با شناخته شدن ارزهای دیجیتال و فناوری بلاکچین، به مراکزی برای تبادل‌های مالی نیاز بود. برای ارزهای فیات (پول‌های رایج کشورها) این وظیفه را صرافیها برعهده داشتند؛ بنابراین صرافی ارز دیجیتال هم به‌وجود آمد تا به اهالی کریپتوکارنسی خدمات مالی ارائه کند. یکی از اهداف اصلی بلاکچین‌ها تمرکززدایی از بازارهای مالی بود.
این مسئله باعث پدید آمدن امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (Defi) شد. در این بازار هیچ نهاد نظارت‌کننده‌ای وجود ندارد و کاربران هستند که برای امور تصمیم می‌گیرند. این مسئله باعث شده است، که همیشه افراد برای انتخاب یک صرافی رمزارز دچار تردید باشند. بعضی از صرافیها غیرمتمرکز (Dex) هستند و بیشتر با اهداف دیفای هماهنگ‌اند؛ و درمقابل آن‌ها صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال (CEX) قرار دارند. بیایید با این دو نوع صرافی کریپتو آشنا شویم و با هم مقایسه‌شان کنیم. در ادامه لیست صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز را هم ارائه می‌کنیم.
صرافی متمرکز (CEX) چیست؟
بیشتر صرافی‌های ارز دیجیتال که از ابتدا در بازار فعالیت می‌کردند، ماهیتی متمرکز داشتند. صرافی رمزارز متمرکز (CEX) پلتفرمی است، که باعث میشود تا معامله‌گران ارزهای دیجیتال بتوانند با خیال راحت مبادلات خود را انجام دهند. بعضی از ویژگی‌های این صرافی‌های متمرکز عبارتند از:
- ایجاد امنیت بالا برای معامله‌گران.
- ارائۀ نقدینگی با ارزهایی که در صرافی لیست شده‌اند.
- تأیید تراکنش‌ها توسط سرور مرکز و ذخیره شدت اطلاعات روی شبکۀ بلاکچین.
- توکن‌هایی که در این صرافی‌های ارز دیجیتال لیست می‌شوند، باید حتماً به‌طور کامل بررسی شوند. در این صرافیها معمولاً به شهرت، ارزش بازار و سایر عوامل مرتبط با ارز توجه میشود. معمولاً این صرافی‌های متمرکز اطلاعات تراکنشهای انجام شده را در معرض دید می‌گذارند، تا به تصمیم‌گیری معامله‌گران دیگر کمک کند.
هدف اصلی بلاکچین‌ها تمرکززدایی از بازارهای مالی است، اما صرافی‌ای که توسط یک شرکت خاص اداره شده، از این هدف ارزهای دیجیتال منحرف میشود. درعوض صرافی متمرکز ارز دیجیتال با پشتیبان‌گیری و ذخیرۀ اطلاعات، باعث افزایش امنیت تراکنش‌ها میشود. به همین خاطر بسیاری از افراد صرافی‌های متمرکز کریپتو را گزینۀ مناسبی برای معاملاتشان می‌دانند.
چند نمونه از صرافی‌های متمرکز
بهترین صرافی‌های متمرکز دنیا عبارتند از:
- بایننس (Binance):صرافی بایننس با حجم معاملات روزانۀ بیش از 2 میلیارد دلار، بزرگترین صرافی جهان است. برای اینکه بدانید «صرافی بایننس چیست؟» کمی دیر شده است، چون‌که ورود به صرافی بایننس برای ایرانیان امکان‌پذیر نیست. این صرافی ارز دیجیتال ایرانی‌ها را تحریم کرده است و ورود با صرافی بایننس نیاز به احراز هویت دارد.
- کوین موشن (Coinmotion): این صرافی ارز دیجیتال حجم معاملات کمتری دارد، اما به کاربری آسانش معروف است.
- اف‌تی‌ایکس (FTX): این صرافی یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های معاملاتی دنیا بود، تا زمانی که بنیان‌گذار آن در سال 2022 به‌جرم کلاهبرداری دستگیر شد و ماجرای صرافی FTX و ورشکستگی آن در همۀ فضای کریپتو پیچید.
- بیتفینکس (Bitfinex): این پلتفرم معاملاتی در سال 2012 راه‌اندازی شد و به کارمزد پایین معروف است.
- کوین‌بیس (Coinbase): این صرافی رمزارز که در سال 2012 تأسیس شده است، امکانات معاملاتی جدیدی را در اختیار کاربران می‌گذارد.
اکسبیتو (Exbito): صرافی اکسبیتو یکی از امن ترین و محبوب‌ترین پلتفرم‌های معاملاتی داخل کشور است و خدمات منحصربفردی به کاربران خود ارائه می‌دهد. این صرافی از سال 1395 شروع به کار کرده و محیطی ایمن و پویا را برای معامله‌گران فراهم آورده است. از ویژگی‌های این صرافی می‌توان به احراز هویت سریع، پشتیبانی 24 ساعته، کسب درآمد با کد ریفرال و تبدیل سریع دارایی بدون نیاز به پشتیبانی اشاره کرد.
صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟
با اینکه بسیاری از کاربران ارزهای دیجیتال از صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال (CEX) استفاده می‌کنند، اما صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) هم وجود دارند، که به‌طور کامل مدیریت اطلاعات افراد و تراکنش‌هایشان را به خود کاربران سپرده است. در سال‌های اخیر تعداد صرافی‌های غیرمتمرکزی که ( به‌خصوص روی شبکۀ اتریوم) ایجاد شده‌اند، مدام بیشتر میشود. در این صرافی‌های ارز دیجیتال افراد بدون نیاز به احراز هویت، می‌توانند به‌راحتی معامله کنند. بعضی از ویژگی‌های صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال (DEX) شامل موارد زیر است:
- تمام معاملات و تراکنش‌ها بدون واسطه انجام می‌شوند.
- به‌جای اتکا به یک شرکت برای انجام معاملات و ثبت آن‌ها به‌صورت رمزنگاری، از مبادلۀ همتابههمتا (P2P) استفاده می‌کنند؛ و افراد به‌صورت یک‌به‌یک با یکدیگر معامله می‌کنند.
- از قراردادهای هوشمند برای انجام تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. این قراردادها به‌طور خودکار سفارش‌ها را انجام می‌دهند.
- از آنجایی که یک نهاد مرکزی برای تأمین نقدینگی وجود ندارد، خود کاربران هستند که ارزهای موجود در صرافی را تأمین می‌کنند.
- هرکسی می‌تواند ارزهای دیجیتالش را در استخرهای نقدینگی قرار دهد و از آن پاداش بگیرد. این ارزها برای تأمین نقدینگی معاملات استفاده می‌شوند. این پاداش‌ها از طریق کارمزد معاملات پرداخت میشود.
چند نمونه از صرافی‌های غیرمتمرکز
با استقبال افرادی که امنیت اطلاعاتشان برایشان مهم است، لیست صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال مدام در حال گسترش است. بعضی از بهترین صرافی‌های غیرمتمرکز عبارتند از:
- 0X Protocol) Match): پروتکلی است که باعث میشود تا دارایی‌های موجود روی شبکۀ اتریوم بتوانند به‌صورت همتابههمتا معامله شوند.
- Pancakeswap: پنکیک‌سواپ یک صرافی غیرمتمرکز ارز دیجیتال است، که بر اساس مدل بازارساز خودکار (AMM) کار میکند. این صرافی از بستر شبکۀ بایننس و استندارد Bep20 بهره می‌برد و امکانات خوبی را ارائه میکند. کاربران برای استفاده از این امکانات باید به ثبت‌نام در صرافی پنکیک سوآپ اقدام کنند.
- Uniswap: صرافی یونی‌سواپ هم یک پلتفرم غیرمتمرکز است، که از استاندارد Erc20 برای انجام معاملات استفاده میکند.
- Sushiswap: سوشی‌سواپ یک صرافی غیرمتمرکز است، که از روش بازارساز خودکار استفاده میکند. مدیریت کلی پلتفرم برعهدۀ کابران است.
- Curve: کِروفایننس یک پلتفرم غیرمتمرکز است، که با ارائۀ روش‌های نوین معاملاتی، بازارهای مالی را ارتقا داده است.
- Venus: ونوس پروتکلی است که از شبکۀ بایننس اسمارت چین (BSC) استفاده میکند. این کریپتو صرافی برای کاربران خدماتی مانند وام‌دهی، سرمایه‌گذاری و ... را فراهم کرده است.
تفاوت‌های کلیدی صرافی متمرکز و غیرمتمرکز چیست؟
این دو نوع صرافی ارز دیجیتال با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند، که باعث میشود هر کاربر به یکی از آن‌ها تمایل داشته باشد. به همین خاطر باید تفاوت‌های اساسی این صرافی‌های رمزارز را با هم مقایسه کنیم، تا با آن‌ها بیشتر آشنا شویم.
1. حاکمیت
صرافی‌های متمرکز (CEX) توسط یه شرکت یا نهاد مرکزی اداره می‌شوند. این شرکت وظیفۀ نظارت بر تراکنش‌ها و تأمین نقدینگی مورد نیاز برای معاملات را بر عهده دارد. در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)، بنیان‌گذاران بعد از تأسیس پلتفرم، ادارۀ امور را از طریق رأی‌گیری به خود کاربران واگذار می‌کنند. بنابراین هیچ نهاد نظارت‌کننده‌ای وجود ندارد؛ و معاملات به‌صورت همتابههمتا انجام می‌شوند.
2. نقدینگی
در هر صرافی ارز دیجیتال برای انجام معاملات، به وجود نقدینگی نیاز است. این نقدینگی در صرافی‌های متمرکز (CEX) توسط خود تیم حاکمیتی فراهم میشود. آن‌ها این نقدینگی را با استفاده از روش‌هایی مانند جذب سرمایه‌گذار، فروش توکن، استیکینگ (Staking) و ... فراهم می‌کنند. در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) که ادارۀ امور بر عهدۀ خود کاربران است، این نقدینگی هم توسط آن‌ها تأمین میشود. کاربران با قرار دادن ارزهای دیجیتال‌شان در استخرهای نقدینگی (Staking) و روش‌هایی مشابه آن، توکن‌های مورد نیاز را برای انجام معاملات فراهم می‌کنند.
3. قوانین
در سال‌های اخیر کشورهای مختلف رویکردهای متفاوتی دربارۀ بازار ارزهای دیجیتال داشته‌اند. بعضی از کشورها، مانند ایالات متحده، قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای این ارزها در نظر گرفته‌اند. این قوانین صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال را وادار می‌کنند، که از نهادهای نظارتی کشورها، مجوز کسب کنند. این سخت‌گیری برای جلوگیری از پول‌شویی، تجارت اسلحه، مواد مخدر و ... انجام میشود. بنابراین این صرافی‌های کریپتو باید تمام اطلاعات کاربران را در اختیار افراد نهادهای نظارتی کشورها می‌گذارد. از طرفی حفظ امنیت حریم شخصی و اطلاعات معاملات برای بسیاری از کاربران اهمیت زیادی دارد. به همین خاطر این افراد باید از صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال استفاده کنند. چون‌که این صرافیها هیچ اطلاعاتی را از افراد ذخیره نمی‌کنند.
4. ناشناس بودن
بسیاری از صرافی‌های متمرکز (CEX) علاوه بر ذخیرۀ اطلاعات افراد و تراکنش‌ها، آن‌ها را وادار به احراز هویت می‌کنند. کاربران تا زمانی که در این پلتفرم‌ها ثبت‌نام نکنند، نمی‌توانند هیچ‌گونه معامله‌ای انجام دهند؛ و حتی اگر از قبل عضو باشند، ممکن است تا زمان احراز هویت، داراییشان قفل شود. این مسئله برای خیلی از کاربران مشکلاتی را ایجاد میکند. برای مثال، من و بسیاری از ایرانی‌ها از صرافی بایننس (Binance) استفاده می‌کردیم، اما زمانی که این صرافی از کاربران خواست که احراز هویت کنند، چون تحریم بودیم، مجبور شدیم به پلتفرم دیگری برویم. اما صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) نیاز به هیچ‌گونه ثبت اطلاعاتی ندارند و کاربران کاملاً ناشناس می‌مانند.
5. ویژگی‌های معاملات
از نظر آپشن‌های مختلف معاملاتی این دو نوع صرافی ارز دیجیتال تفاوت چندانی با هم ندارند. انواع مختلف بازارها و معاملات در هر دو نوع پیدا میشود؛ و بستگی به پلتفرمی دارد که شما انتخاب می‌کنید. اما هنوز صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) نتوانسته‌اند از نظر امکانات و شکل سایت به پای صرافی‌های متمرکز (CEX) برسند. نکتۀ مهم اینجا است، که در صرافی‌های غیرمتمرکز معمولاً حجم نقدینگی نسبت به صرافی‌های متمرکز پایینتر است. این مسئله باعث میشود، که موارد زیر اتفاق بیفتد و توجه به آن‌ها اهمیت دارد:
- افرادی که می‌خواهند در زمانی کوتاه معامله‌ای با حجم زیاد را انجام دهند، باید از صرافی‌هایی با نقدینگی بالا استفاده کنند؛ بخاطر اینکه در صرافی غیرمتمرکز ممکن است پُرشدن سفارششان طول بکشد.
- کاربرانی که می‌خواهند معاملاتی مثل تریدنیگ انجام دهند، باید نمودار نرخ ارز صرافی را در نظر بگیرند، چون‌که ممکن است بخاطر نقدینگی پایین نمودار تارگت (هدف قیمتی) معامله‌گر را لمس نکند و معامله شکست بخورد.
6. واسطه
در صرافی‌های متمرکز (CEX) شرکت یا نهادی به‌عنوان واسطه وجود دارد، که پلتفرم را اداره کرده و بین معامله‌گران ارتباط ایجاد میکند. در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) هیچ واسطه‌ای وجود ندارد و کاربران به‌صورت همتابههمتا (P2P) و به‌طور ناشناس با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و معامله می‌کنند.
7. امنیت
امنیت در این صرافی‌های رمزارز دو جنبۀ مختلف دارد.
- تراکنش‌ها: از آنجایی که در صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال، پلتفرم به‌عنوان واسطه حضور دارد، اطلاعات تراکنش‌ها ثبت میکند و امکان خطا در معاملات پایینتر است.
- اطلاعات: از طرفی ذخیرۀ اطلاعات افراد و تراکنش‌ها با هک شدن شبکه و یا درخواست نهادهای نظارتی کشورها ممکن است افشا شود؛ بنابراین از جنبۀ امنیت اطلاعات، صرافی‌های غیرمتمرکز ایمن‌تر هستند.
8. توان مالی
به‌خاطر اینکه حجم نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال (DEX) کمتر است، طبیعتاً توان مالی این پلتفرم‌ها در انجام معاملات هم ضعیفتر است. بنابراین ممکن است تکمیل یک سفارش بیشتر طول بکشد.
تجربۀ کاربران با انواع صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز چگونه است؟
کاربران ایرانی دربارۀ پلتفرم‌های مختلف نظرات متفاوتی دارند، که اغلب به نوع معامله و استفادۀ آن‌ها از صرافی‌های رمزارز مربوط است. معامله‌گران ایرانی برای خرید یک ارز با تومان از بهترین صرافی ارز دیجیتال ایرانی استفاده می‌کنند. بعد از خرید ارز، اغلب برای معامله‌هایی مثل ترید به بهترین صرافی‌های خارجی ارز دیجیتال می‌روند. از آنجایی که بهترین صرافی‌های ارز دیجیتال متمرکز هستند، کاربران تجربۀ زیادی در استفاده از این پلتفرم‌ها دارند.
از طرفی چون ایرانی‌ها برای انجام معاملاتی مثل ترید از صرافی خارجی استفاده می‌کنند، برایشان اهمیت دارد، که صرافی حجم نقدینگی بالایی داشته باشد. بسیاری از کاربرانی که از صرافی‌هایی با حجم نقدینگی کمتر استفاده کرده‌اند، معتقدند که در بسیار از موارد، به‌خاطر حجم پایین حتی معامله‌شان شروع هم نمی‌شود. این مسئله برای خود من هم بارها اتفاق افتاده است. نکتۀ آزاردهنده این است، که اکثر صرافی‌های معروف دنیا مجبور شده‌اند که کاربرانشان را وادار به احراز هویت کنند؛ و چون ایران در لیست تحریم‌ها قرار دارد، کار را برای ما دشوار میکند. به همین خاطر در سال‌های اخیر بسیاری از ایرانی‌ها زمانی که مجبور بودند بین صرافی غیرمتمرکز و یک صرافی متمرکز کمتر شناخته‌شده با حجم معاملات پایین، یکی را انتخاب کنند، گزینۀ غیرمتمرکز را بیشتر پسندیده‌اند.
آیا صرافی‌های غیرمتمرکز ایمن هستند؟
ممکن است فکر کنید که در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) به‌خاطر نبودن یک واسطه و نهاد نظارتی، تراکنش‌ها ایمن نیستند. نکته اینجاست که در بازار ارزهای دیجیتال، هک‌شدن اطلاعات زمانی رخ می‌دهد که داده‌های اشخاص و تراکنش‌ها در شبکه ثبت و ذخیره شوند. در صرافی‌های غیرمتمرکز هیچ اطلاعاتی از تراکنش و افراد ذخیره نمی‌شود؛ بنابراین کاربران در برابر سرقت، هک و کلاهبرداری امنیت بیشتری دارند.
مزایا و معایب صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز کدامند؟
هر کدام از این دو نوع صرافی ارز دیجیتال مزایا و معایب مخصوص به خود را دارند، که در این بخش آن‌ها را به شما توضیح می‌دهیم.
مزایای صرافی‌های متمرکز
مزایای صرافی‌های متمرکز (CEX) عبارتند از:
- حجم معاملات و نقدینگی بالا: به‌خاطر شهرتی که این صرافیها دارند، همیشه حجم نقدینگی و تعداد معاملات در آن‌ها بالا است. این مسئله باعث میشود که روند نمودار قیمت در این صرافیها با حرکت کلی بازار هماهنگ باشد.
- معاملات ارزهای فیات و بالعکس: این صرافیها از استیبل‌کوین‌هایی مثل تتر که معادل ارزهای فیات (پول‌هایی مثل دلار) هستند پشتیبانی می‌کنند؛ و کار برای معامله‌گران بسیار راحت میشود.
- عملکردهای گسترده: در کنار پشتیبانی از معاملات، این صرافی‌های رمزارز ویژگی‌های دیگری مانند سرمایه‌گذاری، وام‌دهی، NFTs و ... را ممکن است ارائه کنند.
- کاربری آسان: کار با این صرافیها آسان است و اغلب به افراد تازه‌کار توصیه میشود.
معایب صرافی‌های متمرکز
بعضی از مشکلات این صرافی‌های ارزهای دیجیتال شامل موارد زیر است:
- امکان هک: استفاده از این صرافیها بر اساس اعتماد است، چون دارایی‌ها در این صرافیها و یا کیف‌های پولشان ذخیره میشود. از طرفی کاربران اطلاعات خود را در اختیار این پلتفرم‌ها می‌گذارند. همین مسئله باعث میشود که این صرافیها به هدف اصلی هکرها و مجرمان سایبری تبدیل شوند.
- قوانین و مقررات: سخت‌گیری‌هایی که از طرف کشورها به این صرافیها اعمال می‌شوند، امنیت و ناشناس‌بودن اطلاعات را زیر سوال می‌برد.
مزایای صرافی‌های غیرمتمرکز
مهمترین نکات مثبت این صرافی‌های کریپتو عبارتند از:
- امنیت بالا در برابر هک: به دو دلیل این صرافیها در برابر هک‌شدن ایمن هستند. یکی اینکه افراد تسلط کامل بر داراییشان دارند و آن را در اختیار پلتفرم نمی‌گذارند. دوم اینکه اطلاعات شخصی افراد در جایی ذخیره نمی‌شود و نیاز به احراز هویت هم ندارند.
- کارمزد کم: با حذف‌شدن واسطۀ بین خریدار و فروشنده، کارمزد معاملات هم کمتر میشود.
- عدم تقلب: در این معاملات شخص ثالثی وجود ندارد و هیچ‌کس نمی‌تواند در معاملات و نمودار قیمت صرافی به‌هیچ‌شکلی دست ببرد.
- ترکیب دیفای و NFTs: این صرافیها با استفاده از قراردادهای هوشمند، به کاربران اجازه می‌دهند، که از نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (Dapps) و همین طور پروژه‌های NFT استفاده کنند.
- توکن‌های جدید: اکثر این صرافی‌های ارز دیجیتال به افرادی که توکن جدیدی را ایجاد کرده‌اند، اجازه می‌دهند که بدون نیاز به تأیید، آن‌ها را ارائه کنند. همانطور که «آدام بی لوین» فعال حوزۀ بازارهای مالی می‌گوید:
راه‌اندازی یک ارز آسان است و هرکسی می‌تواند آن را انجام دهد. مهم این است که مردم آن را بپذیرند و به‌جای پول استفاده کنند.
- عدم دخالت دولت‌ها: کشورهای مختلف نمی‌توانند در ادارۀ این صرافیها دخالت کنند، یا آن‌ها را ببندند.
- نبودن شخص ثالث: هیچ شخص سومی در معاملات حضور ندارد.
معایب صرافی‌های غیرمتمرکز
این صرافیها معایبی هم دارند، که شامل موارد زیر میشود:
- نقدینگی پایین: کم‌بودن تعداد معاملات و حجم نقدینگی افرادی را که می‌خواهند معاملاتی با حجم زیاد در زمانی کم داشته باشند، با مشکل مواجه میکند.
- عملکرد محدود: بسیاری از این صرافی‌های غیرمتمرکز هنوز به‌اندازۀ کافی پیشرفت نکرده‌اند؛ و این موضوع کار با این پلتفرم‌ها را برای کاربران تازه‌کار دشوار میکند. از طرفی بسیاری از ویژگی‌ها فنی معاملات هنوز در این صرافیها به کیفیت نمونه‌های متمرکز نرسیده است.
سخن پایانی
آشناشدن با صرافی‌های متمرکز (CEX) و صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) به شما کمک میکند، که با شناخت ویژگی‌ها، مزایا و معایب هریک بتوانید به‌بهترین‌شکل پلتفرم معاملاتی خودتان را انتخاب کنید. باید ببینید که از یک صرافی ارز دیجیتال چه‌چیزی می‌خواهید. ممکن است برای پیداکردن مواردی که نیاز دارید، همزمان از چند صرافی متمرکز و غیرمتمرکز در کنار یکدیگر استفاده کنید؛ برای انتخاب حتماً به رتبه‌بندی ارزهای دیجیتال در سایت کوین‌مارکت‌کپ دقت کنید. پس به آنچه در مورد این دو نوع از صرافیها گفتیم دقت کنید و ویژگی‌هایشان را با استراتژی معاملاتی خودتان مقایسه کنید، تا بتوانید بهترین تصمیم را بگیرید.
