تورم «Inflation» یکی از کلمات آشنا در علم اقتصاد است که امروزه آن را در گفتگوهای روزمره خود نیز به کرات می‌شنویم. تورم به معنی افزایش قیمت است که می‌توان آن را کاهش قدرت خرید در طول زمان ترجمه کرد. در واقع تورم افزایش کلی قیمت کالاها و خدمات در طول زمان است. این مفهوم میتواند رویکردهای مثبت و منفی برای اقتصاد یک کشور یا اقتصاد جهانی در پی داشته باشد. در ادامه به بررسی اثر تورم بر اقتصاد جهانی و همچنین موضوع تورم در ارزهای دیجیتال خواهیم پرداخت. بیشتر افراد تصور میکنند که در دورانی که تورم بالا می‌رود، می‌توان برای حفظ سرمایه خود، به خرید ارزهای دیجیتال روی آورد. در این مطلب به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت تا بدانیم که آیا ارزهای دیجیتال می‌توانند از سرمایه‌های ما در برابر تورم محافظت کنند یا خیر؟!
چرا تورم ایجاد می‌شود؟
هنگامی که قیمت‌ها افزایش می‌یابد، مصرف کنندگان قدرت خرید خود را از دست می‌دهند؛ به این معنی که قدرت یک واحد ارز از اندازه قبل پایین‌تر خواهد بود. تورم اندک چندان نگران کننده نیست، اما بالعکس تورم زیاد نگران کننده و بحرانی است. تورم عموماً ناشی از عدم تعادل در عرضه و تقاضا، شوک‌های عرضه و انتظارات تورمی است. نرخ تورم کوچک از نظر اقتصادی مفید است، در حالی‌که تورم بالا از خود تغذیه کرده و عملکرد بلندمدت اقتصاد را مختل می‌کند.
تورم چه اثری بر اقتصاد جهانی دارد؟
تورم میتواند اثرات مهمی روی اقتصاد کلی جهان داشته باشد. اگر بخواهیم برخی از مهم‌ترین این تأثیرات را بیان کنیم، موارد زیر در اولویت قرار دارند:
1_ کاهش قدرت خرید
این اولین و فراگیرترین اثر تورم است. افزایش کلی قیمت‌ها در طول زمان، قدرت خرید مصرف‌کنندگان را کاهش می‌دهد؛ چراکه مقدار ثابتی از پول به تدریج ارزش کمتری را به همراه خواهد داشت. مصرف کنندگان قدرت خرید خود را بدون توجه به نرخ تورم از دست می‌دهند (خواه 2 درصد باشد یا 4 درصد)!
2_ تأثیر نامناسب بر مصرف کنندگان با درآمد پایین
مصرف‌کنندگان کم‌درآمد نسبت به کسانی که درآمد بالاتری دارند، تمایل دارند نسبت بیشتری از درآمد خود را صرف کالاهای ضروری (مانند مواد غذایی و انرژی) کنند؛ کالاهایی که جایگزینی آن‌ها در زمان افزایش قیمت‌ها سخت است. این در حالی است که سرمایه‌داران و افرادی که درآمدهای بالا دارند، بیشتر درآمد و سرمایه خود را در املاک و مستغلات ذخیره میکنند که نوعی محافظ در برابر تورم محسوب می‌شود. بنابراین حتی اگر تورم بالا برود، قیمت دارایی ثروتمندان افزایش پیدا می‌کند؛ اما افراد کم درآمد که درآمد اصلی خود را صرف هزینه‌های اولیه زندگی میکنند، با کاهش قدرت خرید و قدرت مانور مالی مواجه می‌شوند.
3_ تغذیه تورم بالا از خودش
اندکی تورم میتواند نشان دهنده یک اقتصاد سالم باشد. اگر تورم در سال گذشته 2 درصد بود و امسال هم 2 درصد است، مشکلی ایجاد نمی‌کند. کسب‌وکارها، کارگران و مصرف‌کنندگان انتظار دارند که تورم در سال آینده نیز در سطح 2 درصد باقی بماند. اما با افزایش شدید نرخ تورم، انتظارات از تورم آتی بر همین اساس شروع به افزایش خواهند کرد. با افزایش این انتظارات، کارگران شروع به تقاضای افزایش بیشتر دستمزد میکنند و کارفرمایان این هزینه‌ها را با افزایش قیمت‌ها بر روی تولید منتقل میکنند. از این رو یک مارپیچ دستمزد - قیمت ایجاد میکنند. در بدترین سناریو، یک واکنش سیاست نادرست به تورم بالا هم میتواند به ابرتورم ختم شود. بنابراین تورم بالا سبب افزایش بیشتر و بیشتر آن می‌شود!
4_ افزایش نرخ بهره
همانطور که از مثال‌های قبل مشخص است، دولت‌ها و بانک‌های مرکزی، انگیزه قدرتمندی برای کنترل تورم دارند. رویکرد مدیریت تورم با استفاده از سیاست پولی در قرن گذشته بوده است. زمانی‌که تورم تهدید می‌کند از هدف بانک مرکزی فراتر رود (معمولاً در اقتصادهای توسعه‌یافته ۲ درصد و در اقتصادهای نوظهور ۳ تا ۴ درصد)، سیاست‌گذاران می‌توانند حداقل نرخ بهره را افزایش دهند و با محدود کردن عرضه پول، هزینه‌های استقراض را در سراسر اقتصاد بالاتر ببرند. در نتیجه، تورم و نرخ بهره تمایل به حرکت در یک جهت دارند. بانک‌های مرکزی با افزایش نرخ‌های بهره با افزایش تورم، می‌توانند روحیه حیوانی یا ریسک‌پذیری اقتصاد و فشارهای قیمتی ناشی از آن را کاهش دهند!
5_ کاهش خدمات بدهی در وام‌ها
در حالی که وام گیرندگان جدید احتمالاً در هنگام افزایش تورم با نرخ‌های بهره بالاتری روبه‌رو می‌شوند، اما در کل می‌توانند با دریافت وام و بازپرداخت‌های معین، از افزایش تورم سود ببرند. فرض کنید 10 میلیون تومان با نرخ بهره سالانه 5 درصد وام می‌گیرید. اگر تورم سالانه متعاقباً به 10 درصد افزایش پیدا کند، کاهش سالانه تراز وام تعدیل‌شده براساس تورم بر هزینه‌های بهره شما بیشتر خواهد بود.
6_ افزایش اشتغال در کوتاه‌مدت
تورم بالا میتواند در کوتاه‌مدت به رشد اقتصادی سریع منجر شود. در حالی‌که از دهه 1970 به‌عنوان دهه رکود تورمی آمریکا یاد می‌شود، تولید ناخالص داخلی واقعی ایالات متحده (GDP) به‌صورت متوسط سالانه 3.2 درصد بین سال‌های 1970 و 1979 افزایش یافت که بسیار بالاتر از میانگین نرخ رشد اقتصاد از آن زمان است. این در حالی است که تورم میتواند قدرت پس‌انداز در طول زمان را از بین ببرد. این چشم‌انداز میتواند مصرف‌کنندگان را به خرج کردن و مشاغل را به سرمایهگذاری تشویق کند. در نتیجه، نرخ بیکاری در ابتدا با افزایش تورم کاهش می‌یابد. حداقل برای مدتی، تورم بالاتر میتواند تقاضا را تحریک کند و در عین حال هزینه‌های نیروی کار تعدیل‌شده با تورم را کاهش دهد و به افزایش شغل دامن بزند. اما اگر نرخ تورم همچنان افزایشی باشد، روند برعکس شده و به یک اقتصاد و بیکاری دردناک منجر می‌شود!
7_ کاهش ارزش اوراق قرضه
اوراق قرضه که اغلب به‌عنوان سرمایه‌گذاری‌های کم ریسک در نظر گرفته می‌شوند، درآمد بهره منظم را با نرخ ثابت ارائه میکنند. تورم بالا، با کاهش ارزش فعلی آن درآمد، ارزش اوراق قرضه را کاهش می‌دهد.
موارد فوق، برخی از اثراتی هستند که تورم بالاتر از حد انتظار میتواند برای اقتصاد در پی داشته باشد. این مشکلات هم در سطح ملی و هم در سطح جهانی می‌توانند بسیار آسیب زننده باشند.
تورم چه اثری بر کریپتوکارنسی دارد؟
ارزهای دیجیتال به‌عنوان یک نوع دارای مالی، سابقه زیادی در دوره‌های تورم ندارند. بنابراین اطلاعات خاصی در مورد تأثیر تورم بر آن‌ها وجود ندارد. اما سرمایه‌گذاران می‌توانند بر اساس رفتار دیگر داراییهای مالی که به ارزهای دیجیتال شباهت دارند، در این باره به پیش‌بینی و قضاوت بنشینند. البته نظرات متفاوتی در مورد اثر تورم بر ارزهای دیجیتال وجود دارد که با هم تفاوت دارند. برخی از این نظرات به این صورت هستند:
1_ عده‌ای بر این باور هستند که: کریپتوکارنسی اصلاً ارز نیست؛ به این معنی که مانند ارزهای فیات (ارزهای رایج مانند دلار، یورو و ....) به فشارهای تورمی پاسخ نمی‌دهد. بسیاری از طرفداران ارزهای دیجیتال بر این باور هستند که ارزهای دیجیتال داراییهای ضد تورمی هستند. همانطور که ارزش پول کاهش می‌یابد، ارزش ارز دیجیتال افزایش پیدا می‌کند.
2_ عده دیگری بر این عقیده‌اند: اینکه ارزهای دیجیتال سبب افزایش سرمایه و محافظ در برابر تورم می‌شوند، چندان صحیح نیست. چراکه نرخ تورم در طی سال‌های 2021 و 2022 به بالاترین حد خود در 40 سال گذشته رسیده است؛ در حالی‌که در همین دوره زمانی، بازار ارزهای دیجیتال نیز حدود دو سوم ارزش خود را از دست داده است!
3_ رویکرد سومی هم وجود دارد که می‌گوید: بیت‌کوین (به‌عنوان نماینده داراییهای دیجیتال) به جای «ضد تورم» که نشان دهنده نفوذ ناپذیری کامل در برابر هرگونه تغییر خارجی است، میتواند بیشتر به‌عنوان یک دارایی «مقاوم در برابر تورم» در نظر گرفته شود!
4_ در نهایت کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا «SEC» بر این عقیده است که: ارزهای دیجیتال جزء داراییهای نقد افراد نیستند، بلکه جزء یکی از این دو کلاس دارایی محسوب می‌شوند:
- کالا: (دارایی‌هایی مانند بیت‌کوین که حجم و ماهیت از پیش تعیین شده دارند، مانند طلا و نقره، کالا در نظر گرفته می‌شوند. چراکه مقدار بیت‌کوین 21 میلیون واحد در نظر گرفته شده و بیشتر از این تعداد نخواهد بود. گرچه بیت‌کوین فیزیکی نیست و یک دارایی مجازی محسوب می‌شود، اما سایر اصول آن شبیه به کالاهایی چون طلا و نقره است!)
- اوراق بهادار: (دارایی‌هایی همچون توکن‌های کاربردی یا استیبل کوین‌ها به دلیل اینکه امکان تولید آن‌ها طبق شرایط پروژه‌شان تعیین می‌شود، مانند سهام یا اوراق بهادار در نظر گرفته می‌شوند. گرچه این توکن‌ها مانند داراییهای سنتی نیستند، اما اصول مبنای آن‌ها مانند همه دارایی‌هایی است که به اوراق بهادار تبدیل می‌شوند!)
طبق نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آمریکا، ارزهای دیجیتال داراییهای نقدی نیستند که بتوان برای دوران تورم روی آن‌ها حساب کرد. با این وجود می‌بینید که نظرات متفاوتی با این امر در جهان در رابطه با ارزهای دیجیتال وجود دارد.
آیا استیبل کوین ها محافظی در برابر تورم هستند؟
استیبل کوین «Stablecoin» به ارزهای دیجیتالی گفته می‌شود که به پول فیات متصل هستند (برای مثال، استیبل‌کوین تتر «USDT» توسط دلا آمریکا پشتیبانی می‌شود). استیبل‌کوین‌ها به نسبت سایر ارزهای دیجیتال، نوسان کمی را تجربه میکنند و ثبات قیمت بیشتری دارند. اگرچه استیبل‌کوین‌ها می‌توانند به‌عنوان یک ارز دیجیتال با نوسان کم برای پس‌انداز پول در نظر گرفته شوند؛ اما آن‌ها نیز در معرض تورم قرار دارند و ممکن است در طول زمان ارزش خود را از دست بدهند. همانطور که ارز پشتیبان آن‌ها ارزش خود را از دست می‌دهد، استیبل‌کوین‌ها نیز ارزش خود را از دست می‌دهند.
آیا سرمایهگذاری در ارز دیجیتال در طول تورم کار عاقلانه‌ای است؟
با توجه به نظرات مختلفی که در قسمت قبل عنوان کردیم، ممکن است این سؤال برای شما ایجاد شده باشد که بالاخره ارزهای دیجیتال محافظ خوبی در برابر تورم هستند یا خیر؟!
برای پاسخ دادن به این سؤال می‌توان گفت که ارزهای دیجیتال تا حدودی می‌توانند انتظارات ضد تورمی را برآورده کنند. اما نمیتوان تضمین کرد که این موضوع برای تمام افراد صادق باشد. بنابراین افرادی می‌توانند از خاصیت ضد تورمی ارزهای دیجیتال نفع ببرند که از تکنولوژی زیربنایی ارزهای دیجیتال آگاهی داشته باشند و با اصول تحلیلی ارزهای دیجیتال آشنا باشند تا بتوانند به شیوه درستی روی آن‌ها سرمایهگذاری کنند. همانطور که طلا برای مدت طولانی به‌عنوان محافظ در برابر تورم در نظر گرفته شده است، ارزهای دیجیتال نیز می‌توانند جایگزین‌های خوبی را در این زمینه ارائه دهند. اما در هر صورت، با توجه به شک و شبهه‌هایی که در رابطه با ماهیت ضد تورمی ارزهای دیجیتال وجود دارد، نمیتوان با اطمینان گفت که سرمایهگذاری روی آن‌ها در طول دوران تورم کار عاقلانه‌ای است!!
مزایای کریپتوکارنسی در اقتصاد تورمی چیست؟
ارزهای دیجیتال مانند ارزهای فیات، به‌صورت مستقیم به نهادهای مالی و مرکزی متصل نیستند. به همین خاطر می‌توانند چندین مزیت در اقتصاد تورمی داشته باشند. این مزایا به قرار زیر هستند:
1_ حواله‌های کارآمد «Efficient Remittances»
به‌صورت معمول، پرداخت‌های برون مرزی در سیستم‌های بانکداری سنتی به واسطه نیاز دارند. همچنین اغلب با زمان پردازش طولانی و کارمزد تراکنش‌های بالا همراه هستند. این امر چالش‌هایی برای مشاغل مختلف ایجاد می‌کند و ارزش حواله‌های ارسالی کارگران به خانواده‌های خود در خارج از کشور را کاهش می‌دهد. ماهیت غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال و کارمزدهای پایین تراکنش آن‌ها، میتواند جایگزین ایده‌آلی برای واسطه‌ها در سیستم‌های مالی سنتی باشد. برای مثال، برخی از مؤسسات مالی در قاره آسیا، مانند فیلیپین، سنگاپور و ژاپن، از بلاک چین ریپل «XRP» برای تسهیل پرداخت‌های حواله کارآمدتر استفاده میکنند.
2_ فروشگاه جایگزین ارزش «Alternative Store of Value»
هنگامی که ارزش ارزهای فیات محلی به سرعت کاهش پیدا می‌کند، شهروندان به ارزهای دیجیتال به‌عنوان ذخیره ارزش برای محدود کردن تأثیر ابرتورم روی می‌آورند. آن‌ها می‌توانند پول خود را به استیبل‌کوین تبدیل کنند تا ارزش سرمایه خود را به دلار آمریکا حفظ کنند یا به بیت‌کوین با پتانسیل کسب سود در صورت افزایش ارزش آن تبدیل کنند. در حالی‌که بیت‌کوین اغلب به‌عنوان یک دارایی بسیار پرنوسان در کشورهایی با ارزهای فیات نسبتاً پایدار در نظر گرفته می‌شود، ثابت شده است که قیمت آن در سال 2023 نسبت به برخی از ارزهایی که به سرعت کاهش می‌یابند (همچون پوند لبنان، لیر ترکیه و دلار زیمبابوه) نوسان کمتری داشته است.
3_ فراگیری مالی «Financial Inclusivity»
ازهای دیجیتال می‌توانند نقش مهمی در ارائه دسترسی شهروندان به خدمات مالی در کشورهای در حال توسعه ایفا کنند. طبق گزارش بانک جهانی، حدود 1.4 میلیارد نفر در سراسر جهان به خدمات بانکداری سنتی دسترسی ندارند. محرومیت از سیستم بانکی رسمی توانایی افراد برای ارسال و دریافت پول، پرداخت و پس‌انداز پول یا هر نوع فعالیت مالی دیگر را محدود می‌کند. اما ارزهای دیجیتال که فقط با یک خط اینترنت قابل دسترسی هستند، می‌توانند به افراد اجازه دهند تا امور مالی خود را کنترل کرده و کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کنند. حتی سایر خدمات مالی مانند ارائه وام، بیمه و دیگر موارد از این دست نیز، از طریق سیستم‌های مالی غیرمتمرکز یا دیفای «Defi» که دیگر دستاورد شبکه بلاک چین است، فعالیت‌های مالی در تمام جهان را تسهیل میکنند.
این امر به‌صورت واضح در کشور ویتنام انجام شده است. حتی آن کشور که بیشتر مردم روستایی آن به بانکداری سنتی دسترسی ندارند، به مرکزی برای توسعه دهندگان بازی‌های کریپتویی و بازیکنان آن‌ها تبدیل شده است. جایی‌که بازیکنان بازی‌هایی همچون اکسی اینفینیتی «Axie Infinity»درآمد قابل توجهی از این بازی در دنیای واقعی داشته‌اند!
خطرات استفاده از ارز دیجیتال در تورم چیست؟
در حالی که شهروندان در اقتصادهایی با تورم بالا به‌طور جدی به ارزهای دیجیتال روی می‌آورند، این موضوع برای آن‌ها خطراتی را در پی دارد که برخی از این خطرات به قرار زیر هستند:
1_ چالش‌های سیاسی «Policy Challenges»
بانک‌های مرکزی و مؤسسات مالی هنوز سیاست‌ها و مقررات خاصی را برای استفاده از ارزهای دیجیتال اجرا نکرده‌اند. این امر سبب می‌شود که استفاده از ارزهای دیجیتال برای آن‌ها بسیار چالش‌برانگیز باشد. به طوری‌که:
- تراکنش‌هایی که از طریق ارزهای دیجیتال صورت می‌گیرد، برای سیستم‌های مالیاتی گزارش نمی‌شوند. این موضوع سبب می‌شود تا این نوع معاملات به نسبت معاملاتی که با ارزهای فیات انجام می‌شود، مالیات کمتری داشته باشند یا از مالیات فرار کنند. این مشکل میتواند خزانه‌داری یک کشور را تضعیف کند!
- مطالعات صندوق بین‌المللی پول (IMF) نشان می‌دهد که استفاده از ارزهای دیجیتال میتواند کنترل سرمایه را تضعیف کند!
تراکنش‌های مبتنی بر بلاک چین، یک راه سریع و ارزان برای کاربران است تا بتوانند وجوه خود را به آن سوی مرزها انتقال دهند. این موضوع برای سیستم مالی و اقتصادی کشورها، عدم کنترل و ضعف را به همراه دارد.
غیرمتمرکز بودن تراکنش‌های بلاکچینی نیز سبب می‌شود تا دولت‌ها نتوانند از نحوه استفاده از ارزهای دیجیتال در داخل مرزهای خود باخبر شوند. بنابراین ارزیابی‌های مالی برای آن‌ها دشوار می‌شود.
موارد فوق از جمله مشکلاتی هستند که استفاده از ارزهای دیجیتال میتواند برای سیستم‌های سیاسی و مالی کشورها در پی داشته باشد.
2_ تعویض ارز «Currency Substitution»
خرید و نگهداری از ارزهای دیجیتالی و همچنین دارایی دیجیتالی، خطر جایگزینی ارز را افزایش می‌دهد. اگرچه ارزهای دیجیتال با هدف جایگزینی ارزهای فیات ایجاد شده‌اند، اما دولت‌ها در برابر این امر مقاومت میکنند. چراکه جایگزینی میتواند منجر به خروج سرمایه، تضعیف اثربخشی سیاست پولی برای تأثیرگذاری بر قیمت‌ها و تهدیدی برای ثبات مالی باشد!
3_ پیوند به سیستم‌های بانکداری سنتی «Links to Traditional Banking Systems»
اگرچه ارزهای دیجیتال بر بستر شبکه کاملاً غیرمتمرکز بلاک چین ارائه شده‌اند، اما مؤسسات مالی متمرکز سعی در ترکیب این دارایی‌ها با سیستم مالی اصلی خود دارند. این امر میتواند خطر متمرکز شدن را برای ارزهای دیجیتال به همراه داشته باشد. همین حالا هم بسیاری از افراد به دلیل اینکه استیبل‌کوین‌ها دارای پشتوانه ارز فیات هستند، به آن‌ها اعتماد ندارند (به استیبل‌کوین‌ها برچسب ارزهای متمرکز می‌زنند)!
موارد فوق خطراتی است که استفاده از ارزهای دیجیتال در دوران افزایش تورم یا هر زمان دیگری می‌توانند به همراه داشته باشند. البته این خطرات بیشتر از کاربران، متوجه دولت‌ها و سیستم‌های مالی متمرکز است.
سخن پایانی
با توجه به آن‌چه که در این مطلب عنوان شد، ارزهای دیجیتال ضمن اینکه می‌توانند به‌عنوان داراییهای ضد تورمی دیده شوند، اما در عین حال می‌توانند از این طرز فکر فاصله داشته باشند. نقش ارزهای دیجیتال در محیط‌های پرتورم همچنان مزایا و چالش‌هایی را برای افراد، کسب‌وکارها و دولت‌ها در اقتصادهای نوظهور ایجاد می‌کند. اختلاف نظرها در این زمینه همچنان ادامه دارد. اما نظر شما در مورد استفاده از ارزهای دیجیتال در دوران افزایش تورم چیست؟ ایده‌ها و سؤالات خود در این زمینه را می‌توانید در بخش نظرات مطرح نمایید.
