از سال 2008 که بیت کوین به عنوان اولین ارز دیجیتال به بازار معرفی شد تا امروز توانست خود را به یکی از مراکز توجه در بازارهای مالی تبدیل کند. پس از شیوع کرونا که رغبت به خرید بیت کوین در میان مردم افزایش پیدا کرد، سرمایهگذاران به فکر مقایسه آن با طلا افتادند. سال‌های زیادی است که فعالان کریپتوکارنسی و برخی ژورنالیست‌های اقتصادی بیت کوین را طلای دیجیتال می‌نامند. با این وجود اگر بخواهیم بیتکوین را با طلا مقایسه کنیم به یک نگاه دقیق‌تر احتیاج دارد. اگرچه شباهت‌هایی بین این دو هست ولی تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند که سرمایهگذاران را مجاب به خریداری یکی از آنها می‌کند. این تفاوت‌ها چه هستند؟ در این مقاله قرار است به بررسی و مقایسه طلا و بیتکوین بپردازیم.
تاریخچه بیت کوین
امروزه کریپتوکارنسی تبدیل به یکی از داغ‌ترین مباحث مالی دنیا شده است و طبق آمارها تقریبا 84 میلیون کیف پول فعال ارز دیجیتال در دنیا وجود دارد. از سال 2009 تاکنون بیتکوین به عنوان پرچمدار و پادشاه دنیای ارز دیجیتال فراز و نشیب‌های زیادی را طی کرده است. در سال 2008 وایت‌پیپر بیتکوین توسط سازنده آن منتشر شد و در ژانویه سال 2009 شروع به کار کرد. خالق این سیستم مالی که او را با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو می‌شناسیم تاکنون ناشناس باقی مانده و هویت خود را فاش نکرده است.
انتشار وایت‌پیپر بیت کوین توسط فردی اسرارآمیز سبب خلق سیستم بلاک‌چین شد که پایه‌های کریپتوکارنسی امروز بر آن استوار است. بلاک چین در واقع مثل دفتر انجام تراکنش‌هاست که به جای یک سیستم و یک اتاق در میان شبکه‌ای از کامپیوترها پخش شده تا اطلاعات را ایمن نگه دارد.
در سیستم بیت کوین مفاهیمی مانند بلاک، تراکنش، زنجیره، هش بلاک، آدرس بلاک‌چین، کیف پول و کلید‌ها وجود دارد که هرکدام از این کلمات مفاهیم خاصی به همراه دارند و برای فهمشان باید مقاله‌های جداگانه‌ای درباره هرکدام خوانده شود.
ناکاموتو به عنوان خالق و عرضه کننده بیت کوین، تعداد محدودی از آن را به بازار عرضه کرد تا عرضه و تقاضای آن کنترل شود. در کل نزدیک به 21 میلیون بیت کوین در دنیا وجود دارد که تاکنون بیش از 19 میلیون آن استخراج شده است. بنابر تخمین‌ها، استخراج تمام بیت کوین‌های موجود تا سال 2140 طول می‌کشد.
بعد از این که ناکاموتو بیت کوین را راه‌اندازی کرد خودش 1.1 میلیون بیت کوین استخراج نمود و در سال 2010 ناپدید شد. او کنترل بیت کوین را به گوین اندرسون (گوین بل) سپرد تا پلتفرم غیرمتمرکز را راه‌اندازی کند. این غیرمتمرکز بودن به معنای این است که هیچ سرور، تیم پشتیبانی، فضای ذخیره‌سازی و مدیریتی برای بیت کوین وجود ندارد. بیت کوین بین یک شبکه از کامپیوترها توزیع شده و همه چیز در آن همتا به همتا است. وجود این شبکه به خاطر تایید تراکنش‌ها و به سرانجام رساندن آن‌هاست.
نخستین تراکنش بیت کوین در دنیای واقعی در تاریخ 22 می سال 2010 میلادی انجام شد. این روز با نام روز پیتزای بیتکوین نیز شناخته می‌شود. در این تراکنش شخصی به نام Laszlo Hanyecz تعداد 10 هزار بیت کوین را برای خرید دو پیتزای پاپاجونز پرداخت کرد. هزینه آن خرید حدود 25 دلار بود در حالی که اکنون با توجه به قیمت بیت کوین این تعداد از آن چند میلیون دلار ارزش دارد.
هر ساله با افزوده شدن کاربران بیت کوین، بحث پذیرش بیتکوین در پارلمان کشورهای مختلف مطرح می‌شد. نهایتا از بین 10 اقتصاد برتر دنیا 7 کشور بیت کوین را پذیرفتند. البته هنوز کشورهایی وجود دارند که خرید و فروش یا استخراج بیت کوین در آنها منع قانونی دارد. در سال 2021 کشور ال‌سالوادور بیت کوین را به عنوان پول ملی خود انتخاب کرد که این کار با تمجیدها و همینطور انتقادهای زیادی روبه‌رو شد. بعد از این انتخاب بود که رویدادهای مختلف باعث کاهش قیمت شدید بیتکوین شد.
استفاده‌های سیاسی و اقتصادی مختلفی در این سال‌ها از بیت کوین صورت گرفت. از جمله این استفاده‌ها می‌توان به انتشار دو آدرس کیف پول کشور اوکراین در ابتدای حمله روسیه اشاره کرد. سران اوکراین با استفاده از این آدرس‌ها به جمع‌آوری کمک‌های انسان‌دوستانه پرداختند. به گفته آنها در هفته اول انتشار این آدرس‌ها بیش از 10 میلیون دلار به این کیف پول‌ها واریز شد.
یکی از چالش‌هایی که بیت کوین در این سال‌ها با آن دست و پنجه نرم کرده اثرات منفی آن بر تغییرات اقلیمی بود. از آنجایی که استخراج بیت کوین برق زیادی نیاز دارد باعث ایجاد گازهای گلخانه‌ای خواهد شد. آمارها نشان می‌دهد 0.10 درصد از گازهای گلخانه‌ای دنیا به خاطر استخراج بیت کوین تولید شده که به گفته محققان دانشگاه کمبریج معادل انتشار 48.35 میلیون تن گاز کربن دی‌اکسید است.
تاریخچه طلا
مشخص است که طلا تاریخچه داستان‌دار و بلندتری نسبت به بیت کوین دارد که شروع آن به 6000 سال پیش باز می‌گردد. نکته جالب درباره طلا که هنوز علت آن کشف نشده این است که در سراسر دنیا گروه‌هایی از انسان‌ها بدون این که با یکدیگر در تماس باشند آن را به عنوان وسیله مبادله‌ای پذیرفته بودند.
طلا از ابتدا تاکنون به شکل‌های مختلفی در بازار عرضه می‌شده که شمش و سکه معروف‌ترین این اشکال هستند. از آنجایی که تکه‌های طلا را به سختی می‌شد به تکه‌های کوچکتر تبدیل کرد دولت‌ها به این فکر افتادند که پول کاغذی را جایگزین آن کنند. در سال 1696 بود که دولت انگلستان سعی کرد با تکنولوژی جدید ضرب کردن سکه این مشکل را حل کند اما این پروسه نهایتا شکست خورد. استفاده از پول فیات یا همان پول کاغذی در قرن 16 میلادی آغاز شد. این پول‌ها بر اساس استاندارد طلا وارد بازار می‌شدند و به دست مردم می‌افتادند.
از آنجایی که طلا در طول نوسانات بازار، ارزش خود را کمتر از دست می‌دهد جزو دارایی‌های کم ریسک است. زمانی که بازار مالی با خطر روبه‌رو می‌شود سرمایه گذاران برای حفظ سرمایه‌شان طلا خریداری می‌کنند و این باعث صعودی شدن آن می‌شود. این موضوع باعث شده است که طلا به عنوان ارزی که خلاف جهت بازار حرکت می‌کند شناخته شود.
در طول دوره همه‌گیری کرونا همه سرمایهگذاران به سمت بیت کوین سرازیر نشدند بلکه سرمایهگذاران سنتی به تبع استراتژی‌های قدیمی طلا خریداری کردند. این موضوع باعث شد قیمت طلا از 1300 دلار در اواخر سال 2019 به نزدیک 2100 دلار در میانه سال 2020 برسد. در سال 2021 با بهبود اقتصاد جهانی دوباره قیمت طلا شروع به ریزش کرد با این حال هنوز از قیمت میانگین در دوره رکود پیش از همه‌گیری بالاتر است.
تفاوت‌های کلیدی بیت کوین و طلا کدامند؟
طلا و بیت کوین هرکدام مزایا و معایبی برای سرمایهگذاری دارند. طلا صدها سال است که به عنوان پشتیبان اقتصاد شناخته می‌شود و مردم سرمایه خود را با استفاده از آن حفظ می‌کنند. از طرفی بیت کوین نزدیک به 18 سال است که بوجود آمده و در مدت زمان کوتاهی توانست به طور گسترده به رسمیت شناخته شود. دانستن تفاوت‌های کلیدی بیت کوین و طلا میتواند به افراد برای انتخاب یکی از این دو مورد برای سرمایهگذاری کمک کند. البته می‌توان با مدیریت سرمایه درست هردوی آنها را نیز در پورتفولیو قرار داد.
- قانون‌ها و آیین‌نامه‌ها
با توجه به ویژگیهای خاصی که طلا دارد نمی‌توان به راحتی آن را دزدید یا جعل کرد. در بسیاری از کشورها قوانین سفت و سختی درباره طلا وجود دارد از جمله این که عبور از مرزها با طلا بدون داشتن مجوز خاص آن غیرقانونی است. از طرفی شما قادرید از طریق بروکرهای ثبت شده در طلا سرمایه گذاری کنید.
بیت کوین به خاطر سیستم غیرمتمرکز خود به راحتی قابل دزدی و جعل نیست. یکی از مزایای قانونی بیت کوین نسبت به طلا این است که به جز چند کشور می‌توان آن را بدون دردسر خاصی از مرزهای دیگر کشورها عبور داد. با این حال هنوز چهارچوب‌هایی که درباره قوانین مربوط به بیت کوین به کاربران اطمینان خاطر بدهد وجود ندارد. علت این موضوع ماهیت ناشناخته و غیرمتمرکز بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال است. غیرمتمرکز و غیرقابل کنترل بودن این سیستم پرداخت، قانون‌گذاران را با چالش مواجه کرده است.
- آسان بودن دسترسی
دسترسی برای خرید و فروش بیت کوین و طلا تقریبا به یک اندازه آسان است. کافی است در یک صرافی یا بروکر برای این کار ثبت نام کنید. دسترسی به طلای فیزیکی نیز آنچنان سخت نیست ولی اگر بخواهید حجم بالایی طلا خریداری کنید حمل کردن فیزیکی آن دشوار خواهد بود. از طرفی بیت کوین ماهیت فیزیکی ندارد و تنها به شکل الکترونیکی قابل انتقال است. تنها کسانی به سراغ خرید طلای فیزیکی می‌روند که توانایی ذخیره و نگهداری آن را دارند.
- کاربردها و فواید
طلا در طول تاریخ در بسیاری از زیورآلات به کار رفته است و همچنان زیورآلات طلایی پر طرفدار هستند. علاوه بر این از طلا در برخی وسایل الکترونیکی و همچنین وسایل خاص دندانپزشکی نیز استفاده می‌شود. این کاربردهای مختلف باعث شده طلا همیشه با ارزش باشد حتی وقتی دارایی‌های دیگر با افت ارزش روبه‌رو می‌شوند.
تنها کاربرد بیت کوین استفاده به عنوان دارایی دیجیتال است. اگرچه باید به این نکته توجه داشت که بیت کوین باعث بنیان‌گذاری کریپتوکارنسی شده و در واقع پدر امور مالی غیرمتمرکز دیجیتال است. بیت کوین در این سیستم غیرمتمرکز میتواند برای وام دادن، وام گرفتن و امکاناتی نظیر اینها مورد استفاده قرار بگیرد. بیت کوین هم مانند طلا این قابلیت را دارد که کاربردهای دیگری داشته باشد ولی این کاربردها بیشتر دیجیتال خواهند بود.
- نقدپذیری
یکی از نگرانی‌های اصلی و اولیه‌ای که سرمایهگذاران بیت کوین دارند درباره نقدپذیری آن است. اگرچه ارزهای دیجیتال نقدپذیری خوبی دارند ولی شاید همیشه نقد کردنشان آسان نباشد. در واقع ارزهای دیجیتال گاهی نسبت به دیگر دارایی‌ها نقدپذیری بیشتر و گاهی نقدپذیری کمتری دارند. اگر بازار کریپتوکارنسی در حال ریزش باشد برای فروش تعداد زیادی بیت کوین با مشکل مواجه می‌شوید.
برای مثال اگر تعداد زیادی بیت کوین (مثلا هفت هزارتا) داشته باشید نقد کردن این مقدار بیت کوین حتی در صرافی‌هایی مثل کوین بیس سخت است. مثلا کوین بیس اجازه نقد کردن بیش از 50 هزار دلار دارایی دیجیتال در روز را نمی‌دهد. به طور کل در مسئله نقدپذیری بیتکوین نسبت به طلا عملکرد ضعیف‌تری دارد.
- نوسانات
تاریخچه بیت کوین نشان می‌دهد که قیمت این ارز به مسائلی مانند رسانه‌ها، احساسات سرمایهگذاران، قانونگذاری‌ها و هیجانات واکنش‌های شدید نشان می‌دهد. خبرهایی که درباره بازار دارایی‌های دیجیتال منتشر می‌شود سرمایهگذاران را آشفته می‌کند و باعث گرفتن تصمیم‌های عجولانه از سوی آنها خواهد شد. این تصمیمات به راحتی باعث بالا رفتن یا پایین آمدن قیمت بیتکوین می‌شود.
این موضوع درباره طلا بنا به دلایل مختلفی صدق نمی‌کند و طلا تا این حد متاثر از احساسات سرمایه گذاران و رسانه‌ها نیست. به همین خاطر سرمایه گذاران طلا را نسبت به بیتکوین سرمایهگذاری ایمن‌تری می‌دانند. اگرچه اگر دنبال سودهای یکباره و کلان و اهل ریسک باشید بیت کوین میتواند سرمایهگذاری بهتری باشد. بستگی به اهداف شما دارد که به سراغ کدام یک از این گزینه‌ها بروید.
اثربخشی کدام یک به عنوان محافظ تورم بیشتر بوده است؟
بیت کوین و طلا هر دو نادر هستند ولی نادر بودن هرکدام در مقایسه با دسته‌بندی خودش است. مثلا بیتکوین در مقایسه با دارایی‌های دیجیتال و کریپتوکارنسی‌ها نادر است و نادر بودن طلا به مقایسه مقدار آن با دیگر فلزات باز می‌گردد. نادر بودن این دو برای آنها اثرات ضد تورمی به وجود می‌آورد ولی باید توجه داشته باشید که اثر ضد تورمی هرکدام از اینها به حوزه اقتصادی خودشان بر می‌گردد.
تورم و رکود دو دلیلی هستند که مردم را به سرمایهگذاری در دارایی‌های مختلف تشویق می‌کنند. پس دانستن اثرات ضد‌تورمی این دارایی‌ها برای سرمایهگذاری درست ضروری است. تا پیش از قدرتمند شدن بیت کوین، طلا بهترین راه برای فرار از تورم بود اما اکنون این ارز به یک رقیب برای طلا تبدیل شده است.
این که بیت کوین برای مقابله با تورم بهتر است یا طلا به شرایط بازار هرکدام از اینها بستگی دارد، برخی معتقدند که بیت کوین در بلندمدت انتخاب مناسب‌تری است و برخی طلا را به خاطرثباتش ایمن‌تر می‌دانند.
بیت کوین سرمایهگذاری بهتری است یا طلا؟
نمی‌توان به عنوان یک قاعده کلی به این سوال جواب داد. پاسخ به این سوال که بیتکوین برای سرمایهگذاری بهتر است یا طلا برای هر سرمایه‌گذار متفاوت است. مردم با اهداف و داشتن ویژگیهای شخصیتی و مالی مختلف تصمیم به سرمایهگذاری می‌گیرند که این عناصر بر انتخاب بیت کوین یا طلا برای سرمایهگذاری اثر می‌گذارد.
به طور کل طلا دارایی کم نوسان‌تری است و به عنوان یک سرمایهگذاری مطمئن از آن یاد می‌شود، از طرفی بیتکوین نوسانات زیادی دارد و میتواند در مدت زمان کمتر سود بیشتری به سرمایه‌گذار برساند. این نوسانات زیاد نشان می‌دهد که ریسک سرمایهگذاری بر بیتکوین از طلا بیشتر است.
با این حساب اگر قصد سرمایه گذاری دارید باید با در نظر گرفتن موضوعاتی که در این متن مطرح شد و شناختی که از خودتان دارید تصمیم به سرمایهگذاری بر یکی از این دو مورد بگیرید. سرمایهگذاری دارای قانون و قاعده است و پیروی از این قاعده‌ها باعث می‌شود با سرمایه گذاری بر هرکدام از این دارایی‌ها دچار ضرر و زیان جبران ناپذیر نشوید.
سخن پایانی
طلا و بیت کوین هر دو گزینه‌های مناسبی برای سرمایهگذاری هستند. در سال‌های اخیر ارزهای دیجیتال با توجه به فناوری جدیدی که ارائه دادند، بسیار مورد توجه قرار گرفته و توجه سرمایهگذاران را به خود جلب کردند. با توجه به سرعت توسعه بلاک چین و عرضه فناوری‌های جدید هر‌چه کارایی ارزهای دیجیتال بیشتر شود و افراد بیشتری به استفاده از آنها روی بیاورند، قیمت بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال بالاتر خواهد رفت.
