اگر قصد معامله در بازارهای مالی مانند بازار سهام یا بازار ارزهای دیجیتال را داشته باشید، باید روش‌های تحلیلی مختلف را فرا بگیرید. یکی از رایج‌ترین روش‌های تحلیل در بازارهای مالی، تحلیل تکنیکال «Technical Analysis» است. در این نوع تحلیل، سابقه و همچنین نمودارهای قیمت مورد بررسی قرار می‌گیرند. این کار از طریق الگوها و اندیکاتورهای مختلفی صورت می‌گیرد. بنابراین می‌توان گفت که تحلیل تکنیکال خود دارای روش‌های مختلفی است. یکی از روش‌های این امر، استفاده از الگوی وایکوف «Wyckoff Method» است. از الگوی وایکوف می‌توان در کنار سایر روش‌های تکنیکال برای تشخیص زمان معاملات در بازارهای مالی استفاده کرد. در ادامه به بررسی جنبه‌های مختلف این روش تحلیلی خواهیم پرداخت.
ریچارد وایکوف کیست؟
ریچارد دمیل ویکوف «Richard Demille Wyckoff» - (1873-1934) - از پیشگامان اوایل قرن بیستم در رویکرد فنی مطالعه بازار سهام بود. او به همراه افراد مشهور دیگری همچون داو «Dow»، گان «Gann»، الیوت «Elliott» و مریل «Merrill» یکی از پنج تایتان «Titans» تحلیل تکنیکال در نظر گرفته می‌شود. ریچارد وایکوف در سن 15 سالگی به عنوان سهامدار در یک کارگزاری در شهر نیویورک به فعالیت پرداخت. پس از آن، در حالی که هنوز 20 ساله بود، توانست شرکت مستقل خود را تأسیس کند. او همچنین مجله وال استریت «Wall Street» را نیز تأسیس کرد و برای نزدیک به دو دهه در آن به نوشتن پرداخت. وایکوف به دلیل علاقه زیادی که به بازارهای مالی و تحلیل در آنها داشت، توانست اصول خود برای معامله در این بازارها را ارائه دهد که امروزه به الگوی وایکوف شهرت دارند و از قرن بیستم تا به امروز، راهنمای تریدرها (معامله‌گران) در بازارهای مالی مختلف بوده است.
الگوی وایکوف (Wyckoff) چیست؟
روش وایکوف یا الگوی وایکوف، یک رویکرد تحلیل تکنیکال است که می‌تواند به سرمایهگذاران کمک کند تا تصمیم بگیرند که چه دارایی مالی را چه زمانی خریداری کنند. در وصف بیشتر ماهیت الگوی وایکوف می‌توان گفت:
1_ آقای وایکوف مشاهده کرد که تعداد زیادی از سرمایهگذاران خرد به‌صورت مکرر از بین می‌روند (ضرر کرده و سرمایه خود را از دست میدهند). به همین خاطر، او خود را وقف آموزش مردم در مورد «قوانین واقعی بازی» کرد که توسط منافع بزرگ یا «پول هوشمند»، یعنی پول‌هایی که تحت کنترل نهادهای سرمایه‌گذاری قرار دارند، انجام می‌شود.
2_ الگوی وایکوف در ابتدا بر روی سهام متمرکز بود، اما اکنون در انواع بازارهای مالی مانند بازار ارزهای دیجیتال اعمال می‌شود و نقش تعیین‌کننده‌ای در چینش استراتژی سرمایهگذاران دارد.
3_ روش وایکوف می‌تواند به سرمایه گذاران کمک کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری در مورد زمان خرید و فروش دارایی‌های مالی بگیرند و کمتر درگیر احساسات شوند.
هدف روش وایکوف این است که پول‌های هوشمند را ردیابی کرده و با استفاده از الگوی نموداری قیمت، مسیر آن را پیدا کند. این موضوع به سرمایهگذاران خرد بازار نیز این امکان را می‌دهد تا بتوانند با تشخیص درست زمان خرید دارایی موردنظر، در مسیر سوددهی قرار بگیرند.
قوانین وایکوف کدامند؟
منظور از قوانین وایکوف، قوانینی برگرفته از مطالعات و تجربه ریچارد وایکوف در ترسیم نمودار بازار سهام است که می‌توان آنها را به‌صورت زیر بیان کرد:
1_ بازار و اوراق بهادار منفرد هرگز دوبار به یک شکل رفتار نمی‌کنند!
«The market and individual securities never behave in the same way twice»
بازار و اوراق بهادار منفرد هرگز دوبار به یک شکل رفتار نمی‌کنند (اما به هم شباهت دارند). در واقع روندها از طریق طیف گسترده‌ای از الگوهای قیمتی مشابه که تغییرات بی‌نهایتی در اندازه، جزئیات و گسترش را نشان می‌دهد، آشکار می‌شوند. هر تجسم به اندازه کافی از الگوهای قبلی متفاوت است تا فعالان بازار را شگفت‌زده و گیج کند. بسیاری از معامله‌گران مدرن ممکن است این پدیده را یک پدیده تغییر شکل بنامند که همیشه یک قدم جلوتر از سوددهی آنها است (اما همین اطلاعات متفاوت می‌تواند نشانه‌هایی برای تشخیص روند قیمت را در بر داشته باشد). به عبارت دیگر، از نظر وایکوف، چرخه‌های بازار هرگز دقیقاً به شکلی که قبلاً تکرار شده‌اند، تکرار نخواهند شد، بنابراین روندها باید با استفاده از رفتار گذشته آنها مورد مطالعه قرار بگیرند!
2_اهمیت حرکت قیمت فقط زمانی خود را نشان می‌دهد که با رفتار قیمت گذشته مقایسه شود!
«The significance of price movements reveals itself only when compared to past price behavior»
اهمیت حرکات قیمت تنها زمانی خود را نشان می‌دهد که با رفتار قیمت گذشته مقایسه شود؛ بنابراین بهترین راه برای ارزیابی عملکرد قیمت امروز، آن است که به بررسی مقایسه آن با آنچه دیروز، هفته گذشته، ماه گذشته و سال گذشته اتفاق افتاده است، توجه کنید. دو قانون فوق، قوانین کلی وایکوف در مورد بازار هستند. این در حالی است که نکات و قوانین بیشتری را می‌توان در الگوی وایکوف یافت. در ادامه به بررسی دیگر قوانین و رویکردهای وایکوف خواهیم پرداخت.
منظور از مرد نامرئی در الگوی وایکوف چیست؟
مرد مرکب یا مرد نامرئی «Composite Man» یک شخص خیالی است که در پشت صحنه بازار، حرکت قیمت‌ها را کنترل می‌کند. اگر شما به‌عنوان یک تریدر، رفتارهای این شخص خیالی را نشناسید، ممکن است کل سرمایه خود را از دست بدهید. البته در بازار ارزهای دیجیتال، مرد نامرئی را می‌توان همان «نهنگ‌های بازار» در نظر گرفت. سرمایهگذاران عمده‌ای که با خرید یا فروش‌های کلان، به یکباره روند بازار را تغییر میدهند. ریچارد وایکوف در تعریف این شخصیت خیالی گفته است: «همه نوسانات در بازار و در همه سهام‌های مختلف باید به گونه‌ای بررسی شود که گویی نتیجه عملیات یک نفر است. اجازه دهید او را مرد مرکب بنامیم. این شخصیت در تئوری، در پشت صحنه می‌نشیند و سهام را به ضرر شما دستکاری می‌کند. حال اگر شما بازی وی را در حین انجام آن درک نکنید باخته‌اید و اگر آن را درک کنید، به سود شماست!»
چهار فاز چرخه بازار وایکوف (Wyckoff) چگونه است؟
مراحل 4 گانه‌ای که به فازها یا مراحل چرخه بازار وایکوف شهرت دارند، شرایط تغییر قیمت‌ها در بازار را توجیه می‌کنند. این مراحل به قرار زیر هستند:
1_انباشت «Wyckoff Accumulation»
انباشت (تجمیع یا تراکم) اولین مرحله از چرخه الگوی وایکوف است. در این مرحله، هدف سرمایهگذاران عمده، نهنگ‌ها یا همان مرد نامرئی، این است که قبل از اکثر سرمایهگذاران شروع به تجمیع و انباشت دارایی‌ها کنند؛ اگرچه فاز انباشت، فشار خرید را نشان می‌دهد، اما قیمت تقریباً ثابت خواهد بود. به طور کلی، مرحله انباشت زمانی شکل می‌گیرد که سرمایه گذاران نهادی خرید خود را افزایش داده و تقاضا را هدایت کنند. با افزایش قدرت خریداران، قیمت‌ها از سطح بالایی محدوده معاملاتی عبور می‌کنند. تشخیص مرحله انباشت روی نمودارها برای معامله‌گران اهمیت زیادی دارد؛ چرا که معامله‌گران از روی آن می‌توانند با استفاده از حجم معاملات و قیمت، موقعیت مناسب خرید را پیدا کنند.
معمولاً پس از بروز انباشت در بازار، شاهد یک روند صعودی هستیم. وقتی این حالت رخ می‌دهد، توجه سرمایهگذاران به خرید جلب شده و مقدار تقاضا افزایش پیدا می‌کند. در نهایت، سرمایهگذاران بیشتری به خرید ترغیب می‌شوند و با حداکثر شدن خریدارها، مقدار تقاضا از عرضه پیشی می‌گیرد!
2_ نشانه‌گذاری «Markup»
پس از انباشت، مرحله نشانه گذاری دنبال می‌شود که با شیب روند صعودی جدید اندازه‌گیری می‌شود. در این بین، انباشت‌های دیگری رخ میدهند که «انباشت مجدد» نام دارد. این انباشت‌ها با الگوهای تثبیت کوچک قطع می‌شوند، همچنین عقب‌نشینی‌های تندتری وجود دارد که در الگوی وایکوف به آنها «اصلاح» گفته می‌شود. نشانه گذاری و انباشت تا زمانی که این مراحل اصلاحی نتوانند اوج‌های جدید ایجاد کنند، ادامه پیدا می‌کند.
3_ توزیع «Wyckoff Distribution»
در مرحله توزیع، فروشندگان در تلاش هستند تا دست برتر را به دست آورند. محدوده معاملاتی افقی در این مرحله، قیمت‌های پایین‌تر و فقدان کف‌های بالاتر را نشان می‌دهد. مرحله کاهش قیمت، زمان فروش بیشتر است. در واقع، در مرحله توزیع، مرد نامرئی یا نهنگ‌های بازار، پس از این که به سود موردنظر خود رسیدند، شروع به توزیع دارایی‌های خود می‌کنند؛ به این معنی که دارایی‌های جمع‌آوری شده در مراحل قبل را به افرادی که تازه وارد بازار شده‌اند و تصور می‌کنند همچنان روند صعودی بازار ادامه دارد، می‌فروشند. این مرحله تا زمانی که تقاضا در بازار وجود داشته باشد ادامه پیدا می‌کند. به‌طبع در این مرحله بسیاری از معامله‌گران تازه‌کار، به اشتباه تصور می‌کنند که روند صعودی بازار ادامه دارد، اما حقیقت این است که نهنگ‌ها از بازی خارج شده‌اند و بازار به سمت نزولی شدن پیش می‌رود!
4_ کاهش ارزش «Markdown»
با گذر از مرحله توزیع، بازار به‌سرعت به سمت نزولی شدن می‌رود. درواقع نهنگ‌ها یا مرد نامرئی به‌همراه دارایی‌هایشان از بازی خارج می‌شوند و می‌خواهند بازار را پایین بکشند. در این مرحله، عرضه بسیار بیشتر از تقاضا شده و روند نزولی بر بازار حاکم می‌شود. این مرحله نیز مانند روند صعودی، ممکن است دارای مراحل توزیع مجدد باشد. وایکوف با استفاده از اصطلاحات مشابه فاز روند صعودی، جهش‌های تندتر را در این ساختار اصلاح می‌کند. این مرحله نیز برای معامله‌گران مبتدی خطرناک است و می‌تواند آنها را در تله‌های گاوی بیندازد. پس از پایان یافتن بازار خرسی، مرحله انباشت جدیدی شروع خواهد شد. یعنی سرانجام زمانی‌که یک بازه یا پایه معاملاتی گسترده، شروع یک مرحله انباشتگی جدید را نشان می‌دهد، «مارک داون» یا «دوران کاهش ارزش» پایان می‌یابد. فازهای فوق نشان دهنده رفتار معامله‌گران هستند و می‌توانند جهت حرکت آتی قیمت‌ها در بازار را نشان دهند. اگر معامله‌گران بتوانند هرکدام از مراحل فوق را تشخیص دهند، می‌توانند رفتار مناسبی در بازار انجام دهند و سود بگیرند.
3 قانون تحلیل در الگوی وایکوف
روش‌شناسی مبتنی بر وایکوف بر سه قانون یا اصل اساسی استوار است که بر بسیاری از جنبه‌های تحلیل تأثیر می‌گذارد. این قوانین بر تجزیه و تحلیل هر نمودار و انتخاب هر دارایی برای معامله اطلاع میدهند. این سه قانون را می‌توان به‌صورت زیر بیان کرد:
1_ عرضه و تقاضا «Supply and Demand»
قانون عرضه و تقاضا جهت قیمت را تعیین می‌کند. وقتی تقاضا بیشتر از عرضه باشد، قیمت‌ها افزایش و وقتی عرضه بیشتر از تقاضا باشد، قیمت‌ها کاهش می‌یابند. تریدر یا تحلیلگر می‌تواند تعادل بین عرضه و تقاضا را با مقایسه میله‌های قیمت و حجم مطالعه کند. این قانون به طرز فریبنده‌ای ساده است، اما یادگیری ارزیابی دقیق عرضه و تقاضا بر روی نمودارهای میله‌ای و همچنین درک مفاهیم الگوهای عرضه و تقاضا، نیاز به تمرین قابل توجهی دارد.
در جدول فوق می‌بینید که قیمت با تغییر در عرضه و تقاضا حرکت می‌کند. با این حال، هیچ راهی برای تعیین عرضه و تقاضا به‌صورت دقیق از روی نمودار قیمت وجود ندارد؛ بنابراین معامله‌گران از ترکیب حجم معاملات و رفتار قیمت، تعادل بین عرضه و تقاضا را ارزیابی می‌کنند.
2_علت و معلول «Cause and Effect»
این قانون نشان می‌دهد که تفاوت بین عرضه و تقاضا تصادفی نیست؛ بلکه یک منطق اساسی دارد. عملکرد این قانون را می‌توان به‌عنوان نیروی انباشت یا توزیع در یک محدوده معاملاتی و همچنین نحوه عملکرد آن در یک روند یا حرکت بعدی به سمت بالا یا پایین مشاهده کرد. تراکم پس از یک دوره آماده‌سازی، به‌خصوص رویدادهای اقتصادی، رخ می‌دهد. در این مرحله، تراکم یا تجمیع (علت) منجر به روند صعودی (معلول) می‌شود. از سمت دیگر نیز، در مرحله توزیع (علت)، قیمت کاهش پیدا کرده و در نتیجه روند نزولی (معلول) خواهد شد!
3_ تلاش در برابر نتیجه «Effort versus Result»
این قانون نشان می‌دهد تغییراتی که در قیمت‌ها رخ می‌دهد، در نتیجه اقدامات و تلاش‌هایی است که در حجم معاملات صورت می‌گیرد. این موضوع نشان می‌دهد زمانی‌که حجم معاملات با قیمت همخوانی داشته باشد، احتمال دارد روند فعلی حفظ شود؛ اما اگر حجم معاملات و قیمت‌ها با هم تفاوت داشته باشند، روند بازار متوقف شده یا تغییر جهت می‌دهد. قانون تلاش در مقابل نتیجه، هشداری اولیه در مورد تغییر روند احتمالی در آینده نزدیک را ارائه می‌دهد. واگرایی بین حجم و قیمت، اغلب نشانه تغییر جهت روند قیمت است. بنابراین از روی حجم معاملات یا تراکم بازار می‌توان به این امر پی برد.
موارد فوق نیز جزو قوانین موجود در روش وایکوف هستند که می‌توانند به روش دیگری به تریدرها برای انجام معاملات بهتر کمک کنند. تسلط بر این اصول برای استفاده از روش وایکوف ضروری است.
رویکرد 5 مرحله‌ای وایکوف چگونه است؟
روش وایکوف علاوه بر قوانینی که تا به اینجا بررسی کردیم، شامل یک رویکرد پنج مرحله‌ای برای انتخاب دارایی و ورود به معامله است که می‌توان آنها را به این صورت بیان کرد:
1_ شناسایی روند بازار
روند فعلی بازار چگونه است؟ رابطه بین عرضه و تقاضا چگونه است؟
پاسخ به این سؤالات و ارزیابی آنها باید به شما کمک کند که تصمیم بگیرید آیا اصلاً در بازار حضور داشته باشید یا خیر. اگر تشخیص دادید که باید در بازار حضور داشته باشید، حالا باید موقعیت بازار برای باز کردن معامله موردنظر خود را ارزیابی کنید. برای ارزیابی این مرحله می‌توانید از نمودارهای میله‌ای و سایر ابزارهای تحلیلی کمک بگیرید.
2_ شناسایی قدرت دارایی موردنظر
قدرت دارایی انتخابی من به نسبت بازار چقدر است؟ آیا روند آن با روند بازار در یک سو است یا مسیر مخالف را طی می‌کند؟ با توجه به این سؤالات، سعی کنید دارایی موردنظر خود را مطابق با روند بازار انتخاب کنید. اگر در بازار ارزهای دیجیتال فعالیت می‌کنید، در یک روند صعودی، رمزارزهایی را انتخاب کنید که قوی‌تر از بازار هستند و در یک روند نزولی، برعکس عمل کنید (رمزارزهای ضعیف‌تر از بازار را انتخاب کنید). اگر در مورد یک رمزارزی خاص مطمئن نیستید، آن را رها کنید و به سراغ مورد بعدی بروید.
3_ شناسایی دلایل ورود به یک معامله
آیا دلایل کافی برای ورود به معامله موردنظر من وجود دارد؟ آیا این دلایل کافی هستند؟ آیا سودهای بالقوه این معامله، ارزش ریسک دارد؟
وقتی یک دارایی مشخص را برای انجام معامله خود در نظر می‌گیرید، دلایل خود برای ورود به آن معامله را ارزیابی کنید. اگر قصد دارید در موقعیت خرید یک دارایی قرار بگیرید، مواردی را انتخاب کنید که در حال «انباشت» یا «انباشت مجدد» قرار دارند و دلیل کافی برای برآورده کردن هدف شما را ایجاد کرده‌اند.
4_ شناسایی احتمال تغییر روند
آیا دارایی موردنظر من آماده حرکت است؟ موقعیت این دارایی در روند بزرگ‌تر چگونه خواهد بود؟ قیمت و حجم معاملات نشان دهنده‌ی چه چیزی هستند؟ آیا با هم همخوانی دارند؟
تعیین آمادگی سهام برای حرکت، از روی بررسی پاسخ سؤالات فوق انجام می‌شود. بنابراین سعی کنید با شناسایی احتمال تغییر روند دارایی موردنظر خود، آمادگی لازم برای شروع معامله را پیدا کنید.
شناسایی زمان خرید
آیا از نظر زمانی، نقطه خوبی را برای شروع انتخاب کرده‌ام؟ آیا بازار در حال حاضر می‌تواند یک روند نزولی یا صعودی نزولی جدید را شروع کند؟
در این مرحله، دارایی موردنظر خود را با کل بازار مقایسه می‌کنید و سپس از نظر زمانی به تحلیل دارایی موردنظر خود می‌پردازید تا نسبت به معامله خود اطمینان داشته باشید.
این رویکرد 5 گانه سبب می‌شود تا بتوانید معاملات دقیق‌تری را آغاز کنید و احتمال زیان معامله خود را به حداقل برسانید. شما زمانی می‌توانید این 5 مرحله را به خوبی طی کنید و تشخیص درستی از هر رویکرد آن داشته باشید که بر استفاده از نمودارهای قیمت تسلط داشته باشید.
مزایا و معایب الگوی وایکوف (Wyckoff) چیست؟
الگوی وایکوف تنها یکی از روش‌های تحلیل تکنیکال است که می‌تواند به معامله‌گران لحظه‌ای و روزانه در انتخاب نوع معاملات‌شان کمک کند. این در حالی است که یک تحلیلگر تکنیکال باید بر روش‌های بیشتری تسلط داشته باشد. به‌صورت کلی در بررسی مزایا و معایب الگوی وایکوف می‌توان به موارد موجود در جدول زیر توجه کرد:
اگرچه استفاده از الگوی وایکوف در عمل آسان نیست، اما اگر به آن تسلط پیدا کنید، می‌تواند کمک شایانی برای شروع معاملات سودده شما باشد. اگر از این روش همراه با اندیکاتورهای حجم معاملات و حرکت استفاده شود، می‌توان نتایج بهتری از آن دریافت کرد.
سخن پایانی
ریچارد وایکوف شخصی بود که چند دهه قبل توانست ارتباط بین عرضه و تقاضا و بسیاری دیگر از عوامل موجود در بازارهای مالی را کشف کرده و یک روش کارآمد برای تحلیل بازارهای مالی پیدا کند. این روش که در قبل فقط محدود به بازار سهام بود، امروزه در سایر بازارهای مالی مانند بازار کریپتوکارنسی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین اگر شما نیز قصد دارید تا به ترید و معامله ارزهای دیجیتال بپردازید، می‌توانید در کنار سایر روش‌های تحلیلی، از الگوی وایکوف نیز استفاده کرده و برای فراگیری آن اقدام کنید. استفاده از این روش در عمل، بهترین راه برای تسلط بر آن است. اگر سؤال، ابهام، نظر یا اطلاعات مفید دیگری در مورد روش وایکوف دارید، می‌توانید آن را در بخش نظرات مطرح نمایید.
