یکی از مهم‌ترین نوآوری‌هایی که بر اساس فناوری بلاک چین ایجاد شده، امور مالی غیرمتمرکز (Defi) یا دیفای است. منظور از دیفای، مجموعه‌ای از نرم‌افزارها و پلتفرم‌های غیرمتمرکز بوده که از امور مالی سنتی تمرکززدایی می‌کنند و خدمات مالی گستردهای را در اختیار مردم می‌گذارند. در واقع، دیفای گامی بلند به‌سمت اقتصاد آزاد است و اداره‌ی امور مالی را از شرکت‌ها و نهادهای بزرگ گرفته و به خود مردم واگذار می‌کند.
در سال‌های اخیر، پروتکل‌ها و پلتفرم‌های حوزه‌ی دیفای، گسترش بی‌سابقه‌ای داشته‌اند و در زمینه‌های مختلفی به کاربران، خدمات ارائه کرده‌اند. بااین‌حال، امور مالی غیرمتمرکز هنوز درحال توسعه هستند و به‌طور مداوم، پروژه‌های جدیدی در این زمینه معرفی می‌شوند. بسیاری از این پروژه‌ها برای توسعه و دستیابی به اهدافشان، به بودجه و سرمایه نیاز دارند. در همین راستا، مفهوم دیفای 2.0 (Defi 2.0) مطرح شده است که بر روی تأمین مالی پروژه‌های دیفای تمرکز دارد. این اتفاق برای توسعه‌دهندگان پروژه‌های غیرمتمرکز خوشحال‌کننده است و به آن‌ها کمک می‌کند که پروژه‌هایشان را با موفقیت راه‌اندازی کنند. به‌خاطر همین، در این مقاله، بررسی می‌کنیم که دیفای 2.0 چیست و چگونه به حوزه امور مالی غیرمتمرکز کمک می‌کند.
دیفای 2/0 چیست؟
دیفای 2.0 (Decentralized Finance 2.0) جریانی است که در کنار موج اصلی دیفای ایجاد شده و به‌دنبال رفع مشکلات و محدودیتهای امور مالی غیرمتمرکز است. با اینکه دیفای انقلابی در امور مالی محسوب می‌شود؛ اما با محدودیت‌ها و چالش‌هایی نیز مواجه است. در واقع، دیفای از فناوری بلاک چین، قراردادهای هوشمند و اوراکل‌های ایمن استفاده می‌کند تا اقتصادی آزاد را به همه‌ی افراد ارائه دهد. پروتکل‌های دیفای با استفاده از مزیت‌های خود، مانند قابلیت ترکیب‌پذیری بدون مجوز و توسعه‌ی منبع‌باز، به‌طور مداوم پیشرفت می‌کنند. از طرفی، تمرکز اصلی این پروتکل‌ها بر نقدینگی است؛ به‌خاطر همین، وجود منابع مالی برای آن‌ها ضروری به نظر می‌رسد.
به همین منظور، دیفای 2.0 (Defi 2.0) از فناوری‌های روز و نوآوری‌های غیرمتمرکز استفاده می‌کند تا شرایط اقتصادی و نقدینگی پروتکل‌های دیفای را بهبود ببخشد. دنیای کریپتو، پیش از این نیز چنین تحولی را تجربه کرده بود؛ برای مثال، نسل دوم بلاک چین، مانند اتریوم، معرفی شد تا محدودیتهای شبکه‌هایی مانند بیت کوین را برطرف کند. علاوه‌بر آن، اخیراً بسیاری از کشورها محدودیت‌هایی را برای امور مالی غیرمتمرکز در نظر گرفته‌اند؛ بنابراین، دیفای 2.0 باید راهکارهایی را نیز برای این محدودیت‌ها ارائه کند.
برای اینکه دیفای 2.0 را بهتر درک کنید، عملکرد آن را با یک مثال توضیح می‌دهیم. در حوزه‌ی دیفای، استخرهای نقدینگی (LPs) اهمیت بسیار زیادی دارند و موفقیت‌های فراوانی را به دست آورده‌اند. این استخرها به ارائهکنندگان نقدینگی اجازه می‌دهند که با قفل کردن جفت‌ارزهای خود، پاداش دریافت کنند. بااین‌حال، نوسانات بازار کریپتو می‌توانند به ارزش این جفت‌ارزها لطمه وارد کرده و سرمایه‌گذاران را در خطر ازدست‌دادن دارایی‌هایشان قرار دهند. در همین راستا، یک پروتکل دیفای 2.0 می‌تواند با دریافت هزینه‌ای اندک، دارایی این افراد را بیمه کند. این راه‌حل باعث می‌شود که افراد از حفظ ارزش دارایی‌هایشان مطمئن شوند و به سرمایه‌گذاری بیشتری در حوزه‌ی دیفای روی بیاورند.
محدودیتهای دیفای 1/0 چیست که توسط دیفای 2/0 حل می‌شود؟
گفتیم که دیفای 2.0 (Defi 2.0) به‌دنبال رفع محدودیتهای حوزه‌ی امور مالی غیرمتمرکز است. این جنبش در کنار جریان اصلی دیفای فعالیت کرده و به پروتکل‌های غیرمتمرکز کمک می‌کند تا محدودیتهای خود را برطرف کنند. پس، باید ببینم که دیفای با چه محدودیت‌هایی مواجه است و دیفای 2.0 چه اهدافی را دنبال می‌کند. به‌خاطر همین، در این بخش، محدودیتهای دیفای 1.0 را بررسی خواهیم کرد.
پشتیبانی و حمایت محدود از کاربران
امور مالی غیرمتمرکز (Defi) در یک شبکه‌ی کریپتو، به‌صورت همتابه‌همتا عمل می‌کنند. برخلاف سیستمهای مالی سنتی، تأمین مالی حوزه‌ی دیفای با محدودیتهای کمتری مواجه است. با اینکه مقررات کم باعث رشد دیفای شده؛ اما این حوزه هنوز با چالش‌هایی مواجه است. برای مثال، زمانی که افراد از بانک‌های سنتی استفاده می‌کنند، در صورت بُروز مشکل، از حفظ دارایی‌هایشان مطمئن خواهند بود. یعنی اگر بانکی از کار بیفتد و یا اینکه ورشکسته شود، دولت تا سقف مشخصی به مشتریان بانک مورد نظر، غرامت پرداخت می‌کند.
در سوی مقابل، اگر مشکلی در تراکنش‌های حوزه‌ی دیفای رخ بدهد، ممکن است که سرمایه‌ی کاربران از دست برود و راهی برای بازپس‌گیری دارایی‌ها وجود نداشته باشد. در نتیجه، پروتکل‌های دیفای از سرمایه‌ی افراد به‌خوبی محافظت نمی‌کنند.
خطر هک و حملات سایبری
اصولاً نقض امنیت یک بلاک چین بسیار بعید است؛ اما هنوز بخش‌هایی از دیفای در برابر هکرها و حملات سایبری آسیب‌پذیر هستند. هکرها می‌توانند از این شکاف‌های امنیتی سوءاستفاده کنند و سیستم را به خطر بیندازند. برای مثال، تقریباً همه‌ی فرایندهای امور مالی غیرمتمرکز از طریق نرم‌افزارها انجام می‌شوند و بسیاری از این نرم‌افزارها در برابر حملات سایبری آسیب‌پذیر هستند. ازاین‌طریق، هکرها می‌توانند به نرم‌افزار غیرمتمرکز نفوذ کنند و دارایی‌های کاربران را به سرقت ببرند.
ارائه وثیقه
منظور از وثیقه، دارایی‌ای است که شما برای دریافت وام به بانکی ارائه می‌دهید و این دارایی تا پایان موعد بازپرداخت، نزد بانک باقی می‌ماند. در حوزه‌ی دیفای هم وثیقه به همین صورت عمل می‌کند. درصورتی‌که می‌خواهید از پروتکلی وام بگیرید، باید دارایی ارزشمندی را به‌عنوان تضمین بازپرداخت، ارائه دهید. معمولاً پروتکل‌های دیفای وثیقه‌ای 100 درصدی را دریافت می‌کنند، یعنی دارایی شما باید ارزشی برابر با کل مبلغ وام داشته باشد.
ارائه‌ی چنین وثیقه‌ی سنگینی برای بسیاری از کاربران دشوار است. این مسئله باعث می‌شود که افراد کمتری به دریافت وام غیرمتمرکز اقدام کنند.
نیاز به کلید خصوصی
زمانی که شما دارایی دیجیتال خود را در کیف پولتان ذخیره می‌کنید، این کیف پول با استفاده از یک کلید خصوصی ایمن می‌شود. در واقع، کلیدهای خصوصی کُدهای منحصربه‌فردی هستند که مالکیت یک فرد را بر یک کیف پول ثابت می‌کنند و به او اجازه می‌دهند که به دارایی‌های خود دسترسی داشته باشد.
اگرچه کلیدهای خصوصی در پنهان کردن اطلاعات و حفظ حریم خصوصی خوب هستند؛ اما اگر شخصی کلید خصوصی کیف پولش را گم کند، دیگر به دارایی‌هایش دسترسی نخواهد داشت. این مسئله چالش بزرگی برای کاربران حوزه دیفای محسوب می‌شود.
تجربه کاربری
یکی دیگر از محدودیتهای پلتفرم‌ها و نرم‌افزارهای دیفای، مربوط به پیچیدگی «رابط کاربری» (UI) و «تجربه کاربری» (UX) آن‌ها است. این پیچیدگی باعث می‌شود که کاربران نتوانند تعامل خوبی را با این محصولات برقرار کنند. به‌خاطر همین، پروژه‌های دیفای 2.0 به‌دنبال ایجاد مزایای زیر در حوزه تجربه کاربری محصولات دیفای هستند:
- سرگرم‌کننده‌تر
- ساده‌تر
- کاربرپسندتر
تسلط اتریوم
اتریوم (Ethereum) اولین بلاک چینی بود که امکان ایجاد نرم‌افزارهای غیرمتمرکز و توسعه‌ی محصولات دیفای را فراهم کرد. این مسئله باعث شده است که اغلب پروتکل‌های دیفای روی این بلاک چین راه‌اندازی شوند. ازآنجایی‌که کارمزد تراکنش‌های (گس فی) اتریوم بسیار بالا است و با افزایش ترافیک شبکه، گس فی اتریوم بیشتر هم می‌شود، کاربران پروتکل‌های مبتنی به اتریوم مجبور به پرداخت هزینه‌های بسیار بالایی هستند.
از طرفی، با افزایش ترافیک شبکه اتریوم، صف‌هایی طولانی برای پردازش تراکنش‌ها ایجاد می‌شوند و کاربران برای دریافت خدمات مورد نیازشان، باید زمان زیادی را منتظر بمانند. همه‌ی این چالش‌ها به‌خاطر نفوذ بی‌رویه‌ی اتریوم در حوزه‌ی دیفای ایجاد شده‌اند؛ درحالی‌که شبکه‌های دیگری مانند سولانا، پولکادات و کاردانو نیز به حوزه‌ی دیفای راه یافته‌اند و می‌توانند خدمات بهتری را به کاربران ارائه کنند.
نگرانی‌های مربوط به نقدینگی
استخرهای نقدینگی موجود در حوزه‌ی دیفای، برای ارائهکنندگان نقدینگی، بسیار سودآور هستند. این استخرها از قراردادهای هوشمندی استفاده می‌کنند که به کاربران اجازه می‌دهند تا توکن‌های خود را سپرده‌گذاری کرده و پاداش دریافت کنند. بااین‌حال، با تغییر ارزش دارایی‌های سپرده‌گذاری‌شده، سرمایه‌ی سپرده‌گذاران در خطر کاهش قیمت قرار می‌گیرد. ازاین‌طریق، ممکن است که ارائهکنندگان نقدینگی کل دارایی خود را از دست بدهند.
برای جلوگیری از این خطرات، پروتکل‌های دیفای 2.0 برای کاربران بیمه‌هایی را در نظر گرفته‌اند. این بیمه‌ها که با پرداخت هزینه‌ی ناچیزی صادر می‌شوند، به ارائه‌دهندگان نقدینگی کمک خواهند کرد که از دارایی‌های خود محافظت کنند.
موارد استفاده دیفای 2/0 چیست؟
برای اطلاع از موارد استفاده دیفای 2.0 (Defi 2.0) لازم نیست که منتظر توسعه‌ی پروتکل‌های بیشتری باشیم. درحال‌حاضر پروژه‌هایی در حوزه‌ی دیفای 2.0 ایجاد شده‌اند که خدمات جدیدی را به کاربران امور مالی غیرمتمرکز ارائه می‌کنند. این پروژه‌ها بر بستر شبکه‌هایی مانند اتریوم، زنجیره هوشمند بایننس، سولانا و... راه‌اندازی شده‌اند و برای رسیدن به اهدافشان، از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند. بنابراین، با نگاهی به برخی از این پروژه‌ها، می‌توانیم موارد استفاده دیفای 2.0 را بررسی کنیم.
ارائه کاربردهای جدید برای توکن‌های LP
افرادی که جفت‌ارزهای خود را به استخرهای نقدینگی قرض می‌دهند، به‌جای آن‌ها، توکن‌های LP را دریافت می‌کنند. در دیفای 1.0، دارندگان توکن‌های LP می‌توانستند این توکن‌ها را به یک پروژهی «ییلد فارمینگ» (Yield Farming) ارائه دهند، تا سود بیشتری را کسب کنند. ازاین‌طریق، حجم گستردهای از دارایی‌های افراد در استخرها قفل می‌شدند و امکان استفاده از آن‌ها، در زمینه‌های دیگر، وجود نداشت.
در دیفای 2.0، کاربردهای بیشتری برای توکن‌های LP در نظر گرفته شده‌اند؛ برای مثال، کاربران می‌توانند توکن‌های LP را به‌عنوان وثیقه ارائه دهند و وام ارز دیجیتال دریافت کنند. همچنین، آن‌ها می‌توانند با استفاده از توکن‌های LP، ارزهای دیجیتال جدیدی را ضرب کرده و یا اینکه در تصمیمات حاکمیتی پروژه‌ها شرکت کنند.
بیمه قرارداد هوشمند
برای بررسی دقیق یک قرارداد هوشمند، شما به دانش فنی گستردهای نیاز دارید؛ در غیر این صورت، تنها می‌توانید بخش‌هایی از قرارداد هوشمند را مورد بررسی قرار دهید. این قضیه، ریسک سرمایه‌گذاری در یک پروژهی مبتنی بر قراردادهای هوشمند را افزایش می‌دهد. به همین منظور، برخی از پروژه‌های دیفای 2.0 بیمه قراردادهای هوشمند را ارائه کرده‌اند.
⚠️فرض کنید که برای افزایش سود سالانه‌ی خود، توکن‌های LP را در یک پروژه ییلد فارمینگ سرمایه‌گذاری کرده‌اید. درصورتی‌که قرارداد هوشمند با خطری مواجه شود، پروژهی بیمه‌کننده ضرر شما را پرداخت خواهد کرد. البته باید به این نکته توجه داشته باشید که بیمه صرفاً به یک قرارداد خاص تعلق می‌گیرد؛ یعنی در این مثال، اگر قرارداد هوشمند استخر نقدینگی با مشکلی مواجه شود، شما پولی را دریافت نخواهید کرد؛ اما در صورت ایجاد مشکل برای قرارداد ییلد فارمینگ، بیمه بابت دارایی ازدست‌رفته، به شما غرامت پرداخت می‌کند.
بیمه ضرر ناپایدار
منظور از «ضرر ناپایدار» زمانی است که شما دارایی‌هایتان را در یک پروژهی دیفای سپرده‌گذاری می‌کنید و به‌مرور زمان، ارزش دارایی‌های شما تغییر می‌کند. برای مثال، زمانی که شما جفت‌ارزی را در یک استخر نقدینگی قرار دهید، با تغییر نسبت قیمت این دو توکن، احتمال ضرر شما وجود دارد. به‌خاطر همین، پروژه‌های دیفای 2.0 به‌دنبال ارائه‌ی راه‌حل‌هایی برای کاهش این خطر هستند.
فرض کنید که یک توکن را در استخری قرار می‌دهید که این استخر به سپرده‌گذاری جفت‌ارز نیازی ندارد. سپس، خود استخر، توکن بومی پروژه را به‌عنوان طرف دیگر جفت‌ارز در نظر می‌گیرد. در نتیجه، شما و پروتکل، سودی را از تراکنش‌های انجام‌شده روی این جفت‌ارز دریافت خواهید کرد. با گذشت زمان، پروتکل سود خود را به ایجاد یک صندوق بیمه اختصاص می‌دهد تا بتواند جلوی «ضرر ناپایدار» دارایی شما را بگیرد.
وام‌های خودپرداخت‌شونده
همان‌طور که گفتیم، شما برای دریافت وام کریپتو، باید وثیقه‌های سنگینی را ارائه دهید. همچنین، این وام‌ها همیشه در معرض خطر انحلال قرار دارند. یعنی اینکه با کاهش ارزش وثیقه‌ی شما، امکان دارد که قرارداد هوشمند، وام را منحل کرده و کل وثیقه را برداشت کند. برای جلوگیری از این مشکلات، پروژه‌های دیفای 2.0 «وام‌های خودپرداخت‌شونده» (Self-repaying Loans) را مطرح کرده‌اند. فرض کنید که وامی 100 دلاری را از یک وام‌دهنده‌ی غیرمتمرکز دریافت می‌کنید. با اینکه این پروتکل وام 100 دلاری را به شما می‌دهد؛ اما فقط وثیقه‌ای را به ارزش 50 دلار از شما دریافت خواهد کرد. سپس، پروتکل به‌صورت خودکار، وثیقه‌‌تان را در پروژه‌های دیگر سرمایه‌گذاری می‌کند و سود حاصل را به پرداخت اقساط شما اختصاص می‌دهد. زمانی که کل اقساطتان به‌طور خودکار بازپرداخت شدند، شما می‌توانید وثیقه‌ی خود را برداشت کنید. در این فرایند، احتمال انحلال وجود ندارد و با کاهش ارزش وثیقه، مدت‌زمان بازپرداخت وام افزایش می‌یابد.
ریسک‌های دیفای 2/0 چیست؟
اگرچه دیفای 2.0 (Defi 2.0) مزایای زیادی دارد؛ اما با ریسک‌هایی هم مواجه است. اغلب این ریسک‌ها به چالش‌های حوزه‌ی دیفای 1.0 شباهت دارند. به‌خاطر همین، در این بخش به ریسک‌های دیفای 2.0 می‌پردازیم و راهکارهایی را برای جلوگیری از آن‌ها، ارائه خواهیم داد.
احتمال هک شدن قراردادهای هوشمند
ممکن است که قراردادهای هوشمند دیفای 2.0 دارای شکاف‌هایی امنیتی باشند و هکرها بتوانند به آن‌ها نفوذ کنند. با اینکه بسیاری از قراردادهای هوشمند این حوزه ممیزی می‌شوند؛ اما تضمینی برای حفظ امنیت این پروژه‌ها وجود ندارد. پس، باید تا جای ممکن درباره‌ی پروژهی مورد نظرتان تحقیق کنید و بدانید که سرمایه‌گذاری همیشه با خطراتی همراه است.
تأثیر قوانین بر سرمایه‌گذاری کاربران
دولت‌ها و نهادهای نظارتی سراسر جهان به پروژه‌های دیفای توجه خاصی دارند. آن‌های سعی می‌کنند که با وضع قوانینی، این حوزه را تنظیم کرده و امنیت امور مالی غیرمتمرکز را تأمین کنند. اگرچه این قوانین باعث افزایش امنیت پروتکل‌های دیفای می‌شوند؛ اما باید توجه داشته باشید که گاهی نهادهای نظارتی، عملکرد پروتکل‌ها را تغییر می‌دهند. زمانی که پروتکل مجبور به تغییر عملکرد خود شود، احتمال آسیب دیدن سرمایه‌گذاری شما نیز وجود دارد.
ضرر ناپایدار
با اینکه بیمه‌های ضرر ناپایدار برای محافظت از دارایی‌های شما راه‌اندازی شده‌اند؛ اما هنوز خطر کاهش ارزش دارایی سپرده‌گذاری‌شده وجود دارد. پس، باید ریسک‌پذیری خود را بالا ببرید و تمام جنبه‌های مختلف یک سپرده‌گذاری را به‌دقت بررسی کنید.
دشواری دسترسی به دارایی‌ها
اصولاً تعامل مستقیم با قرارداد هوشمند کار دشواری است و به دانش فنی زیادی نیاز دارد؛ بنابراین، بهتر است که پیش از انجام سپرده‌گذاری، قرارداد هوشمند را از طریق یک «مرورگر بلاک چین» (Blockchain Explorer) بررسی کنید. این مرورگرها تمام جزئیات مربوط به تراکنش‌های قرارداد هوشمند را به شما نمایش می‌دهند. ازاین‌طریق، متوجه می‌شوید که امنیت قرارداد هوشمند در چه حدی است و در صورت لغو شدن قرارداد، چگونه می‌توانید دارایی خود را برداشت کنید.
تاکنون کدام پروژه‌های دیفای 2/0 اجرا شده‌اند؟
حالا که به‌طور کامل با مفهوم دیفای 2.0 آشنا شدید، خوب است که به برخی از پروژه‌های این حوزه هم اشاره کنیم. ازاین‌طریق، با پروژه‌های دیفای 2.0 بیشتر آشنا می‌شوید و همچنین، می‌توانید از خدمات این پروژه‌ها استفاده کنید.
الیمپوس دائو (Olympus DAO)
الیمپوس دائو (Olympus DAO) به‌خاطر مدل «نقدینگی متعلق به پروتکل» (Protocol Owned Liquidity) یا POL شهرت دارد و یکی از مهم‌ترین ابتکارات حوزه‌ی دیفای محسوب می‌شود. الیمپوس به‌صورت یک «سازمان خودمختار غیرمتمرکز» (DAO) اداره شده و نماد اختصاری توکن بومی آن، OHM است. بنیان‌گذاران الیمپوس دائو معتقدند که توکن OHM می‌تواند به حفظ ارزش و ایجاد نقدینگی در پروتکل‌های دیفای کمک کند. ازآنجایی‌که این توکن توسط استیبل کوین‌های DAI و FRAX پشتیبانی می‌شود، ثبات قیمتی خوبی دارد.
الیمپوس دائو به دارندگان توکن OHM اجازه می‌دهد که در تصمیمات حاکمیتی پروژه مشارکت داشته باشند. همچنین، کاربران با استیک کردن این توکن، پاداش‌هایی را دریافت کرده و سپس، می‌توانند این پاداش‌ها را در پروژه‌های دیگر سرمایه‌گذاری کنند. این پاداش‌ها با توکن sOHM پرداخت می‌شوند. دارندگان sOHM می‌توانند با اقدام به توکن‌سوزی، توکن‌هایشان را به OHM تبدیل کنند.
آبراکادابرا (abracadabra Money)
یکی دیگر از نوآوری‌های دیفای 2.0، آبراکادابرا است که یک پلتفرم وام‌دهی محسوب می‌شود. در این پروژه، افرادی که دارای «توکن‌های سودده» (Interest Bearing Tokens)، مانند yvUSDC و yvWETH هستند، می‌توانند از توکن‌هایشان برای پرداخت وثیقه استفاده کرده و وام‌هایی را با استیبل کوین «مجیک اینترنت مانی» (Magic Internet Money) دریافت کنند. این استیبل کوین قیمتی برابر با 1 دلار آمریکا دارد.
با دریافت این وام، توکن‌های سودده افراد به دارایی‌های نقد تبدیل می‌شوند. علاوه‌بر آن، توکن بومی آبراکادرا، SPELL نام دارد که به دارندگان این توکن اجازه می‌دهد تا در تصمیمات حاکمیتی پروژه مشارکت داشته باشند.
کانوکس فایننس (Convex Finance)
کانوکس فایننس یکی از پلتفرم‌های مالی شناخته‌شده‌ای محسوب می‌شود که داخل صرافی «کرو فایننس» (Curve Finance) راه‌اندازی شده است. این پلتفرم خدمات مفیدی را به‌طور هم‌زمان به «ارائهکنندگان» و «پذیرندگان» نقدینگی، ارائه می‌دهد. با استفاده از کانوکس فایننس، کاربران می‌توانند توکن CRV را به‌عنوان نقدینگی، در اختیار کرو فایننس بگذارند. بااین‌حال، این سپرده‌گذاری به قفل کردن دارایی نیازی ندارد و همچنین، جوایز ویژه‌ای نیز برای ارائه‌دهندگان در نظر گرفته شده است.
علاوه‌بر آن، این پلتفرم کارمزد برداشت ندارد و همچنین، هزینه‌ی سایر تراکنش‌های آن نیز بسیار پایین است.
سخن پایانی
امور مالی غیرمتمرکز (Defi) طیف وسیعی از خدمات را به کاربران ارائه کرده‌اند. بااین‌حال، پروژه‌های دیفای با محدودیت‌هایی مواجه‌اند که جلوی استفاده‌ی گسترده از این حوزه را می‌گیرند. به همین منظور، دیفای 2.0 (Defi 2.0) با هدف رفع چالش‌های امور مالی غیرمتمرکز مطرح شده است. البته باید به این نکته توجه داشت که پروژه‌های دیفای 2.0 هنوز معدود هستند و به‌خاطر همین، اظهارنظر درباره‌ی موفقیت این حوزه، دشوار است. بنابراین، برای استفاده از پروتکل‌های دیفای 2.0 باید محتاط باشید و با تحقیق کامل، از این پروژه‌ها بهره‌مند شوید.
