یکی از مهمترین نقاط ضعف تکنولوژی بلاک چین، ایزوله بودن آن است که به کمک بریج بلاک چین حل شده. ایزوله بودن یعنی توکن‌هایی که بر مبنای یک بلاک چین راه‌اندازی شده‌اند، با توکن بومی بلاک چین دیگر، قابل مبادله نیستند. به عنوان مثال شما امکان مبادله مستقیم بایننس کوین که یک توکن BEP-20 است را با اتر که یک توکن ERC-20 است را نخواهید داشت و برای این کار باید از صرافی‌های ارز دیجیتال کمک بگیرید. مبادله توکن‌ها، تنها مشکل ایزوله بودن نیست؛ از وقتی دیفای و Dappها راه‌اندازی شده‌اند، کاربران بیشتر از قبل بخاطر ایزوله بودن بلاک چین‌ها با مشکل مواجه می‌شوند. پل بلاک چین راهکاری است که دیوار بین زنجیره‌های مختلف را از بین می‌برد و بین آن‌ها ارتباط برقرار میکند. در این مقاله توضیح می‌دهیم که پل‌های بلاک چینی چه هستند، چطور کار می‌کنند و آیا مشکل ایزوله بودن را به صورت کامل حل کرده‌اند یا نه.
مفهوم بریج بلاک چین (Blockchain bridges) چیست؟
به طور کلی همه پل‌ها برای وصل کردن دو بخش مختلف به کار می‌روند، مثل دو سر رودخانه، دو سر بزرگراه یا حتی دو شهر مختلف! پل بلاک چین (Blockchain bridges) نیز راهی برای ارتباط بین دو زنجیره بلاک چین ایجاد میکند و به وسیله آن می‌توان داراییهای دیجیتال و دادهها را بین دو زنجیره مبادله کرد. آن‌ها همچنین بین لایه اول و لایه دوم بلاک چین‌ها ارتباط برقرار می‌کنند؛ به عنوان مثال شما با استفاده بریج می‌توانید توکن اتر خود را از شبکه اصلی اتریوم به شبکه لایه دو آربیتروم انتقال دهید و از آن در پروژه‌های مبتنی بر آبیتروم استفاده کنید.
⚠️بریج‌های بلاک چین، مشکل ایزوله بودن زنجیره‌ها را حل می‌کنند و امکان مبادله دارایی‌ها با هزینه کم‌تر را به کاربران می‌دهند. اما چالش‌های امنیتی یکی از مهمترین مشکلات این ابزارهاست و مانع مهمی در جلب اعتماد کاربران بازار ارزهای دیجیتال محسوب می‌شود. در قسمت‌های بعدی عملکرد پل‌ها را به همراه مزایا و معایب استفاده از آن‌ها بررسی می‌کنیم تا انتخاب بین این متد و سایر روش‌های انتقال دارایی برایتان ساده‌تر باشد.
پل‌های بلاک چین (Blockchain bridges) چگونه کار می‌کنند؟
بریج‌ها به روش‌های مختلفی کار می‌کنند؛ بعضی از آن‌ها به صورت متمرکز فعالیت دارند، بعضی غیرمتمرکز هستند و بعضی هم هیبریدی (ترکیبی از متمرکز و غیرمتمرکز) عمل می‌کنند. اما در حالت کلی، انتقال دارایی در پل‌ها به دو روش توکن رپد شده و استخر نقدینگی انجام می‌شود که درباره هرکدام توضیح خواهیم داد.
انتقال دارایی با استفاده از توکن‌های رپد شده
پل‌ها با استفاده از توکن‌های رپد (wrapped) شده کار می‌کنند. توکن‌های رپد شده، توکنی از بلاک چین مبدأ هستند که در لفافه‌ای از استانداردهای توکن مقصد قرار می‌گیرند تا قابل مبادله باشند. به عنوان مثال تصور کنید قصد دارید از یکی از Dappهای زنجیره اتریوم خرید انجام دهید، اما تمام موجودی کیف پول دیجیتال‌تان بیت کوین است. شما برای این کار دو راه دارید. راه اول این است که در صرافی، بیت کوین‌ها را به اتر یا توکن بومی Dapp مورد نظر تبدیل کنید و خرید خود را انجام دهید. راه دوم این است که بیت کوین را به کمک بریج‌های بلاک چین به رپد بیت کوین (WBTC) تبدیل کنید. WBTC، بیت کوینی است که استاندارد ERC-20 دارد و در زنجیره اتریوم قابل معامله است.
بریج‌های بلاک چینی برای رپد کردن دارایی‌ها از قرارداد هوشمند استفاده می‌کنند. وقتی شما درخواست انتقال توکن از بلاک چین A به B را ثبت می‌کنید، یک قرارداد هوشمند فعال می‌شود. توکنی که شما ارسال کرده‌اید، در این قرارداد قفل خواهد شد و به جای آن یک توکن رپد شده آزاد می‌شود و شما می‌توانید در بلاک چین مقصد آن را مبادله کنید. این قرارداد هوشمند، قابلیت برگشت هم دارد. در فرایند بازگشت قرارداد، توکن رپد شده سوزانده می‌شود، سپس توکن اصلی از قرارداد آزاد خواهد شد و به حساب شما برمی‌گردد.
Liquidity Pool Method
بعضی از ارائه‌دهندگان خدمات پل بلاک چینی از روش استخر نقدینگی استفاده می‌کنند. این پروژه‌ها، برای اکثر داراییهای دیجیتال یک استخر نقدینگی دارند. این استخرهای نقدینگی با استفاده از سیستم‌های استیکینگ ارز دیجیتال (Staking) یا کشت سود (Farming) ایجاد می‌شوند.
بیایید عملکرد این استخرهای نقدینگی را هم با ذکر یک مثال بررسی کنیم. تصور کنید می‌خواهید از بیت کوین‌هایتان در بلاک چین اتریوم استفاده کنید. در این صورت بیت کوین‌های خود را به استخر بیت کوین در بریج واریز می‌کنید و در ازای آن WBTC (بیت کوین رپد شده) دریافت خواهید کرد که قابلیت مبادله در زنجیره اتریوم را دارد. برای بازگشت هم تنها کافی است WBTC را به استخر نقدینگی پل واریز کنید و در ازای آن بیت کوین اصلی بگیرید.
چرا به بریج بلاک چین (Blockchain bridges) نیاز داریم؟
هرکدام از زنجیره‌های بلاک چینی محدودیت‌های منحصر به خودشان را دارند. به عنوان مثال اتریوم برای اینکه توان برآورده کردن تقاضای کاربران را داشته باشد، به زنجیره‌های جانبی نیاز دارد. یا به عنوان مثال دیگر سولانا برای افزایش توان پردازش تراکنش‌ها، تمرکززدایی را قربانی کرده است! به طور کلی هنوز هیچ بلاکچینی طراحی نشده که سه ویژگی تمرکززدایی، سرعت پردازش بالا و کارمزد مناسب را باهم داشته باشد! پل‌های بلاک چینی با ایجاد امکان تعامل بین بلاکچین‌های مختلف به کاربران کمک میکند برای هر نیازی که دارند، از زنجیره‌ای استفاده کنند که نیازشان را برآورده میکند. به عنوان مثال اگر به تنوع پروژه‌های دیفای نیاز دارند، می‌توانند به سراغ اتریوم بروند و اگر به دنبال سرعت بالای پردازش تراکنش‌ها هستند، می‌توانند از سولانا استفاده کنند.
با استفاده از بریج‌های بلاک چینی محدودیت‌های این تکنولوژی از پیش روی کاربران برداشته می‌شود و آن‌ها می‌توانند از نقاط قوت بلاک چین‌های مختلف به صورت همزمان استفاده کنند. از طرف دیگر، توسعه‌دهندگان می‌توانند اکوسیستم‌های جدیدی ایجاد کنند که بر مبنای چند بلاک چین کار میکند و خدمات جدیدی را به کاربران ارائه می‌دهد. این پل‌ها، فضای نوآوری و خلاقیت را برای توسعه‌دهندگان پلتفرم‌های غیرمتمرکز باز میکند.
انواع بریج بلاک چین (Blockchain bridges) کدامند؟
پل‌های بلاک چینی انواع مختلفی دارند و بر اساس متدی که توسعه‌دهندگان استفاده می‌کنند و میزان اختیاری که برای مدیریت دارایی‌ها به کاربران می‌دهند، دسته‌بندی می‌شوند. انواع مختلف بریج بلاک چینی عبارت است از:
پل بلاک چین قابل اعتماد (Trusted Bridges)
پل‌های قابل اعتماد یک پروتکل میان‌زنجیره‌ای است که یک نهاد متمرکز آن‌ها را توسعه می‌دهد و بر عملکردشان نظارت دارد. وقتی فرایند انتقال دارایی از یک زنجیره به زنجیره دیگر آغاز می‌شود، کاربران دیگر کنترلی روی دارایی‌هایشان ندارند. آن‌ها فقط به نهادی متمرکز اعتماد می‌کنند که فرایند انتقال را به صورت کامل انجام می‌دهد، از توکن‌هایشان در برابر سرقت محافظت میکند و در نهایت توکن‌های رپد شده را به آن‌ها تحویل خواهد داد.
پل بایننس یکی از مشهورترین پل‌های قابل اعتماد است. این دسته از پل‌ها برای کاربرانی مناسب هستند که به دنبال انجام تراکنش میان زنجیره‌ای با سرعت بیشتر و هزینه کم‌تر هستند و امنیت دارایی‌ها برایشان در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد.
پل بلاک چین بدون اعتماد (Trustless Bridges)
منظور از Trustless، غیرقابل اعتماد بودن این دسته از بریج‌ها نیست؛ منظور این است که در این دسته از پل‌ها هیچ نهاد متمرکزی برای نظارت وجود ندارد و نیازی نیست که کاربران به شخص ثالثی برای حفاظت و مدیریت دارایی‌هایشان اعتماد کنند. این دسته از پل‌ها با استفاده از الگوریتم‌ها و قراردادهای هوشمند کار می‌کنند و مدیریت دارایی‌ها در طول فرایند انتقال، به صورت کامل بر عهده خود کاربر است.
انتقال با استفاده از این دسته از بریج‌ها معمولات هزینه بیشتری دارد، اما سطح امنیتی بالاتری برای کاربران فراهم میکند. پل‌های بدون اعتماد، کاربردی‌ترین نوع این ابزارها برای پروژه‌های دیفای هستند.
پل‌های یک طرفه (Unidirectional Bridges)
این دسته از پل‌ها تنها امکان ارسال توکن از بلاک چین مبدأ به مقصد را فراهم می‌کنند و مسیر بازگشتی ندارند. به عنوان مثال برای تبدیل BTC به WBTC و استفاده از رپد بیت کوین در اتریوم، می‌توانید از این پل‌ها استفاده کنید. اما دیگر امکان تبدیل بیت کوین رپد شده به بیت کوین اصلی را نخواهید داشت.
پل‌های دو طرفه (Bidirectional Bridges)
این دسته از پل‌ها، امکان مبادله توکن‌های مختلف بین بلاک چین‌های گوناگون را به کاربران می‌دهند. به عنوان مثال شما می‌توانید SOL را به توکن رپد شده برای زنجیره اتریوم تبدیل کنید و به صورت متقابل، امکان تبدیل ETH به توکن رپد شده برای بلاک چین سولانا را هم خواهید داشت.
کاربرد بریج بلاک چین (Blockchain bridges) چیست؟
کاربران ارزهای دیجیتال و توسعه‌دهندگان پروژه‌های غیرمتمرکز، متناسب با نیازشان، به شیوه‌های مختلفی از پل بلاک چین استفاده می‌کنند. تعدادی از مهمترین کاربردهای بریج‌ها عبارتند از:
کاهش هزینه مبادلات ارز دیجیتال
همانطور که پیش از این اشاره کردیم، پل‌ها علاوه بر اینکه امکان انتقال دارایی‌ها بین زنجیره‌های مختلف را دارند، می‌توانند آن‌ها را بین لایه‌های مختلف یک زنجیره خاص هم مبادله کنند. با استفاده از این قابلیت، می‌توان کارمزد کم‌تری برای تراکنش‌های ارز دیجیتال پرداخت.
به عنوان مثال اگر قصد دارید از پروژه‌های دیفای مبتنی بر اتریوم استفاده کنید، می‌توانید ETH خود را با استفاده از پل به راهکارهای لایه دوم انتقال دهید و بر بستر این زنجیره‌های جانبی از دیفای استفاده کنید. با این کار، کارمزد کم‌تری بابت تراکنش‌هایشان پرداخت خواهید کرد.
استفاده از Dapp در سایر بلاک چین‌ها
گاهی اوقات ممکن است دو Dapp که در بلاک چین‌های مختلف فعالیت دارند، یک خدمت را به شیوه‌ای متفاوت به کاربران ارائه دهند. با استفاده از بریج‌های بلاک چین، کاربران قدرت انتخاب به دست می‌آورند می‌توانند از اپلیکیشنی که خدمات را با کیفیت بالاتر به آن‌ها ارائه می‌دهد استفاده کنند.
به عنوان مثال تصور کنید قصد دارید از Aave در شبکه اصلی اتریوم برای وام دادن USDT استفاده کنید، اما نرخ بهره برای وام دادن USDT با استفاده از Aave در شبکه Polygon بالاتر است. با استفاده از پل بلاک چین می‌توانید دارایی‌هایتان را به پالیگان انتقال دهید و از سیستم وام‌دهی آن استفاده کنید.
استفاده از اکوسیستم‌های مختلف در بلاک چین
با استفاده از بریج بلاک چین شما دیگر به یک زنجیره محدود نخواهید بود و می‌توانید از خدمات مختلفی که در زنجیره‌های گوناگون ارائه می‌شود، استفاده کنید.
اضافه کردن توکن‌های بومی مختلف به لیست دارایی‌ها
تا پیش از تکنولوژی پل‌ها، کاربران نمی‌توانستند در والت مبتنی بر یک بلاک چین، ارز دیجیتال مبتنی بر بلاکچین دیگری را نگهداری کنند. اما پل بلاک چین، امکان خرید داراییهای مبتنی بر زنجیره‌های مختلف را در اختیار شما قرار می‌دهد. به عنوان مثال اگر کیف پول مبتنی بر اتریوم دارید و تمام دارایی‌هایتان هم توکن‌های ERC است، برای داشتن بیت کوین می‌توانید WBTC خریداری کنید. WBTC، بیت کوینی است که از استانداردهای زنجیره اتریوم پیروی میکند و بیت کوین اورجینال محسوب نمی‌شود. اما در هر صورت، ارزشی برابر با بیت کوین دارد و همچنین به راحتی می‌توان با استفاده از پل، آن را به بیت کوین اورجینال تبدیل کرد.
ریسک‌های پل بلاک چین (Blockchain bridges) چیست؟
پل بلاک چین جزو تکنولوژیهای نوپای این حوزه محسوب می‌شود و جای پیشرفت دارد. هنوز نمی‌توان گفت کدام یک از پل‌های بلاک چین بهترین هستند و مبادله دارایی‌ها و اطلاعات با آن‌ها هیچ ریسکی ندارد. یکی از بزرگ‌ترین حملاتی که تاکنون برای بریج‌های بلاک چینی رخ داده، Wormhole را درگیر کرد. این بریج بلاک چین که دو زنجیره اتریوم و سولانا را به یکدیگر متصل می‌کرد، در فوریه ۲۰۲۲ هک شد و ۳۲۶ میلیون دلار از داراییهای آن به سرقت رفت.
بیایید ریسک‌های کار کردن با این ابزارها را دقیق‌تر بررسی کنیم:
ریسک‌های مربوط به قرارداد هوشمند
قراردادهای هوشمند ابزارهایی کدنویسی شده هستند و هیچ نظارتی بر نحوه اجرای آن‌ها وجود ندارد. به همین دلیل کوچک‌ترین خطا در کدهای یک قرارداد ممکن است همه داراییهای موجود در آن را بسوزاند یا به آدرسی اشتباه ارسال کند.
ریسک‌های مربوط به تکنولوژی پل بلاک چین
این ریسک برای تمام ابزارهای تکنولوژی که از آن استفاده می‌کنیم وجود دارد. خطرات مربوط به خطای انسانی، کدهای باگ‌دار، خرابی نرم‌افزار، حمله‌های اسپم و هک از جمله مواردی است که سرمایه کاربران را در معرض خطر قرار می‌دهد. البته این ریسک منحصر به بریج بلاک چین نیست و در بخش‌های مختلف این اکوسیستم وجود دارد.
ریسک‌های مربوط به مسدود کردن دارایی‌ها
بعضی از ریسک‌ها به پل بلاک چین قابل اعتماد (Trusted Bridges) برمی‌گردد. نهادهای متمرکز واسطه، روی داراییهای کاربران نظارت دارند و به راحتی می‌توانند آن‌ها را به هر دلیلی مسدود کنند. بیایید با یک مثال تئوری، این ریسک را بیشتر توضیح دهیم. تصور کنید یک پل متمرکز بخاطر شرایط تحریم، به کاربران ایرانی خدمات ارائه نمی‌دهد اما کاربری با تغییر IP از آن استفاده میکند. سیستم این بریج در صورت تشخیص موقعیت مکانی کاربر، امکان مسدود کردن داراییهای او را خواهد داشت.
ریسک‌های مربوط به حضانت دارایی‌ها
این ریسک هم مربوط به انواع متمرکز پل‌هاست. نهاد متمرکز به راحتی میتواند برای سرقت داراییهای کاربران تبانی کند. از آنجایی که نهادهای قانونی و دولت‌ها هنوز به صورت کامل بلاک چین و ارزهای دیجیتال را نپذیرفته‌اند، پیگیری قانونی چنین سرقت‌هایی عملا غیرممکن است و احتمال بازگشت وجوه کاربران کم خواهد بود.
تفاوت بین پل‌های زنجیره‌ای متقاطع (cross-chain) و چند زنجیره‌ای (multi-chain) چیست؟
هر دوی این ابزارها برای انتقال دارایی‌ها و اطلاعات بین زنجیره‌های مختلف کاربرد دارند. به طور کلی تکنولوژیهای میان زنجیره‌ای قابلیت اجرا روی قراردادهای هوشمند بلاک چین‌های مختلف را دارند. اما تکنولوژیهای چند زنجیره‌ای، خود نسخه‌های جداگانه‌ای دارند که بر بستر بلاک چین‌های مختلف توسعه پیدا کرده است.
پل‌های چند زنجیره‌ای، چند نسخه مختلف دارند که هر نسخه از آن‌ها از قراردادهای هوشمند مبتنی بر یک بلاک چین خاص پشتیبانی میکند. بنابراین این دسته از پل‌ها تنها امکان برقراری ارتباط بین بلاکچین‌هایی که از قراردادهای هوشمندشان پشتیبانی می‌کنند را دارند. توسعه‌دهندگان برای پشتیبانی از نیاز کاربران ممکن است مجبور باشند نسخه‌های مختلفی از پلتفرم خود را روی زنجیره‌های گوناگون توسعه دهند که برای این کار به هزینه و زمان زیادی نیاز است.
پل‌های میان‌زنجیره‌ای، یک نسخه هستند که قابلیت اجرا روی بلاک چین‌های مختلف را دارند و نیازی نیست نسخه‌های مختلفی برای زنجیره‌های گوناگون کدنویسی شود. این دسته از پل‌ها معمولا از بلاک چین‌های بیشتری پشتیبانی می‌کنند.
آیا بریج‌ها جایگزین خوبی برای صرافی‌ها هستند؟
تا این بخش از مقاله، ویژگی‌های بریج بلاک چین را بررسی کردیم. بریج‌ها و صرافی‌ها دو روش متداول برای مبادله داراییهای دیجیتال محسوب می‌شوند. کاربران با توجه به انتظاراتی که دارند، انتخاب می‌کنند که کدام روش برایشان مناسب‌تر است.
مهمترین علت‌هایی که بعضی از کاربران پل بلاک چین را به معامله توکن در صرافی‌های ارز دیجیتال ترجیح می‌دهند، عبارت است از:
- کاربران برای انتقال داراییهای دیجیتال از کیف پول به صرافی و مبادله آن با دارایی دیگر، باید کارمزد زیادی بپردازند. اما با استفاده از بریج‌ها، کارمزد یک بار پرداخت می‌شود و مبلغ آن معمولا نسبت به کارمزد صرافی ناچیز است.
- فرایند معامله توکن‌ها در صرافی طولانی‌تر است. پل‌ها در زمان کوتاه‌تری توکن‌ها را از یک بلاک چین به بلاک چین دیگر منتقل می‌کنند.
- اکوسیستم‌های بلاک چین معمولا برای ترغیب کاربران به انجام فعالیت‌های درون‌زنجیره‌ای، به آن‌ها ایردراپ پاداش می‌دهند. کسانی که از بریج استفاده می‌کنند نیز شرایط دریافت ایردراپ را دارند، اما کاربرانی که از صرافی برای مبادلات استفاده می‌کنند، شامل این پاداش نمی‌شوند.
- پل‌های بلاک چین نسخه‌های غیرمتمرکز هم دارند و افرادی که حریم خصوصی برایشان اهمیت دارد، این ابزار را به صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال ترجیح می‌دهند.
معروف‌ترین پل‌های بلاک چین (Blockchain bridges) کدامند؟
در جدول پایین، محبوب‌ترین بریج‌های بلاک چین جهان را نام می‌بریم و مزایا و معایب هرکدام از آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
سخن پایانی
در این مقاله آنچه نیاز بود درباره بریج بلاک چین بدانید را به زبان ساده توضیح دادیم. بریج‌ها محدودیت‌های بسیاری را از پیش روی کاربران بازار ارزهای دیجیتال و توسعه‌دهندگان پروژه‌های دیفای برداشته‌اند. البته هنوز راه بسیاری مانده تا بلاک چین‌ها از حالت ایزوله خارج شوند و به صورت کامل با هم تعامل داشته باشند. به همین دلیل در آینده باید منتظر اخبار جدیدتری درباره پل‌های بلاک چینی باشیم.
آنچه خواندید، یکی از مقالات مجله صرافی ارز دیجیتال اکسبیتو بود. این مجله اطلاعات تخصصی مرتبط با تکنولوژی بلاک چین و بازار ارزهای دیجیتال را به ساده‌ترین زبان در اختیار شما قرار می‌دهد تا با بخش‌های مختلف این دنیای تازه آشنا شوید. صرافی اکسبیتو نیز خدمات ترید و نگهداری از انواع داراییهای دیجیتال را به کاربران ایرانی ارائه می‌دهد. در این صرافی امکان خرید انواع توکن‌ها با تتر یا ریال ایران وجود دارد و موانع فعالیت در بازار جهانی ارز دیجیتال را از پیش روی کاربران ایرانی برداشته است
