در گذشته‌های دور، مردم برای خرید و فروش کالاهای مختلف، از روش معامله‌ی پایاپای استفاده می‌کردند. در این روش، خدمات و کالاها با کالاهایی دیگر معاوضه می‌شدند. کم‌کم سکه‌های ساخته‌شده از فلزات گران‌بها، مانند طلا و نقره، جایگزین این روش شد. پس از آن، پول‌های کاغذی آمدند. در واقع، این پول‌ها نماینده‌ی مقداری دارایی ارزشمند بودند؛ یعنی اینکه پشتوانه‌ی این پول‌ها، فلزات گران‌بهایی بود که در یک خزانه‌داری نگهداری می‌شدند. با گذشت زمان، ارزهای فیات یا پول‌های امروزی آمدند که پشتوانه‌ی آن‌ها، اعتبار دولت صادرکننده‌ی این ارزها است.
با ظهور ارزهای دیجیتال، مفهوم ارزهای بدون پشتوانه مطرح شد. در واقع، این سؤال رایج بسیاری از افراد است که پشتوانه‌ی ارزهای دیجیتال چیست و ارزش در ارز دیجیتال چگونه شکل می‌گیرد. به‌خاطر همین، امروز به سراغ پشتوانه‌ی ارزهای دیجیتال رفته‌ایم تا عوامل ارزش‌آفرین را در دنیای کریپتوکارنسی به شما معرفی کنیم.
ارزهای سنتی چگونه دارای ارزش هستند؟
زمانی که مردم از معامله‌ی پایاپای یا تَهاتُر برای تبادل کالاها استفاده می‌کردند، با مشکلات مختلفی مواجه می‌شدند. یکی از این مشکلات، ارزش‌گذاری کالاهای مختلف بود. از سوی دیگر، پیداکردن کسی که خواهان کالای شما باشد و کالای موردنظرتان را ارائه کند، دشوار بود. در نتیجه، پول کالایی یا پول نماینده (Commodity money) پدید آمد. در واقع، در این روش، یک کالای مشخص به‌عنوان پول، در مبادلات بین مردم استفاده می‌شد. پول کالایی اولین نمونه‌ی استفاده از پول در جوامع بشری بود.
به‌مرورزمان، سکه‌ها و پول‌های کاغذی پدید آمدند. دولت‌ها برای اعتبار بخشیدن به پول‌های کاغذی، مقادیری دارایی ارزشمند را در خزانه‌ی دولت نگهداری می‌کردند. کم‌کم با تبادل پول بین مردم، تاجران و دولت‌ها، موضوع اعتبار به بخشی از پشتوانه‌ی پول‌ها تبدیل شد. یعنی اینکه دولت‌ها بر اساس طلب‌هایشان از تاجران یا دولت‌های دیگر، پول چاپ می‌کردند. از این طریق، نقش دارایی‌ها به‌عنوان پشتوانه‌ی پول‌ها کم‌‌رنگ شد.
اگرچه هنوز برخی از پول‌ها دارای پشتوانه‌ی کالایی هستند؛ اما اغلب ارزهای رایجی که می‌شناسیم، مانند دلار، یورو و پوند، پشتوانه‌ای جز اعتبار دولت‌های صادرکننده‌ی خود ندارند. به این ارزهای سنتی، ارز فیات (Fiat Currency) گفته میشود. در واقع، قدرت دولت‌ها و همین‌طور پذیرش یک ارز توسط مردم، ارزش واقعی آن را مشخص می‌کند؛ بنابراین، اگر مردم از یک ارز فیات استفاده نکنند، ارزش آن از بین می‌رود. از طرفی، سیاست‌های مالی اشتباه دولت‌ها نیز میتواند روی ارزش ارزهای فیات تأثیر بگذارد. این مسئله بارها در تاریخ مشاهده شده است که سیاست‌های غلط باعث تورم شده و ارزش پول یک کشور را با چالش روبه‌رو کرده‌اند.
ارزش در ارزهای دیجیتال چگونه تعریف میشود؟
تفاوت اساسی بین ارزش ارزهای فیات و ارزهای دیجیتال، عدم وجود یک دولت صادرکننده در پشت ارزهای دیجیتال است. دولت‌ها و بانک‌ها هستند که ارزهای فیات را مدیریت می‌کنند و تصمیمات آن‌ها نقش مهمی در ارزش یک ارز فیات دارند. از سوی دیگر، در بازار سهام، ارزش سهام یک شرکت بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین میشود. هرچه تقاضای سهام یک شرکت بالاتر باشد، ارزش آن هم بیشتر است. همین مسئله درباره‌ی ارزهای دیجیتال نیز وجود دارد و تقاضای بیشتر، ارزش این ارزها را بالاتر می‌برد. علاوه‌برآن، درصورتی‌که عرضه‌ی یک ارز محدود بوده و تقاضای زیادی برای آن وجود داشته باشد، طبیعتاً این ارز ارزش بیشتری پیدا می‌کند. بااین‌حال، عوامل مختلفی می‌توانند روی ارزش ارزهای دیجیتال اثر بگذارند؛ بنابراین، در این بخش به عوامل مؤثر بر ارزش ارزهای دیجیتال خواهیم پرداخت.
استخراج ارزهای دیجیتال
استخراج (Mining) بیت کوین (Bitcoin) و ارزهای دیگر، یکی از اولین روش‌های کسب درآمد از بازار کریپتوکارنسی است. هر بلوک بلاک چین بیت کوین با یک کد هش (Hash) مشخص میشود. ماینرها یا استخراج‌کنندگان می‌توانند با اتصال سخت‌افزار کامپیوتری خود به این شبکه، تابع هش بلاک چین را حل کرده و بلوک جدیدی را تولید کنند. هر کاربری که موفق به تولید یک بلوک جدید شود، بابت این کار پاداش دریافت می‌کند.
امکان استخراج ارزهای دیجیتال، یکی از عواملی است که به این ارزها ارزش می‌دهد. پاداشی که برای استخراج در نظر گرفته شده، کاربران را به این کار ترغیب می‌کند. از این طریق، ارزهای بیشتری وارد بازار می‌شوند و کاربران زیادتری از این ارزها استفاده می‌کنند. از طرفی، استخراج برخی از ارزهای دیجیتال به سخت‌افزار کامپیوتر و مقادیر زیادی برق مصرفی نیاز دارد. این مسئله میتواند به‌عنوان هزینه‌ی تولید این ارزها در نظر گرفته شود. در نتیجه، هزینه‌ی تولید ارزهای دیجیتال نیز یکی از عوامل مؤثر بر ارزش این ارزها است.
افزایش کاربرد ارزهای دیجیتال
در ابتدا، کمتر کسی گمان می‌کرد که روزی بیت کوین چنین ارزشی پیدا کند. با گذشت زمان و افزایش استفاده از این ارز، به ارزش آن هم اضافه شد. در واقع، هرچه کاربرد ارزهای دیجیتال بیشتر باشد، ارزش آن‌ها هم بالاتر می‌رود. برخی از کاربردهایی که به این ارزها ارزش می‌بخشند، عبارت‌اند از:
- سایت‌هایی که امکان خرید کالاها را با ارزهای دیجیتال فراهم می‌کنند.
- وجود دستگاه‌های کارت‌خوان فروشگاهی مخصوص ارزهای دیجیتال
- افزایش کاربرد نرم‌افزارهای غیرمتمرکز و پلتفرم‌های ارزهای دیجیتال
- روش‌های پرداخت کاربردی و سریع
رقابت بین ارزهای دیجیتال
اگر برای دریافت خدمات و یا خرید کالایی مشخص، گزینه‌های زیادی از ارزهای دیجیتال وجود داشته باشند، ممکن است که اهمیت این ارزها پایین بیاید. ازآنجایی‌که میزان تقاضا تأثیر مستقیمی بر ارزش ارزهای دیجیتال دارد، اگر گزینه‌های مختلفی برای انجام یک فعالیت غیرمتمرکز وجود داشته باشند، ارزش گزینه‌های موجود را پایین می‌آورند. در سوی مقابل، توکن‌هایی که برای یک هدف مشخص تعیین می‌شوند، در صورت افزایش تقاضا، ارزش بیشتری پیدا می‌کنند. به‌خاطر همین، در سال‌های اخیر، استقبال از توکن‌های اختصاصی پلتفرم‌ها و نرم‌افزارهای کاربردی بالا رفته است. ازآنجایی‌که برای دریافت خدمات این پلتفرم‌ها، تنها گزینه‌ی موجود، توکن اختصاصی آن‌ها است، ارزش ذاتی این توکن‌ها افزایش پیدا می‌کند.
تبلیغات و حضور در رسانه‌های اجتماعی
تبلیغات و معرفی ارزهای دیجیتال در رسانه‌های اجتماعی نقش مهمی در افزایش ارزش این ارزها دارند. هر زمانی که به طور گسترده‌ای ارزهای دیجیتال معرفی می‌شوند، میزان سرمایهگذاری و جذب کاربران جدید بالا می‌روند. زمانی که یک فرد معروف، ارز دیجیتالی را معرفی کرده و یا از آن استفاده می‌کند، میزان تقاضای آن ارز به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. در سال‌های اخیر، شاهد حمایت افراد معروفی، مانند ایلان ماسک، از ارزهای دوج کوین (Dogecoin) و شیبا اینو (Shiba Inu) بوده‌ایم. تأثیر چنین تبلیغاتی، بر افزایش ارزش ارزهای دیجیتال انکارناپذیر است.
مقررات و قوانین مربوط به ارزهای دیجیتال
اصولاً ارزهای دیجیتال برای فرار از قوانین مالی کشورها و ایجاد یک سیستم مالی غیرمتمرکز پایه‌گذاری شده‌اند؛ بنابراین، حفظ حریم شخصی و ناشناس بودن، برای آن‌ها اهمیت زیادی دارد. اگرچه برخی از کاربران با قانونی نبودن این ارزها مشکل دارند؛ اما در حالت کلی، یکی از جذابیت‌های کریپتوکارنسی، غیرمتمرکز بودن این ارزها است. به‌خاطر همین، افرادی که به معاملات ناشناس و حفظ حریم شخصی علاقه دارند، از ارزهای دیجیتال استقبال می‌کنند. این مسئله به دغدغه‌ای برای دولت‌های مختلف تبدیل شده است؛ چون‌که آن‌ها می‌خواهند بر کل نظام مالی نظارت داشته باشند. در نتیجه، قوانینی را برای صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال در نظر گرفته‌اند. از طرفی، در سال‌های اخیر، صرافی‌های غیرمتمرکزی راه‌اندازی شده‌اند که به قوانین کشورها تن نمی‌دهند. از این طریق، امنیت و حفظ حریم شخصی تراکنش‌ها و کاربران فراهم میشود.
دسترسی به ارزهای دیجیتال
هرچه دسترسی به ارزهای دیجیتال آسان‌تر شود، ارزش آن‌ها هم بالاتر می‌رود. در نتیجه، وجود صرافی‌ها، کیف پول‌ها و پلتفرم‌هایی که استفاده از ارزهای دیجیتال را ساده می‌کنند، باعث افزایش تقاضای کاربران و بالارفتن ارزش این ارزها می‌شوند. این مسئله در مورد ارزهای جدیدی که هنوز در صرافی‌های مختلف حضور ندارند، مشاهده میشود؛ بنابراین، کاربران ترجیح می‌دهند که از ارزهایی استفاده کنند که دسترسی به آن‌ها ساده‌تر است و کاربردهای بیشتری دارند.
چرا بیت کوین ارزشمند است؟
بیت کوین شبکه‌ای غیرمتمرکز است که از گره‌هایی (Nodes) برای تأیید تراکنش‌های مبتنی بر بلاک چین استفاده می‌کند؛ بنابراین، از حمایت نهادهای دولتی و بانک‌ها برخوردار نیست. بااین‌حال، برخی از ویژگی‌های بیت کوین شبیه ارزهای فیات است. مثلاً هر دو نوع ارز، کمیاب هستند و امکان جعل آن‌ها وجود ندارد. در واقع، تنها راه جعل بیت کوین، فروش آن به دو یا چند نفر است.
در نتیجه، علاوه بر مواردی که در بخش‌های قبلی بیان شد، برخی از ویژگی‌های خاص بیت کوین، ارزش مضاعفی را برای آن به همراه دارند. پس، باید ببینیم که چه چیزهایی به بیت کوین ارزش می‌دهند.
کاربرد بیت کوین
استفاده از بیت کوین برای خرید و فروش و مبادلات روزمره، هنوز رایج نشده و بیشترین کاربرد این ارز، برای سرمایهگذاری و کسب سود از بازار مالی است. بااین‌حال، بیت کوین تقسیم‌پذیری بیشتری نسبت به ارزهای فیات دارد؛ یعنی اینکه امکان معامله‌ی آن با رقم‌های اعشار بسیار زیاد وجود دارد؛ بنابراین، در صورت بالارفتن قیمت بیت کوین، باز هم کاربران می‌توانند از آن برای انجام تراکنش‌های خود استفاده کنند. مثلاً بیت کوین با هشت رقم اعشار، واحدی به نام ساتوشی (Satoshi) را تشکیل می‌دهد و کاربران می‌توانند برای دریافت خدمات مختلف، از مقداری ساتوشی استفاده کنند. این در حالی است که اغلب ارزهای فیات، فقط تا دو رقم اعشار تقسیم‌پذیر هستند.
از سوی دیگر، از نظر کمیاب‌بودن، بیت کوین را با طلا مقایسه می‌کنند. عرضه‌ی نهایی بیت کوین، فقط 21 میلیون واحد خواهد بود. این مسئله باعث میشود که با افزایش کاربرد و تقاضای بیت کوین، ارزش این ارز بالاتر برود.
کمیاب بودن بیت کوین
بعضی از ارزهای دیجیتال، عرضه‌ی بسیار زیاد و یا حتی نامحدودی دارند. در سوی مقابل، بیت کوین ارزی است که بر اساس تابعی از کمیاب‌بودن بنا شده و با گذشت زمان، میزان استخراج آن نیز کمتر میشود. برخی از کارشناسان معتقدند که در آینده، ویژگی‌هایی مانند مبادلات فرامرزی، سرعت تراکنش، غیرمتمرکز بودن و... می‌توانند بیت کوین را به رایج‌ترین ارز دنیا تبدیل کنند؛ بنابراین، با توجه به کمبود بیت کوین، با افزایش تقاضای این ارز، قیمت آن بسیار بالا می‌رود.
هزینه تولید بیت کوین
بر اساس نظریه‌های اقتصادی، هزینه‌ی تولید یک محصول نقش مهمی در قیمت نهایی آن دارد. برخی از کارشناسان معتقدند که این مسئله روی قیمت بیت کوین نیز تأثیر گذاشته است. ازآنجایی‌که استخراج بیت کوین به سخت‌افزارهای گران‌قیمت و مقادیر بسیار زیادی برق نیاز دارد، هزینه‌ی تولید بیت کوین را بسیار بالا می‌برد؛ بنابراین، با توجه به این تئوری اقتصادی، می‌توانیم یکی از عوامل قیمت بالای بیت کوین را هزینه‌ی زیاد تولید آن بدانیم.
نظریه پول‌گرایی
پول‌گرایی (Monetarist) نظریه‌ای در اقتصاد کلان است که بر اهمیت عرضه‌ی پول به‌عنوان یک عامل مهم در اقتصاد تمرکز دارد. پول‌گرایان معتقدند که سطوح قیمت و تورم بر اساس میزان عرضه‌ی پول تعیین می‌شوند. با توجه به این نظریه، افزایش عرضه‌ی پول قیمت‌ها و تورم را بالا می‌برد و بر سایر جنبه‌های اقتصادی تأثیر می‌گذارد.
برخی از کارشناسان تلاش کرده‌اند که بیت کوین را نیز بر اساس نظریه‌ی پول‌گرایی ارزش‌گذاری کنند. ساده‌ترین راه برای این تحلیل، درنظرگرفتن کاربردها، روش‌های مبادله و میزان استفاده از بیت کوین است. برای مثال، عرضه‌ی پول در ایالات متحده تا سال 2021، 20 تریلیون دلار ارزش داشت. با فرض ثابت ماندن این مقدار، اگر بیت کوین بتواند سهمی 15 درصدی را از این بازار به دست بیاورد، قیمت هر واحد آن به 143000 دلار خواهد رسید.
چه چالش‌هایی ارزش بیت کوین را به خطر می‌اندازد؟
⚠️مهم‌ترین چالش پیش روی بیت کوین، کاربردها و سودمندی آن است. هرچه کاربردها و موارد استفاده از این ارز بیشتر باشند، ارزش ذاتی آن نیز بالاتر می‌رود. در سوی مقابل، اگر این ارز سودمندی خود را ثابت نکند و به یک ارز مناسب برای انجام مبادلات مالی تبدیل نشود، در خطر پایین آمدن ارزش قرار می‌گیرد.
از سوی دیگر، تاریخچه‌ی بیت کوین نشان می‌دهد که طمع سرمایه‌گذاران و علاقه به کسب سود زیاد، باعث افزایش ارزش بیت کوین شده است. در دوره‌های زمانی مختلف، با تبلیغات گسترده و ترغیب‌شدن سرمایه‌گذاران به خرید بیت کوین، افزایش ناگهانی قیمت این ارز دیده میشود. بااین‌حال، به‌مرور از هیجانات بازار کم شده و فقط جریان‌های اصلی کریپتوکارنسی از بیت کوین استقبال می‌کنند. این مسئله میتواند روی ارزش بیت کوین تأثیر بگذارد و چالشی پیش روی این ارز باشد.
علاوه‌برآن، یکی از مشکلات اصلی بیشتر بلاک چین‌ها، محدودیت‌های آن‌ها است. چالش مقیاس‌پذیری و کمبود تعداد تراکنش در واحد زمان، مانع تبدیل‌شدن بیت کوین به یک سیستم مالی گسترده‌ی جهانی می‌شوند. در این زمینه، مشکلات دیگری نیز مانند امکان هک و کلاهبرداری وجود دارند که روی ارزش ارزهای دیجیتال تأثیری منفی می‌گذارند.
چرا برخی بیت کوین را بی ارزش می‌پندارند؟
مانند بسیاری از دارایی‌ها، ارزش بیت کوین نیز بر اساس یک توافق اجتماعی شکل می‌گیرد؛ یعنی اینکه عرضه و تقاضا و همین‌طور مبلغی که مردم حاضرند برای بیت کوین بپردازند، ارزش آن را مشخص می‌کنند. بااین‌حال، ازآنجایی‌که ارزهای دیجیتال، مجازی هستند و قابل‌مشاهده نیستند، بسیاری از افراد نمی‌توانند آن‌ها را درک کنند. عدم آگاهی باعث میشود که برخی از افراد از هزینه‌های تولید بیت کوین و زیرساخت‌های بلاک چین اطلاعی نداشته باشند؛ بنابراین، عدم اطلاع از کمیاب‌بودن بیت کوین و ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن، باعث میشود که این افراد، بیت کوین را بی‌ارزش بدانند. در سوی مقابل، افرادی که با فناوری بلاک چین و اهمیت ارزهای دیجیتال آشنا هستند، ارزش بیت کوین را می‌دانند و اهمیت این ارز را به دیگران یادآوری می‌کنند.
سخن پایانی
ارزهای دیجیتال سیستم مالی جدید و غیرمتمرکزی را به همه‌ی افراد پیشنهاد کرده‌اند. شناخت مزایای این ارزها، باعث افزایش استفاده از آن‌ها شده و اعتبارشان را بالا می‌برد. هرچه کاربرد و فواید ارزهای دیجیتال بیشتر شود، ارزش ذاتی این ارزها نیز بالاتر خواهد رفت. بااین‌حال، محدودیت‌های فناوری بلاک چین، چالشی برای جهانی‌شدن این ارزها محسوب می‌شوند. در سوی مقابل، دانشمندان تلاش کرده‌اند که این موانع را برطرف کرده و ارزهای دیجیتال را محیای تبدیل‌شدن به یک سیستم مالی گسترده و جهانی کنند. پس، پیشرفت‌های ارزهای دیجیتال بسیار امیدوارکننده هستند و آینده‌ی خوبی را برای این ارزها نشان می‌دهند.
