با گسترش بازار کریپتو، انواع مختلفی از کوینها و توکن‌ها معرفی شدند. یکی از محبوب‌ترین انواع ارزهای دیجیتال، استیبل کوینها (Stablecoins) هستند. این ارزهای دیجیتال با این هدف ساخته میشوند که همیشه قیمتی برابر با یک دارایی دیگر داشته باشند. در واقع، استیبل کوینها از روش‌های مختلفی سود می‌برند تا بتوانند قیمت خود را برابر با ارزهای فیات، فلزات گران‌بها، اوراق بهادار و... نگه دارند. ظهور این کوینها تحولی بزرگ در دنیای کریپتو بود؛ چراکه در چنین بازاری که نوسانات بسیار زیادی را تجربه می‌کند، وجود ارزهایی پایدار و قابل اطمینان برای سرمایه‌گذاران و کاربران از اهمیت بالایی برخوردار است.
بااین‌حال، در سال‌های اخیر، خبرهای زیادی منتشر شده که از سقوط استیبل کوینها به زیر قیمت مورد نظرشان حکایت دارند؛ یعنی وقتی یک استیبل کوین قرار است که قیمتی برابر با 1 دلار آمریکا داشته باشد، در حفظ قیمت خود در این محدوده ناتوان بوده و سقوط کند. این مسئله نگرانی‌های زیادی را در بین کاربران ایجاد کرده و باعث بی‌اعتمادی آن‌ها شده است. این بی‌اعتمادی کاربران می‌تواند منجر به سقوط ارزش بازار استیبل کوینها شود.
استیبل کوین (Stablecoin) چیست؟
استیبل کوین یکی از انواع ارزهای دیجیتال است که قیمت آن به یک دارایی مرجع، مانند ارز فیات، کالایی خاص و یا حتی به سایر ارزهای دیجیتال متصل شده است. در این تعریف، مفهوم «اتصال» (The Peg) اهمیت زیادی دارد؛ چراکه یک استیبل کوین باید همیشه به قیمت دارایی مرجع متصل بماند. ازاین‌طریق، اتصال به یک دارایی کم‌نوسان، برای کاربران و سرمایه‌گذاران فواید بسیار زیادی دارد و سرمایه‌ی آن‌ها را از نوسانات بی‌شمار بازار کریپتو در امان نگه می‌دارد
برخلاف ارزهای دیجیتال بانکی (CBDC) که نسخه‌های دیجیتالی ارزهای فیات هستند، استیبل کوینها به دولت‌ها وابسته نیستند و توسط نهادهای خصوصی اداره میشوند. حذف واسطه‌ها باعث افزایش کارایی استیبل کوینها در پرداخت‌های برون‌مرزی شده و می‌تواند هزینه‌های نقل‌و‌انتقال‌های بین‌المللی را کاهش داده و این فرایند را تسهیل کند. برای مثال، تتر (Tether) با نماد اختصاری USDT سرشناس‌ترین استیبل کوین دنیا است که قیمتی برابر با 1 دلار آمریکا دارد و شما، به‌جای استفاده از روش‌های دشوار خرید و انتقال دلار، میتوانید با استفاده از تتر، ارزش دلار را انتقال دهید. برای این کار، کافی است که تتر را با ریال و با کمترین قیمت از صرافی ارز دیجیتال اکسبیتو خریداری کرده و سپس، از شبکه‌های انتقال اکسبیتو استفاده کنید تا تترهای خود را در عرض چند ثانیه به آدرس کیف پولی در نقاط مختلف جهان انتقال دهید. پس شما میتوانید به راحتی خرید تتر را در صرافی ما انجام دهید.
از طرفی، استیبل کوینها دارای انواع مختلفی از پشتوانه هستند. برای مثال، تتر با ارزهای فیات ذخیره‌شده در خزانه‌ی این شرکت پشتیبانی میشود. همچنین، استیبل کوین‌های دیگری هم هستند که از الگوریتم‌های کامپیوتری برای حفظ ارزش خود استفاده می‌کنند، به این ارزهای دیجیتال، استیبل کوین‌های الگوریتمی یا بدون پشتوانه گفته میشود.
آیا استیبل کوینها واقعا پایدار هستند؟
یکی از سوالات مهمی که در دنیای کریپتو مطرح میشود، این است که آیا استیبل کوینها واقعا استیبل هستند. پاسخ به این سوال، نیاز به بررسی این ارزهای دیجیتال از دو منظر دارد. در واقع، باید دید که منظور پرسشگر از «پایدار» در این سوال چیست؛ چراکه این پایدار بودن می‌تواند به دو مفهوم انحراف دائم یا موقت از قیمت مرجع اشاره داشته باشد. به‌خاطر همین، در این بخش، این دو مفهوم را بررسی می‌کنیم.
انحراف موقت استیبل کوینها
اصولاً استیبل کوینها طوری طراحی میشوند که قیمتشان به یک دارایی مرجع متصل باشد؛ اما این اتصال به آن معنا نیست که قیمت استیبل کوین همیشه پایدار است. یعنی اگرچه یک استیبل کوین به‌طور میانگین قیمت خود را به یک دارایی دیگر متصل نگه می‌دارد؛ اما طبیعتاً به‌صورت مداوم در اطراف قیمت آن دارایی، نوسان می‌کند. اصطلاحاً در مواقع انحراف قیمت، می‌گویند که استیبل کوین «دی‌پگ» (Depeg) شده است.
یکی از پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه نشان می‌دهد که نوسانات یک استیبل کوین به دور قیمت دارایی مرجع آن‌قدر زیاد است که حتی قیمت بیت کوین هم تا این حد نوسان از خود نشان نمی‌دهد. این تحقیق می‌گوید که در بین استیبل کوین‌های سرشناس «دلار بایننس» (BUSD) پایدارترین استیبل کوین است و با سرعت زیادی انحراف خود را از قیمت دارایی مرجع اصلاح می‌کند. در سوی مقابل، «دای» (DAI) ناپایدارترین استیبل کوین بوده و انحرافات آشکاری را در طول زمان از خود نشان داده است. البته باید به این نکته توجه کنید که دلار بایننس دیگر توسط صرافی بایننس پشتیبانی نمی‌شود و به‌زودی از بازار کریپتو حذف خواهد شد.
بنابر آمارهای ارائه‌شده، میانگین قیمت هیچ‌کدام از استیبل کوین‌های متصل به دلار، برابر با 1 USD نیست. میانگین قیمت BUSD برابر با 1.0012 دلار و میانگین قیمت USDP برابر با 1.0035 دلار گزارش شده و معدل نرخ سایر استیبل کوینها در بین این دو عدد قرار دارد. علاوه‌بر آن، برای برخی از این ارزهای دیجیتال، حداقل یا حداکثر میزان انحراف تعریف شده است. برای مثال، 6.2885 دلار حداکثر میزانی بوده که برای BUSD در نظر گرفته‌اند. همچنین، USDP دارای حداقل ارزش 0.6124 است. بااین‌حال، این مقادیر برای جلوگیری از انحراف بیش‌ازحد تعریف شده‌اند؛ وگرنه بعید به نظر می‌رسد که استیبل کوین‌هایی که درست کار می‌کنند به بالای 1.13 دلار بروند و یا اینکه به کمتر از 0.94 دلار کاهش پیدا کنند.
انحراف دائمی استیبل کوین
در مواردی مشاهده شده که استیبل کوین به‌طور کلی اتصال خود را به قیمت دارایی مرجع از دست می‌دهد. عوامل مختلفی می‌توانند باعث سقوط قیمت یک استیبل کوین شوند؛ برای مثال، اقدامات اجرایی نظارتی، نقض‌های امنیتی، ورشکستگی پلتفرم‌ها، حملات سایبری و... برخی از این عوامل هستند.
این اتفاق بدبینی شدیدی را در بین اهالی کریپتو و سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است؛ به‌طوری که 180 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری روی استیبل کوینها در سال 2022، به 120 میلیارد دلار در سال 2023 کاهش پیدا کرده و سرمایه‌گذاران زیادی ترجیح داده‌اند که پول‌های خود را به دارایی‌های مطمئن‌تری اختصاص دهند.
چرا استیبل کوینها پایدار نیستند؟
همان‌طور که در بخش قبل، ناپایداری استیبل کوینها را از دو منظر نوسانات کوتاه‌مدت و عدم اتصال دائمی بررسی کردیم، در این بخش نیز باید به عوامل این اتفاقات به‌صورت جداگانه بپردازیم. ازاین‌طریق، شما با نحوه عملکرد این ارزهای دیجیتال و خطرات احتمالی پیرامون آن‌ها بیشتر آشنا می‌شوید.
عوامل انحراف موقت استیبل کوینها
انحراف (Depeg) از ارزش ثابت، یکی از مهم‌ترین خطرات بازار استیبل کوینها است. انحراف بالاتر یا پایین‌تر از قیمت دارایی مرجع، می‌تواند ضررهایی را به معامله‌گران و سرمایه‌گذاران وارد کند. بااین‌حال، همه‌ی استیبل کوینها به یک میزان مستعد انحراف نیستند؛ چراکه هرکدام دارای پشتوانه و سازوکار متفاوتی هستند. برخی از عوامل اصلی انحراف قیمت استیبل کوینها عبارت‌اند از:
- نوسانات بازار: این نوسانات می‌توانند فشار نزولی بر قیمت استیبل کوین وارد کنند. همچنین، می‌توانند ارزش بازار را بالا برده و تقاضا برای استیبل کوین را افزایش دهند. این مسئله می‌تواند باعث انحراف قیمت روبه‌بالا شود.
- فشار نقدینگی: احساسات کاربران کریپتو و فروش‌های ناگهانی می‌توانند باعث تغییر میزان تقاضا برای استیبل کوین شده و قیمت آن را از سطح مورد نظر دور کنند.
- کاهش ارزش ذخایر: گفتیم که برخی از استیبل کوینها با پشتوانه‌ای از دارایی‌های دیگر عرضه میشوند. کاهش ارزش ذخایر پشتوانه یک استیبل کوین، ارزش وثیقه را کاهش داده و در نتیجه، استیبل کوین از قیمت تعیین‌شده فاصله می‌گیرد. البته در صورت مشاهده‌ی اختلاف ارزش فاحش بین ذخایر و دارایی مد نظر، ممکن است که قوانین نظارتی وارد عمل شوند و استیبل کوین به‌طور کلی سقوط کند.
- مدیریت نادرست وثیقه:درصورتی‌که شرکت ارائه‌دهنده‌ی استیبل کوین نتواند وثیقه‌ی این ارز را به‌درستی مدیریت کند، احتمال انحراف قیمت زیاد است.
- تغییر ناگهانی در تقاضا: اگر میزان تقاضا برای یک استیبل کوین به‌صورت ناگهانی زیاد یا کم شود، ممکن است که این ارز دیجیتال از قیمت تعیین‌شده فاصله بگیرد.
- ازدحام شبکه: گاهی ازدحام شبکه‌ای که استیبل کوین بر روی آن صادر شده، باعث تأخیر در پردازش تراکنش‌ها میشود. این مسئله می‌تواند روی قیمت استیبل کوین تأثیر بگذارد و در آن، انحراف ایجاد کند.
- عدم اعتماد: بدبینی کاربران نسبت به یک استیبل کوین، می‌تواند میزان تقاضا و نقدینگی را تغییر داده و باعث انحراف شود.
عوامل انحراف دائمی استیبل کوین ها
عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند باعث سقوط ارزش استیبل کوین ها شوند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
- نقص فنی: ایرادات فنی، مانند اتفاقی که برای TerraUSD در مه 2022 رخ داد، می‌توانند منجر به دی‌پگ دائمی شوند و استیبل کوین را به‌طور کامل از بین ببرند.
- هک شدن: در صورت حمله‌ی هکرها به شبکه‌های صادرکننده‌ی استیبل کوین، امکان سقوط قیمت بازار استیبل کوین وجود دارد. همچنین، ممکن است که هکرها مقادیر زیادی از دارایی صادرکننده را به سرقت ببرند، که این اتفاق هم به‌طور غیرمستقیم روی ارزش استیبل کوین تأثیر منفی می‌گذارد.
- اقدامات نظارتی: ممکن است که قوانین نظارتی مالی کشورها محدودیت‌هایی را برای یک استیبل کوین در نظر بگیرند و این مسئله باعث ورشکستگی آن شود. همچنین، گاهی این نهادهای نظارتی مطلع میشوند که شرکت صادرکننده استیبل کوین دارای پشتوانه قدرتمندی نیست و وثیقه کافی ارائه نکرده است. این مسئله نیز می‌تواند باعث انحراف دائمی قیمت استیبل کوین شود.
چه اتفاقی برای ترا یو اس دی (TerraUSD) افتاد؟
ترا یو اس دی یا UST استیبل کوینی الگوریتمی است که قرار بود قیمتی برابر با 1 دلار آمریکا داشته باشد؛ اما در 11 مه 2022، از قیمت مورد نظر جدا شد و تا محدوده 0.30 دلار سقوط کرد. این استیبل کوین بر روی بلاک چین Terra راه‌اندازی شده بود. این بلاک چین ارز دیجیتال LUNA را نیز ارائه می‌کرد. استیبل کوین ترا یو اس دی طوری طراحی شده بود که یک الگوریتم کامپیوتری بین UST و LUNA تعامل برقرار کند. یعنی با عرضه و سوزاندن مداوم این دو ارز، قیمت UST را برابر با 1 دلار نگه دارد. این روش تا زمان سقوط قیمت استیبل کوین UST خوب کار می‌کرد؛ اما یک نقص فنی و انحراف شدید روبه‌پایین، باعث سقوط این ارز دیجیتال شد.
فروپاشی UST پیامدهای منفی گسترده‌ای را در بازار کریپتو به‌همراه داشت. سقوط قیمت استیبل کوین ترا یو اس دی، یک‌شبه 20 میلیارد دلار سرمایه‌ی دارندگان این ارز را به باد داد. در نتیجه، جامعه‌ی کریپتو دچار شوک بزرگی شد و همگان در بهت و حیرت فرو رفتند. این مسئله باعث شد که حجم بالایی از بزرگ‌ترین استیبل کوین، یعنی تتر، بازخرید شود و کاربران زیادی تترهای خود را به فروش برسانند. شاید بتوان گفت که این اتفاق، بزرگ‌ترین عامل سقوط ارزش بازار استیبل کوین ها در سال اخیر بوده است.
⚠️البته باید به این نکته توجه داشت که این واقعه بیشتر به ضعف استیبل کوین‌های الگوریتمی اشاره دارد و ازآنجایی‌که تتر یک استیبل کوین با پشتوانه ارزهای فیات است، خیلی در معرض این خطرات قرار ندارد.
مثال‌هایی از عوامل انحراف قیمت استیبل کوینها کدامند؟
در این مقاله، ماجرای TerraUSD را جداگانه بررسی کردیم؛ چراکه یکی از اتفاقات مهمی در دنیای کریپتو بود که روی سقوط ارزش بازار استیبل کوین ها و کاهش مداوم حجم این بازار تأثیر داشت. بااین‌حال، برای عوامل دیگر موثر بر قیمت استیبل کوینها هم می‌توان نمونه‌هایی را در تاریخ پیدا کرد. در این بخش، این موارد را توضیح خواهیم داد.
تأثیر سقوط FTX بر انحراف تتر
اف تی ایکس (FTX) یک صرافی متمرکز (CEX) ارز دیجیتال بود که زمانی حدود 32 میلیارد دلار ارزش داشت. بااین‌حال، این صرافی با چالش‌هایی جدی در زمینه‌ی حاکمیت، حسابداری و مدیریت ریسک مواجه شد. ازاین‌رو، وضعیت اقتصادی FTX برای چندین ماه نابسامان بود و در نهایت، در 11 نوامبر 2022، این صرافی اعلام ورشکستگی کرد.
علاوه‌بر آن، شرکت دیگر این مجموعه، با نام «آلامدا ریسرچ» (Alameda Research)، بخش زیادی از توکن‌های بومی اف تی ایکس را با نماد اختصاری FTT، در اختیار داشت. با ورشکستگی FTX، کاربران برای بازخرید توکن‌های FTT اقدام کردند و این اتفاق، آلامدا را نیز به ورطه‌ی نابودی کشاند. در ادامه، کاربران به‌طور گسترده دارایی‌های خود را از FTX برداشت کردند. این اتفاق باعث ورشکستگی تعدادی از پلتفرم‌های دیگری شد که این دارایی‌ها را در اختیار داشتند. برای مثال، Celsius Network LLC و Voyager Digital Holdings برخی از این پلتفرم‌ها بودند.
ورشکستگی این پلتفرم‌ها باعث نگرانی مردم نسبت به سرایت این اتفاق به کل بازار کریپتو شد. ازاین‌طریق، ارزش تتر (USDT) تا 1 درصد، در صرافی‌های بزرگ، کاهش پیدا کرد. اگرچه شرکت تتر مدعی شد که این انحراف به‌خاطر تقاضای زیاد برای نقدینگی ایجاد شده است؛ اما شواهدی وجود دارند که تأثیر ورشکستگی FTX را بر این ماجرا نشان می‌دهند.
تأثیر عدم تعادل استخر نقدینگی بر انحراف تتر
یکی دیگر از عوامل بی‌ثباتی قیمت استیبل کوینها، استخرهای نقدینگی نامتعادل در پلتفرم‌هایی مانند «کرو فایننس» (Curve Finance) و «یونی سواپ» (Uniswap) بوده است. این استخرها محلی برای جمع شدن ارزهای دیجیتال هستند تا بتوانند نقدینگی را برای صرافی‌های غیرمتمرکز فراهم کنند. منظور از عدم تعادل، ناتوانی در برقراری تطابق بین مقدار دو ارز دیجیتال موجود در یک استخر نقدینگی است. مثلاً اگر یک استخر ETH/USDT داشته باشیم، درصورتی‌که تعداد تتر نسبت به اتر بیشتر باشد، استخر تعادل خود را از دست داده است.
این عدم تعادل می‌تواند انحراف شدیدی را در قیمت استیبل کوین ایجاد کند. برای مثال، در 15 ژوئن 2023، تتر تعادل خود را در یکی از استخرهای کرو فایننس از دست داد و در نتیجه، دچار انحراف از قیمت دلار شد. به‌دنبال آن، چند هفته بعد، هکرها به یکی از استخرهای کرو حمله کردند. این مسئله کاربران و سرمایه‌گذاران بزرگ (نهنگ‌ها) را ترساند. ازاین‌رو، این افراد به معاملاتی دست زدند که نوسانات زیادی را در قیمت تتر ایجاد کرد.
در حالت کلی، چنین اتفاقاتی، باعث بدبینی کاربران کریپتو شده و می‌تواند سقوط ارزش بازار استیبل کوینها را رقم بزند.
سقوط ارزش بازار استیبل کوین چه پیامدی برای کریپتو دارد؟
پس از سقوط ارزش استیبل کوین‌هایی، مانند ترا یو اس دی، بدبینی زیادی نسبت به این کوینها ایجاد شد. به‌این‌ترتیب، از مارس 2022 تا کنون (اکتبر 2023)، شاهد سقوط ارزش بازار استیبل کوینها بوده‌ایم و به‌طور مداوم ارزش بازار کمتر شده است. آمارها نشان می‌دهند که در مه 2023، ارزش این بازار به 130 میلیارد دلار کاهش یافته که پایین‌ترین سطح از سال 2021 تا کنون محسوب میشود.
تحلیل‌گران استدلال می‌کنند که انقباض بازار استیبل کوینها روی کل بازار کریپتو هم تأثیر منفی می‌گذارد و قیمت ارزهای دیجیتال را کاهش می‌دهد. در واقع، ازآنجایی‌که بیشترین کاربرد استیبل کوینها، استفاده به‌عنوان ابزاری برای انتقال ارزش و ایجاد نقدینگی است؛ سقوط ارزش بازار استیبل کوینها، نشان‌دهنده‌ی کاهش نقدینگی در بازار ارزهای دیجیتال خواهد بود. در نتیجه، تداوم روند نزولی ارزش استیبل کوینها، ثابت می‌کند که هنوز بازار ارزهای دیجیتال در یک روند صعودی پایدار قرار نگرفته و احتمال ریزش دوباره آن وجود دارد.
⚠️البته باید به این نکته توجه داشت که سقوط ارزش بازار استیبل کوین ها فقط به بدبینی کاربران نسبت به این ارزهای دیجیتال برنمی‌گردد؛ بلکه در حالت کلی، سرمایه‌گذاری در بازار کریپتو کاهش یافته و این اتفاق شامل استیبل کوینها هم میشود.
آیا ارزش بازار تتر نیز دچار سقوط شده است؟
گفتیم که تتر (Tether) با نماد اختصاری USDT سرشناس‌ترین استیبل کوین دنیا است. بااینکه در سال 2023، شاهد سقوط ارزش بازار استیبل کوین ها بوده‌ایم؛ اما تتر توانسته دوباره به اوج تاریخی خود بازگردد و این مسئله قدرت تتر را نشان می‌دهد. ازآنجایی‌که استیبل کوین USDC وابستگی زیادی به دارایی‌های موجود در خزانه‌داری ایالات متحده دارد، تغییر نرخ بهره فدرال رزرو و شرایط اقتصادی آمریکا، روی این ارز دیجیتال اثر می‌گذارد. علاوه‌بر آن، بدبینی به استیبل کوین‌های الگوریتمی نیز دیدگاهی منفی را نسبت به استیبل کوین DAI ایجاد کرده است. به‌این‌ترتیب، بازگشت تتر به اوج تاریخی خود را می‌توان نتیجه‌ی کاهش اعتماد کاربران به USDC و DAI دانست. بی‌اعتمادی به USDC، به‌خاطر وضعیت آشفته‌ی بانکداری آمریکا در سال گذشته رخ داده است.
ازاین‌رو، بسیاری از کاربران با فروش USDC و DAI، به خرید تتر روی آوردند و باعث شدند که ارزش بازار این استیبل کوین به اوج تاریخی خود بازگردد.
سخن پایانی اصولاً استیبل کوینها طوری طراحی شده‌اند که قیمتی برابر با یک دارایی دیگر داشته باشند و کاربران را از نوسانات زیاد بازار ارزهای دیجیتال نجات دهند. بااین‌حال، در عمل، می‌بینیم که استیبل کوینها نوساناتی دارند و میانگین قیمت آن‌ها دقیقاً بر قیمت دارایی مرجع منطبق نیست. علاوه‌بر آن، حوادث مختلفی وجود دارند که باعث جدایی دائمی یک استیبل کوین از دارایی مرجع میشوند. این اتفاقات بدبینی‌های زیادی را در بین کاربران ایجاد کرده‌اند؛ به‌طوری که در سال اخیر، شاهد سقوط ارزش بازار استیبل کوین ها بوده‌ایم. اگرچه این بازار نزولی بوده و کاهش نقدینگی در بازار کریپتو را نشان می‌دهد؛ اما تتر توانسته ارزش بازار خود را حفظ کند و همچنان مهم‌ترین استیبل کوین دنیا باشد. باید دید که آیا تتر می‌تواند بازار کریپتو را نجات دهد یا خیر.
