رمز ارز اتریوم و پیدایش آن
وایت پیپر اتریوم (Ethereum) در سال 2013 توسط ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) که یک برنامه‌نویس روسی–کانادایی است، ارائه شد؛ اما راه‌اندازی شبکه اصلی اتریوم در سال 2015 صورت گرفت. اتریوم، دومین ارز دیجیتال بزرگ از نظر ارزش بازار است. اتریوم برخلاف بیت کوین که صرفاً برای پرداخت مورد استفاده قرار می‌گیرد، اهدافی فراتر از موضوعات مالی را دنبال میکرد. اتریوم اولین شبکه‌ای بود که از قراردادهای هوشمند (Smart contract) و برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) پشتیبانی کرد و این موضوع سبب شد تا اتریوم به یک شبکه گسترده برای توسعه‌دهندگان و برنامه‌های مختلف کاربردی تبدیل شود. پس از اتریوم، ده‌ها شبکه دیگر با قابلیت‌های مشابه و حتی بهینه‌تر ایجاد شدند، اما اتریوم همچنان در کریپتو یکه‌تاز بود.
وقتی اتریوم با مشکلات مقیاسپذیری روبه‌رو شد، تصور بر این بود که شبکه‌های مشابه جایگزین آن شوند، اما توسعه‌دهندگان اتریوم آن را به یک نسخه بالاتر ارتقا دارند. این موضوع بار دیگر جایگاه اتریوم را در بین توسعه‌دهندگان تثبیت کرد.
تکنولوژی اتریوم چگونه کار میکند؟
چگونگی کارکرد تکنولوژی اتریوم را میتوان با بررسی موارد زیر بررسی کرد:
1- جایگزینی برای بانکداری (A substitute for banking)
لکس سوکولین (Lex Sokolin) اقتصاددان ارشد می‌گوید: «اتریوم یک سیستم مالی را فراهم میکند که می‌تواند به میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از نظر پرداخت، بانکداری، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری خدمت کند. این موضوع می‌تواند صنعت خدمات مالی کنونی که مبتنی بر بانکداری است را تغییر دهد.» در بانکداری سنتی، همه افراد به خدمات مالی دسترسی ندارند؛ اما در اتریوم، مردم تنها با اتصال به اینترنت می‌توانند به خدمات مالی آن و محصولات وام رمز ارزی دسترسی پیدا کنند.
2- افزایش حریم خصوصی در اینترنت (Enhanced Privacy On The Internet)
ماهیت غیرمتمرکز اتریوم و برنامه‌های غیرمتمرکز آن (dApps) از افشای داده‌ها، اصلاح بدون مجوز یا دسترسی به دستورات دولتی جلوگیری میکند. برای کسانی که نگران نفوذ دولت به زندگی خصوصی هستند، اتریوم یک راه‌حل فنی ارائه میدهد که چنین خطراتی را غیرممکن میکند. به عبارت دیگر، برای استفاده از برنامه‌های غیرمتمرکز مانند اتریوم، نیازی به ارائه اطلاعات شخصی خود ندارید. در واقع اتریوم درحال ساختن اقتصاد مبتنی بر ارزش، به‌جای نظارت، است.
3- ارتباط همتابه‌همتا (Peer-To-Peer Cinnectivity)
خرید اتریوم به شما این امکان را میدهد که مستقیماً با شخص دیگری پول جابه‌جا کنید یا قرارداد ببندید؛ یعنی برای انتقال وجه از طریق اتریوم به شرکت‌های واسطه نیازی ندارید؛ این کار از طریق اتصال همتابه‌همتا (P2P) صورت می‌گیرد. در سیستم‌های همتابه‌همتا، برخلاف سیستم‌های سنتی مبتنی بر سرور و کلاینت که در آن‌ها فقط سرورها عرضه‌کننده هستند و مشتری‌ها فقط مصرف می‌کنند، همتایان به‌طور هم‌زمان هم تأمین‌کننده و هم مصرف‌کننده منابع شبکه هستند.
4- مقاوم در برابر سانسور (Censorship-resistant)
اصلی‌ترین ویژگی اتریوم به‌عنوان یک شبکه بلاک چین، غیرمتمرکز بودن است؛ از همین جهت، هیچ دولت یا شرکتی نمی‌تواند اتریوم را کنترل کند. غیرمتمرکز بودن باعث می‌شود که هیچکس نتواند مانع از دریافت پرداخت‌ها یا استفاده از خدمات در اتریوم شود یا اطلاعات ارائه‌شده در آن را به نفع خود سانسور کند.
5- ضمانت‌های تجاری (Commerce Guarantees)
اتریوم اولین شبکه بلاک چینی بود که از قراردادهای هوشمند (Smart contract) پشتیبانی کرد و توانست زمینه بازی برابری را در ضمانت‌نامه‌های تجاری ایجاد کند. مشتریان در این سیستم، یک تضمین امن و داخلی دارند؛ به‌طوری که وجوه تنها در صورتی تغییر می‌کنند که دو طرف آنچه را که توافق‌شده، ارائه دهند. بنابراین برای انجام تجارت در این بستر، نیازی به نفوذ شرکت‌های بزرگ نخواهد بود.
6- سازگاری بین پلتفرم‌ها (Cross-Platform Compatibility)
هرچقدر محصولات و خدمات جدیدتری ارائه شوند، اتریوم امکان سازگاری با آن‌ها را خواهد داشت؛ چراکه محصولات اتریوم به‌صورت پیش‌فرض سازگاری بالایی دارند. شرکت‌ها در این سیستم می‌توانند بر موفقیت یکدیگر بنا شوند.
7- تطبیق پذیری (Versatility)
اتریوم به عنوان یک پلتفرم بلاک چین همه‌کاره ظاهر شده است که پتانسیل فناوری غیرمتمرکز را گسترش میدهد؛ به همین خاطر، اتریوم را به‌عنوان یک سیستم با تطبیق‌پذیری بالا می‌شناسند. ویژگی‌های کلیدی اتریوم شامل موارد زیر است:
ارز دیجیتال اتر (ETH)
اتر (ETH) ارز دیجیتال بومی شبکه اتریوم است. این ارز دیجیتال برای پرداخت هزینه تراکنش‌ها و خدمات محاسباتی روی پلتفرم اتریوم مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین اتر اغلب به‌عنوان یک دارایی دیجیتال و وسیله‌ای برای سرمایه‌گذاری دیده می‌شود.
کیف پول اتریوم (Ethereum wallet)
کیف پول اتریوم یک سیستم دیجیتالی است که به کاربران امکان میدهد با شبکه بلاک چین اتریوم و برنامه‌های غیرمتمرکز آن (dapps) تعامل داشته باشند. کیف پول اتریوم از ارسال و دریافت توکن‌های مبتنی بر اتریوم پشتیبانی میکند. از جمله این توکن‌ها میتوان به توکن‌های دارای استاندارد «ERC-20» و توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) اشاره کرد. یکی از شناخته‌شده‌ترین کیف پول‌های اتریوم، متامسک (Metamask) است.
برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps)
اتریوم به توسعه‌دهندگان اجازه میدهد تا برنامه‌های غیرمتمرکز را بر روی پلتفرم خود بسازند. این برنامه‌ها می‌توانند طیف وسیعی از اهداف، مانند خدمات مالی، بازی‌های ویدئویی و موارد دیگر را انجام دهند. آن‌ها معمولاً منبع‌باز هستند و بر روی بلاک چین کار می‌کنند؛ همچنین شفافیت و امنیت بالایی دارند.
سازمان خود مختار غیرمتمرکز - دائو (DAO)
دائوها قراردادهای هوشمندی هستند که بیشتر آن‌ها روی شبکه بلاک چین اتریوم اجرا شده‌اند. دائوها دقیقاً مانند شرکت‌هایی که در دنیای واقعی با آن‌ها سروکار داریم، می‌توانند در حوزه‌های مختلفی فعالیت کنند؛ با این تفاوت که آن‌ها توسط یک شخص یا گروه اداره نمی‌شوند، بلکه ساختار خودکار و غیرمتمرکز دارند. دائو یک سازمان فیزیکی نیست، بلکه یک سازمان آنلاین است که اعضای آن می‌توانند کاربرانی از نقاط مختلف جهان باشند. بسیاری از پروژه‌های بلاک چینی که در شبکه اتریوم فعالیت می‌کنند، دارای یک دائو یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز هستند.
می‌بینید که اتریوم به شیوه‌های مختلفی فعالیت میکند و می‌تواند صنایع بسیاری را تحت تأثیر قرار دهد. اتریوم بیشترین کاربرد را در بین صدها شبکه بلاک چینی دارد و هر روز نیز گسترده‌تر می‌شود.
Ethereum 2.0 چگونه کار میکند؟
وقتی توسعه‌دهندگان بسیاری شبکه اتریوم را برای اجرای پروژه‌های خود در نظر گرفتند، اتریوم با محدودیت مقیاسپذیری روبه‌رو شد. این شبکه برای حفظ محبوبیت خود در بین کاربران، اقدام به ارتقای شبکه بلاک چین خود کرد. در نهایت، اتریوم در سال 2022 به نسخه دوم خود یعنی «Ethereum 2.0» ارتقا یافت. کارکرد نسخه جدید اتریوم بر پایه مفاهیم زیر اجرایی می‌شود:
1- بیکن چین (The Beacon Chain)
بیکن چین جزء بنیادین اتریوم 2.0 بوده که مسئول اجرای مکانیزم اجماع اثبات سهام (PoS)، هماهنگی اعتباردهنده‌ها و هموار کردن راه برای افزایش مقیاسپذیری و کارایی در این شبکه است.
2- ادغام (The Merge)
ادغام اتریوم به ارتقای نرم‌افزاری این شبکه اشاره دارد. فرایند ادغام، سیستم اجماع پلتفرم اتریوم را از یک پروتکل اثبات کار (PoW) به یک پروتکل اثبات سهام (PoS) تغییر داد. ادغام که از 15 سپتامبر 2022 اجرایی شد، مصرف انرژی بلاک چین اتریوم را تا 99.5 درصد کاهش داده است.
3- شارد چین (Shard Chains)
شاردینگ فرایندی است که در آن شبکه اتریوم به زنجیره‌های خرد تقسیم می‌شود که بار شبکه را به اشتراک می‌گذارند. به عبارت دیگر، شاردینگ فرایند تقسیم شبکه اتریوم به بخش‌های زیادی است که به عنوان «شارد» شناخته می‌شوند. وقتی هر قسمت از تراکنش‌های اتریوم روی زنجیره‌های خرد یا شاردها پخش گردد، از بار کلی شبکه کاسته شده و توان عملیاتی شبکه افزایش پیدا میکند. هدف افزایش توان عملیاتی شبکه اتریوم، رسیدن به 100000 تراکنش در ثانیه است.
مفاهیم فوق سبب شده‌اند تا اتریوم کارامدتری ایجاد شود و توسعه‌دهندگان همچنان بتوانند برنامه‌های مورد نظر خود را روی آن راه‌اندازی کنند.
استیک اتریوم 2.0 چگونه است؟
اتریوم قبلاً 15 تراکنش در ثانیه را انجام می‌داد که در زمینه تراکنش‌های مالی نسبتاً کند بود؛ اما اکنون انتظار می‌رود که اثبات سهام، پردازش 100000 تراکنش در ثانیه را امکان‌پذیر کند. این موضوع به‌طور قابل‌توجهی وسعت پروژه‌ها و برنامه‌هایی که میتوان بر روی بلاک چین اتریوم ساخت را گسترش میدهد. اثبات سهام روشی است که شبکه‌های بلاک چین برای رسیدن به اجماع توزیع‌شده از آن استفاده می‌کنند. استیکینگ (Staking) نیز فرایندی است که توسط بلاک چین‌های مبتنی بر اثبات سهام برای ایمن‌سازی بلاک چین و تولید بلوک‌های جدید مورد استفاده قرار می‌گیرد. چگونگی فرایند استیکینگ در اتریوم را میتوان به‌صورت زیر توضیح داد:
1- فرایند انتخاب ولیدیتور (Validator) یا اعتبارسنج برای ایجاد یک بلوک جدید در شبکه به‌عنوان استیکینگ (Staking) شناخته می‌شود.
2- ولیدیتورها مانند ماینرها در سیستم‌های مبتنی بر اثبات کار، مسئول مرتب‌سازی تراکنش‌ها و ساخت بلوک‌های جدید هستند تا همه گره‌های شبکه بتوانند در مورد وضعیت شبکه به توافق برسند.
3- برای تبدیل شدن به یک ولیدیتو در شبکه، کاربران باید ارز دیجیتال اتر (ETH) که رمز ارز بومی شبکه اتریوم است را به اشتراک بگذارند. بنابراین برای استیکینگ به ارز دیجیتال اتر نیاز دارید.
4- ولیدیتورها که گاهی اوقات به‌عنوان استیکر (Staker) شناخته می‌شوند، مسئول پردازش تراکنش‌ها، ذخیره داده‌ها و افزودن بلاک‌ها به بیکن چین (مدل اجماع جدید اتریوم) هستند.
5- ولیدیتورها در برابر فعالیتی که در شبکه انجام می‌دهند، از شبکه اتریوم پاداش دریافت می‌کنند. بنابراین عمل استیکینگ برای کاربران با دریافت سود همراه است. ولیدیتورها مانند ماینرها در سیستم‌های مبتنی بر اثبات کار، از فعالیت در شبکه درآمد خواهند داشت.
6- برای تبدیل شدن به یک ولیدیتور در اتریوم، کاربران باید 32 ارز دیجیتال اتر (ETH) را سرمایه گذاری یا استیک کنند. ولیدیتورها به‌صورت تصادفی به تولید بلوک اختصاص داده می‌شوند و مسئول بررسی مجدد و تأیید بلوک‌هایی هستند که خود نمی‌سازند، اما باید در فرایند تأیید آن‌ها شرکت کنند.
اگرچه استیکینگ در شبکه اتریوم وجود دارد، اما سرمایه اولیه برای تبدیل شدن به ولیدیتور در آن زیاد است (به 32 اتر برای استیکینگ نیاز دارد)؛ بااین‌حال، کاربرانی که اترهای کمتری دارند، می‌توانند ارزهای دیجیتال خود را در اختیار یک ولیدیتور دیگر قرار دهند و سهمی از سود آن ولیدیتور را دریافت نمایند.
سخن پایانی
اتریوم در نسخه دوم خود (Ethereum 2.0) به‌جای راه‌حل اجماع اثبات کار که مبتنی بر فعالیت ماینرها بود، از روش استیکینگ مبتنی بر اثبات سهام استفاده میکند؛ بنابراین، دیگر نمی‌توان مانند گذشته ارز دیجیتال اتر را استخراج کرد؛ بلکه برای کمک به امنیت و تأیید تراکنش‌های این شبکه به استیکینگ ارز دیجیتال اتر (ETH) نیاز است. برای این کار باید اترهای خود را در شبکه اتریوم برای مدت‌زمانی مشخص قفل کنید. در این مدت، از پاداش‌های استیکینگ شبکه اتریوم بهره‌مند خواهید شد. استیکینگ سرعت انجام تراکنش در شبکه اتریوم را بسیار افزایش داده است؛ با این وجود هنوز هم اتریوم راهی طولانی برای بهینه شدن در پیش دارد.
