 5 برابر حجم معاملات بایننس بوده که تأثیر بسیار زیادی روی تجارت جهانی می‌گذارد.
میزان نقدینگی در دو بازار
حجم نقدینگی بازار بورس توسط کل سهام‌داران اوراق بهادار مشخص می‌شود. بااین‌حال، در بازار کریپتو، میزان نقدینگی ارزهای دیجیتال تفاوتهای آشکاری دارند. برای مثال، میزان نقدینگی ارز دیجیتال بیت کوین (Bitcoin) چندین برابر بسیاری از آلت کوین‌ها (Altcoins) است. در حالت کلی، بازار بورس نقدینگی بسیار بالاتری نسبت به کریپتو دارد.
نوسانات و تغییرات قیمت
اگرچه هر دو بازار دارای نوسانات قیمت هستند؛ اما تغییرات قیمت ارزهای دیجیتال بسیار بیشتر از سهام است. بازار سهام نوسانات کمتری دارد و بیشتر در بلندمدت تغییر می‌کند. در سوی مقابل، ارزهای دیجیتال نوسانات بسیار زیادی دارند و عوامل گوناگونی می‌توانند روی قیمت این دارایی‌ها تاثیر بگذارند.
از طرفی، به‌خاطر وجود اطلاعات کافی درباره‌ی سهام شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران با خیال راحت‌تری می‌توانند این دارایی‌ها را بخرند و تغییرات آینده‌ی آن‌ها را پیش‌بینی کنند.
کارمزد و هزینه معاملات
در مقایسه کریپتو و سهام باید به کارمزدها هم توجه کنیم. اگرچه کارمزد ارزهای دیجیتال پایین است؛ اما هزینه‌های مختلفی مانند کارمزد واریز، برداشت، معامله و... وجود دارند. همچنین، کارمزد شبکه‌های کریپتو با یکدیگر تفاوت دارد و درصورتی‌که با این کارمزدها آشنا نباشید، احتمال دارد که هزینه‌های سنگینی را متحمل شوید.
در سوی مقابل، معامله‌گران بورس باید کارمزد مشخصی را برای خریدوفروش اوراق بهادار بپردازند که این مسئله می‌تواند روی بازدهی معاملات آن‌ها تاثیر بگذارد.
ساعات بازار و معاملات
بازار کریپتو شبانه‌روزی است و شما همیشه میتوانید این دارایی‌ها را معامله کنید. در سوی مقابل، بازار بورس هر منطقه‌ی زمانی، در ساعات مشخصی فعالیت می‌کند. در نتیجه، معامله‌گران بورس در این مورد با محدودیت‌هایی مواجه هستند.
سبدگردانی و پورتفولیو
بسیاری از سرمایه‌گذاران به سبدگردانی و تنوع‌بخشی به سرمایه‌هایشان علاقه دارند. اصولاً کارشناسان سرمایه‌گذاری نیز روی این مسئله تأکید زیادی می‌کنند. بااین‌حال، اوراق بهادار به‌طور هم‌زمان به عوامل مختلف اقتصادی، مانند تورم، واکنش نشان می‌دهند. در نتیجه، اگر سبد سرمایه‌ی شما شامل چندین سهام مختلف باشد، احتمال کاهش ارزش کل سبد وجود دارد.
در سوی مقابل، ارزهای دیجیتال کمتر تحت‌تأثیر عوامل اقتصادی قرار می‌گیرند و تقریباً تورم روی آن‌ها تأثیر چندانی ندارد. به‌خاطر همین، گزینه‌ی خوبی برای سبدگردانی هستند. بااین‌حال، بهترین روش تنوع‌بخشی به سبد سرمایه، استفاده از انواع دارایی‌های کریپتو، بورس، فارکس و... است.
مزایا و معایب بازار کریپتو کدامند؟
در ادامه بررسی تفاوت ارز دیجیتال و بورس باید مزایا و معایب هر کدام از این بازارها را بررسی کنیم تا ببینم که کدامیک گزینه‌ی بهتری برای معاملات ما هستند.
مزایای بازار ارزهای دیجیتال
عمده‌ترین مزایای ارزهای دیجیتال عبارت‌اند از:
- محافظت در برابر تورم: یکی از جذابیت‌های اصلی ارزهای دیجیتال، ماهیت غیرمتمرکز آن‌ها است. این ارزها توسط بانک‌ها و دولت‌های ایجادکننده‌ی پول، حمایت و کنترل نمی‌شوند. به‌خاطر همین، در برابر تورم ثبات بیشتری دارند.
- پتانسیل سود بالا: نوسانات بالای ارزهای دیجیتال به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند که سودهای زیادی را از این بازار به دست بیاورند. همچنین، به‌خاطر پتانسیل رشد بالای این ارزها، در صورت خرید ارزهای نوظهور، میتوانید سودهای زیادی را از رشد آن‌ها کسب کنید.
- گزینه‌های زیاد: در ابتدا، تعداد ارزهای دیجیتال بسیار محدود بود؛ اما امروزه ارزهای دیجیتال زیادی به بازار عرضه می‌شوند.
- افزایش محبوبیت: شرکت‌ها و پروژه‌های جدید به ارزهای دیجیتال علاقه‌ی زیادی نشان می‌دهند و تصمیم می‌گیرند که به‌جای ارائه‌ی سهام، از توکن‌های اختصاصی استفاده کنند.
معایب بازار ارزهای دیجیتال
معایب اصلی بازار کریپتو عبارت‌اند از:
- نوسانات شدید: ارزهای دیجیتال بسیار جوان هستند و ثبات اندکی دارند. همچنین، عدم وجود پشتوانه می‌تواند تغییرات زیادی را در قیمت این ارزها ایجاد کند. در نتیجه، کاربرانی که دانش کافی را در زمینه‌ی کریپتو نداشته باشند، در خطر ریسک بازار قرار می‌گیرند.
- خطرات امنیتی: در صورت هک‌شدن کاربران کریپتو، احتمال بازیابی ارزهای دیجیتال نزدیک به صفر است. عدم وجود ارزش ذاتی: ارزهای دیجیتال ارزش خود را از احساسات و میزان تقاضای کاربران می‌گیرند. این مسئله باعث می‌شود که پشتوانه‌ی مشخصی برای این ارزها وجود نداشته باشد.
- عدم نظارت: از آنجایی که ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز هستند و توسط نهادهای مالی پشتیبانی نمی‌شوند؛ بسیاری از کشورها این ارزها را ممنوع کرده‌اند.
مزایا و معایب بازار بورس کدامند؟
برای اینکه تفاوت کریپتو و بورس را بهتر درک کنید، مزایا و معایب ارزهای دیجیتال را بررسی کردیم. حالا نوبت به مزایا و معایب بازار بورس می‌رسد.
مزایای بازار بورس یا سهام
عمده‌ترین مزایای بازار بورس عبارت‌اند از:
- بازدهی در بلندمدت: اگرچه ممکن است که اوراق بهادار در کوتاه‌مدت نوساناتی داشته باشند؛ اما تجربه نشان می‌دهد که در بلندمدت بازدهی مثبتی دارند.
- ارزش ذاتی: اصولاً سهام نشان‌دهنده‌ی مالکیت بر سهمی از یک دارایی است؛ بنابراین، این اوراق بهادار دارای پشتوانه‌ای از دارایی‌ها و جریان نقدینگی هستند.
- دسترسی: امروزه سرمایه‌گذاری روی سهام مختلف بسیار آسان شده است؛ به‌خاطر اینکه بسیاری از کارگزاری‌های آنلاین کارمزدهای خود را به صفر رسانده‌اند. همچنین، امکان خرید بخشی از صندوق‌های قابل‌معامله نیز فراهم شده است.
- مقررات نظارتی: بورس‌ها، کارگزاران و شرکت‌ها تحت قوانین شدید نظارتی قرار دارند. شرکت‌ها و کارگزاری‌ها موظف‌اند که اطلاعات دقیقی را در اختیار نهادهای نظارتی قرار دهند.
معایب بازار بورس یا سهام
معایب اصلی بازار بورس عبارت‌اند از:
- نوسانات کوتاه‌مدت: احتمال دارد که اوراق بهادار در کوتاه‌مدت دچار افت قیمت شوند. بااین‌حال، معمولاً در بلندمدت شاهد رشد آن‌ها خواهیم بود. به‌خاطر همین، اصولاً بورس برای معاملات بلندمدت مناسب‌تر است.
- پتانسیل سود پایین: نوسانات سهام بسیار کمتر از کریپتو است. از طرفی، رشد کلی اوراق بهادار به اندازه‌ی ارزهای دیجیتال نیست. در نتیجه، پتانسیل سودآوری آن‌ها نسبت به بازار کریپتو پایین‌تر است.
تفاوت بازار بورس ایران و جهان
حالا که با تفاوت بورس و کریپتو آشنا شدیم، باید ببینیم که بازار سهام ایران چه تفاوتی با بورس سایر کشورها دارد. از این طریق، میتوانید تصمیم بگیرید که در بازار بورس داخلی و یا خارجی سرمایه‌گذاری کنید.
نقش دولت در بازار سهام
یکی از مشکلات اساسی بازار بورس داخلی، عمق کم و غیررقابتی بودن آن است. در چنین بازاری، نسبت بین سهام‌داران حقیقی و حقوقی نامتوازن بوده و همچنین، دولت از طریق شورای عالی بورس و یا شرکت‌های حقوقی بزرگ، مانند بانک‌ها، در روند بازار سهام داخلی دخالت می‌کند.
تأثیر زیاد سهام‌داران حقوقی بر بازار بورس ایران، باعث نارضایتی سهام‌داران خصوصی شده و این مسئله تعداد سرمایه‌گذاران خصوصی را کاهش می‌دهد.
تأثیر رانت و اخبار داخلی
افرادی که دارای نفوذ خاصی در شرکت‌های بزرگ هستند و اخبار دست‌اول اقتصادی و سیاسی را دریافت می‌کنند، می‌توانند روی بازار بورس داخلی تأثیر بگذارند. این افراد با استفاده از اخبار مختلف، خریدوفروش‌هایی را انجام می‌دهند که روی روند بازار اثر می‌گذارند. ازآنجایی‌که دسترسی به این اخبار برای سهام‌داران جزء امکان‌پذیر نیست، گمانه‌زنی‌های این افراد می‌تواند شایعات زیادی را درباره‌ی بازار سهام ایجاد کند.
عدم ارتباط با بازار جهانی
به‌خاطر وجود تحریم‌های جهانی علیه ایران، ارتباطی میان بازار بورس داخلی و بین‌المللی وجود ندارد. برای مثال، امکان خریدوفروش سهم‌های خارجی در بازار بورس ایران نیست؛ با اینکه در کشورهای دیگر میتوان سهم‌های کشورهای مختلفی را مشاهده کرد. البته کاربران ایرانی از طریق کارگزاری‌های بین‌المللی، می‌توانند روی سهام خارجی نیز سرمایه‌گذاری کنند.
شاخص نقدینگی پایین
نقدینگی بازار بورس ایران نسبت به بازارهای جهانی بسیار پایین‌تر است. به‌خاطر همین، بیشتر معامله‌گران خرد به سرمایه‌گذاری در این بازار تمایل نشان می‌دهند. در عوض، در بازار بورس جهانی، به‌خاطر وجود نقدینگی بالا، سرمایه‌گذاران خرد و کلان به تعداد بسیار زیادی حضور دارند.
الگوی کلی بازار بورس
اگر شرکتی بخواهد در بازار بورس ایران عرضه‌ی اولیه‌ی خود را انجام دهد، باید از طریق شرکت‌های تأمین مالی اقدام کند. در واقع، این شرکت‌ها هستند که وظیفه‌ی دریافت اطلاعات و ثبت‌نام بورس را بر عهده دارند. در سوی مقابل، در بازارهای جهانی، این کار توسط بانک‌های سرمایه‌گذاری انجام می‌شود. بسیاری از کارشناسان معتقدند که استفاده از بانک‌های سرمایه‌گذاری، الگوی بسیار بهتری برای بازارهای بورس است.
نوسانات قیمتی
روش اصلی کسب درآمد از بازارهای مالی، نوسان‌گیری است؛ یعنی اینکه با خریدوفروش یک دارایی در قیمت‌های مختلف، معامله‌گران از این دارایی‌ها سود کسب می‌کنند. بااین‌حال، دامنه نوسانات قیمت بورس ایران، فقط 5 درصد است. یعنی اینکه اگر بخواهید از سهام ایران نوسان‌گیری کنید، در طول یک روز، نهایتاً میتوانید 5 درصد سود به دست بیاورید.
سخن پایانی
بررسی تفاوت کریپتو و بورس به ما کمک کرد که دید بهتری از این دو بازار داشته باشیم. بااین‌حال، انتخاب یکی از بازارهای ارز دیجیتال و سهام بستگی به استراتژی معاملاتی شما دارد. عواملی مانند طول سرمایه‌گذاری، میزان ریسک‌پذیری، مقدار سرمایه و... در انتخاب یکی از این بازارها موثر هستند. علاوه‌بر آن، کارشناسان توصیه می‌کنند که همیشه سبد سرمایه‌ی متنوعی داشته باشید تا در مجموع سود خود را افزایش داده و میزان ریسک بازار را کنترل کنید. با این تعاریف میتوانید یکی از این بازارها را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کرده و معاملات سودآوری را انجام دهید.
