درشرکت‌های سنتی با سیستم اداره متمرکز معمولا گروهی متشکل از چند نفر به عنوان هیئت مدیره تصمیم‌های اساسی را برای شرکت می‌گیرند. در این شرکت‌ها یک گروه خاص از سهام داران همه قدرت را در دست دارند. در طرف دیگر سازمانهای مستقل غیرمتمرکز (DAOs) و امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) از روش دیگری با عنوان «توکن حاکمیتی» برای رای‌گیری امور پروژه یا شرکت بهره می‌برند. رمز‌‌‌ارزهایی که با استفاده از قرارداد هوشمند ساخته میشوند توکن نام دارند و بر اساس کاربردشان نام‌های مختلفی می‌گیرند. توکن حاکمیتی یکی از این توکن‌هاست که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد در مدیریت برنامه‌های پروژه مشارکت داشته باشند. در این مقاله قرار است به صورت مفهومی به بررسی توکن حاکمیتی بپردازیم و مزایا و معایب آن را بررسی کنیم.
توکن حاکمیتی چیست؟
این که سرمایه‌گذاران یک پروژه در جریان برنامه‌های آتی آن قرار بگیرند و نظراتشان در تصمیمات مهم تاثیرگذار باشد امری مهم برای پیشبرد آن پروژه است. با این روش هر‌چیزی که رای اکثریت باشد به اجرا در می‌آید. علت بوجود آمدن توکن حاکمیتی همین است. این توکن برای مدیریت پروژههای غیرمتمرکز ساخته و برای رای‌گیری در امور پروژه استفاده میشود.
هر کاربری که توکن حاکمیتی یک پروژه را خریداری کرده است این حق را دارد که پروپوزالی برای بهبود یا تغییر پروژه ارائه کند. علاوه بر این او حق دارد به پروپوزال‌هایی که دیگر کاربران ارائه می‌کنند نیز رای مثبت یا منفی دهد. بعضی کوین‌ها نیز در اکوسیستم یک ارز نقش حاکمیتی دارند.
به طور کل یک کوین یا توکن می‌تواند چند نقش در اکوسیستم اجرا کند یعنی هم می‌تواند به عنوان کوین یا توکن حاکمیتی و هم به عنوان رمز‌‌ارز اصلی شبکه (برای کارمزدها) کاربرد داشته باشد. برای فهم بهتر توکن حاکمیتی نیاز است که توضیح کوچکی درباره پدیدآورنده آن یعنی دائو (DAOs) بدهیم. دائو به سازمان‌هایی می‌گویند که کدهایشان در قالب یک قرارداد هوشمند در بلاکچین بارگذاری شده و فعالیت می‌کنند. تمامی این فعالیت‌ها بر اساس رای‌گیری صورت می‌گیرد و هیچ شخص یا نهادی نمی‌تواند اطلاعات ثبت شده در قرارداد هوشمند دائوها را تغییر دهد. فرایند رای‌گیری در دائو با استفاده از توکن حاکمیتی صورت می‌گیرد.
توکن حاکمیتی در جامعه ارزهای دیجیتال هنوز مورد بحث است. برخی نگران این هستند که این نوع توکن برای یک گروه کوچک از دارندگان آن قدرت متمرکز ایجاد کند. برخی دیگر ولی توکن حاکمیتی را کلید اصلی پروژههای غیرمتمرکز در بلاکچین می‌دانند. توکن حاکمیتی روشی عادلانه برای حکمرانی و نظرخواهی است که باعث عدم تمرکز در قدرت و بیشتر شدن شفافیت میشود. این توکنها اساسا برای این خلق شدهاند که بلاکچین بتواند توسعه سالم خود را ادامه دهد.
به این نکته نیز باید اشاره کنیم که چگونگی عملکرد و میزان تاثیرگذاری توکن حاکمیتی توسط تیم توسعه دهنده و طراحان قرارداد هوشمند تعیین میشود. ممکن است یک گروه توکن حاکمیتی را برای تاثیرگذاری بر بخش کوچکی از تصمیمات طراحی کنند و گروه دیگر بخش‌های بیشتری را تحت تاثیر رای کاربران قرار دهد.
کاربردهای توکن حاکمیتی کدامند؟
تا این بخش از مطلب دانستیم که توکنهای حاکمیتی به کاربران بلاکچین حقوق خاصی می‌دهد که از جمله آنها می‌توان به حق رای برای تغییر شبکه اشاره کرد. این موضوع به کاربران توانایی ساخت و ارائه پروپوزال‌های جدید یا رای دادن به پروپوزال های دیگران را می‌دهد. در این بخش می‌خواهیم به طور کامل‌تر کاربردهای توکن حاکمیتی را بررسی کنیم:
- رای برای هزینه تراکنش:
همانطور که می‌دانید هر تراکنشی در سیستم بلاکچین هزینه‌ای در بر دارد. با توجه به اختیاراتی که توسعه دهندگان توکن حاکمیتی یک پروژه در اختیار کاربران قرار می‌دهند، دارندگان توکن میتوانند برای تعیین هزینه تراکنش توکنها در رای گیری شرکت کنند.
- رای برای رابط کاربری:
اکثر پروژههای غیرمتمرکز یا متمرکز بلاکچین دارای رابط کاربری هستند. کاربرانی که توکن حاکمیتی این پلتفرم‌ها را خریداری کرده‌اند، میتوانند برای ایجاد تغییر در رابط کاربری پلتفرم رای دهند.
- رای برای میزان پاداش شبکه:
اگر توکن حاکمیتی قابل استیک کردن هم باشد، دارندگان آن میتوانند برای میزان پاداش شبکه برای استیک کنندگان رای‌گیری کنند. پاداش بیشتر به افزایش تعداد سرمایه گذاران و بالا رفتن قیمت منجر میشود با این حال برای تعیین پاداش قاعده‌هایی وجود دارد که نمی‌توان از آنها پا فراتر گذاشت.
- رای برای میزان بودجه توسعه دهندگان:
برخی از توسعه دهندگان، اختیارات صاحبان توکن حاکمیتی را تا حدی بالا برده‌اند که آنها میتوانند حتی برای بودجه خود توسعه دهندگان نیز تصمیم‌گیری کنند. این حق رای یک نمونه کامل از وجود دموکراسی در دنیای دیفای است.
- کاربردهای دیگر
آنچه تاکنون به عنوان کاربردهای توکن حاکمیتی برشمردیم مربوط به حق رای در خصوص موضوعات مختلف بود. توکنهای حاکمیتی به جز حق رای برای موارد دیگری هم استفاده میشوند. یکی از این کاربردها استفاده برای استیکینگ است. برخی توکنهای حاکمیتی را می‌توان برای استیک مورد استفاده قرار داد و پاداش شبکه دریافت کرد.
در برخی پلتفرم‌ها می‌توان از توکن حاکمیتی برای دریافت وام استفاده کرد. این پلتفرم‌ها مقداری از ارز کاربر را نزد خود قفل می‌کنند و در ازای آن به او توکن حاکمیتی وام می‌دهند. یکی دیگر از کاربردهای توکن حاکمیتی استفاده از آنها در ییلد فارمینگ است. ییلد فارمینگ فرایندی شبیه به استیکینگ است که در آن کاربر دارایی‌های خود را به استخر نقدینگی می‌سپارد و در ازای آن مقداری پاداش دریافت می‌کند.
دلایل اهمیت توکن حاکمیتی چیست؟
توکن حاکمیتی بخشی مهم و ضروری از دنیای کریپتوکارنسی است چرا که فرایند تصمیم‌گیری برای یک پروژه بر بستر بلاکچین را غیرمتمرکز می‌کند. توکن حاکمیتی نشان می‌دهد کاربران بلاکچین حق و حقوقی دارند و میتوانند برای پروژه‌هایی که در آنها سرمایه‌گذاری کرده‌اند، تصمیم بگیرند.
اگر در یک پلتفرم دیفای همه قوانین به طور ثابت از قبل طراحی و در قرارداد هوشمند ثبت شده باشد دیگر توسعه دهندگان پروژه نمی‌توانند ادعای مدیریت غیرمتمرکز درباره آن داشته باشند.
کاربری که توکن حاکمیتی یک پروژه را خریداری کرده است می‌تواند پروپوزال خود را برای ارتقای پروژه ارائه کند و سرمایه‌گذاران دیگر بعد از بررسی به آن رای دهند. اگر تعداد رای‌های مثبت بیشتر باشد، پروپوزال به صورت خودکار در پروژه اعمال خواهد شد. این موضوع به خوبی از بین رفتن ساختار هرمی مدیریت و غیرمتمرکز شدن آن را با استفاده از توکن حمایتی نشان می‌دهد.
پیشتر به توضیح عملکرد پروژههای دائو (DAOs) پرداختیم. توکنهای حاکمیتی برای این پروژه‌ها اهمیت بسیار زیادی دارند چرا که همه فعالیتهای مدیریتی این پروژه‌ها با استفاده از توکن حاکمیتی انجام میشود. هر تغییری در دائو منوط به دریافت رای اکثریت است. بعد از دریافت رای تغییرات به صورت خودکار به اجرا در می‌آیند.
مزایا و معایب توکن حاکمیتی چیست؟
توکن حاکمیتی مانند مدل‌های دیگر توکنها دارای مزایا و معایبی است. دانستن این مزایا و معایب کمک می‌کند که شما برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی که این توکن را ارائه می‌دهند تصمیم بگیرید. در ادامه به توضیح هر کدام از مزایا و معایب توکن حاکمیتی می‌پردازیم:
مزایا توکن حاکمیتی
1_ توکنهای حاکمیتی به توسعه دهندگان اجازه می‌دهد پروژه‌هایشان را غیرمتمرکز نگه دارند. بدون این ساختار حاکمیتی، پروژههای دیفای تبدیل به تعداد زیادی قرارداد هوشمند میشوند که هیچکس نمی‌تواند آنها را کنترل کند.
2_ با استفاده از توکنهای حاکمیتی فرایندهای توسعه، موثرتر و فراگیرتر خواهند شد. بعد از این که جامعه یک پروژه با استفاده از توکن حاکمیتی درباره تغییرات پروژه راهنمایی و طرح ارائه کردند، توسعه دهندگان میتوانند این تغییرات را به اجرا در بیاورند.
3_ مشارکت جامعه یک ارز دیجیتال به آنها دلیلی می‌دهد که با یکدیگر برای بالا بردن سطح پلتفرم تلاش کنند.
4_ یکی از مزایای توکن حاکمیتی این است که می‌توان از آن برای فعالیتهای خیریه، فعالیتهای مالی و سرمایه‌گذاری‌های مفید استفاده کرد.
معایب توکن حاکمیتی
1_ توکن حاکمیتی برای مقدار خریداری توکن توسط یک شخص یا گروه خاص محدودیت قانونی ندارد. از این رو یک شخص یا گروه می‌تواند با در اختیار داشتن بخش زیادی از حجم توکن حاکمیتی، تصمیمات یک جانبه اتخاذ کند و به نوعی سرنوشت پروژه را در اختیار بگیرد. این مسئله هدف اصلی به وجود آمدن توکن حاکمیتی را تهدید می‌کند. هدف از ایجاد این نوع توکن، غیرمتمرکز و دموکراتیک نگه داشتن تصمیمات است.
2_ اتخاذ تصمیمات خودخواهانه یکی دیگر از معایبی است که به توکن حاکمیتی وارد است. این که همه دارندگان توکن میتوانند رای بدهند دلیل نمی‌شود که همیشه بهترین گزینه را انتخاب کنند. یک مثال از این موضوع، MKR است که به خاطر تصمیمات اشتباه جامعه مدتی افول کرد.
3_ یکی دیگر از معایب این توکنها این است که هنوز پاسخگویی قانونی درباره آنها وجود ندارد. اگر تصمیمی اشتباه گرفته شود که به ضرر جامعه بزرگی از کاربران باشد، هیچ شخص یا گروهی پاسخگو نیست و مورد سرزنش قرار نمی‌گیرد.
4_ فعالیتهای سرمایه‌گذاری و رای‌گیری با استفاده از توکن حاکمیتی، حتی فعالیتهای ساده را وقت‌گیر و هزینه بردار می‌کند.
5_ اگر کوچک‌ترین اشتباهی در طراحی قرارداد هوشمند پروژههای دائو (DAOs) صورت بگیرد امنیت توکن آنها با خطر روبه‌رو میشود و نهایتا باعث هک پروژه و از دست رفتن سرمایه سپرده‌گذاران خواهد شد.
تفاوت توکنهای حاکمیتی با توکنهای کاربردی (Utility token) چیست؟
یکی از تعاریفی که می‌توانیم برای توکن حاکمیتی ارائه کنیم این است که «توکن حاکمیتی نسخه‌ای کارآمد از توکن کاربردی (Utility Token) است». توکن کاربردی تنها یک کارکرد خاص دارد در حالی که توکن حاکمیتی برای مقاصد مختلفی از جمله رای‌گیری‌ها استفاده میشود.
درست است که برخی توکنهای کاربردی مثل بایننس کوین برای رای‌گیری درباره لیست شدن یک ارز در صرافی بایننس مورد استفاده قرار می‌گیرند ولی به یاد داشته باشید این رای‌گیری کاملا با رای‌گیری توکن حاکمیتی که نتیجه آن بر پروتکل و شبکه تاثیر خواهد گذاشت متفاوت است.
با توجه به شبکه کریپتو و پروژه مد نظر، توکن حاکمیتی هم می‌تواند نقش توکن کاربردی را بازی کند و هم مزایای توکن حاکمیتی را در خود داشته باشد.
معروف‌ترین توکنهای حاکمیتی کدامند؟
در میان توکنهای حاکمیتی برخی از آنها کاربردی‌تر هستند و محبوبیت بیشتری پیدا کرده‌اند. بعضی از این توکنها قیمت بالایی در بازار معاملات دارند و توانسته‌اند یک جامعه بزرگ از کاربران را دور خود جمع‌آوری کنند. در ادامه تعدادی از این توکنهای حاکمیتی محبوب را بررسی می‌کنیم:
Compound( کامپوند)
توکن COMP یک توکن کاربردی بر بستر اتریوم و شبکه ERC-20 است. این پروتکل برای وام‌دهی و قرض گرفتن طراحی شده و به عنوان یک پروژه دیفای فعالیت می‌کند. کسانی که ارز کامپوند را در اختیار دارند میتوانند در فرایندهای رای‌گیری مربوط به تغییر شبکه شرکت کنند.
با توجه به این که به استخراج کنندگان رمز‌‌ارز شبکه کامپوند، COMP تعلق می‌گیرد نتیجه می‌گیریم که توسعه دهندگان کامپ می‌خواهند ارزهای بیشتری میان سرمایه‌گذاران تقسیم کنند. ارزش دارایی‌های قفل شده در این پروژه تقریبا 700 میلیون دلار است.
Yearn.finance (YFI)(یِرن فاینانس)
یِرن فاینانس که توکن حاکمیتی آن YFI نام دارد پروژه‌ای غیرمتمرکز است که برای معامله، سپرده‌گذاری و وام‌دهی کاربرد دارد. این پلتفرم خدمات مختلفی از جمله earn، Zap، Vaults و APY ارائه می‌دهد. این پروژه اوایل سال 2020 راه‌اندازی شد. یرن فاینانس مبتنی بر اتریوم است و به کاربران بیشترین بازده را در سپرده‌های اتر، استیبل‌کوین‌ها و آلتکوین‌ها می‌دهد.
یکی از خدمات این پروتکل ارائه اهرم 1000 برابری است که می‌توان از آن برای معامله‌های کوتاه مدت استفاده کرد. علاوه بر‌این، پروتکل یرن فاینانس با استفاده از وام‌های فلش پروتکل Aave نقدینگی بودجه پروژه‌ها را فراهم می‌کند.
Maker (MKR)(میکردائو)
یکی از اولین، شناخته شده‌ترین و بزرگ‌ترین پروژههای غیر‌متمرکزی که از توکن حاکمیتی استفاده کرد میکردائو بود. این برنامه بر بستر بلاکچین اتریوم قرار دارد و بخش زیادی از نقدینگی دیفای را به خود اختصاص داده است. یک ویژگی درباره میکردائو این است که دو توکن به بازار ارزهای دیجیتال عرضه کرد. اولین توکن یک استیبل کوین با پشتوانه وثیقه (DAI) و توکن دیگر، توکن حاکمیتی (MKR) بود.
توکن MKR به افرادی از سراسر جهان اجازه می‌دهد که درباره این پلتفرم رای‌گیری کنند. این پروتکل دو شکل رای گیری دارد یکی نظرسنجی نظارتی و یکی رای‌گیری اجرایی که به دارندگان توکن این امکان را می‌دهد که از ثبات، کارآمدی و شفافیت شبکه اطمینان حاصل کنند.
Synthetix Network Token (SNX)(سینتکس نتوورک)
پروژه سینتکس نتوورک با عرضه توکن SNX به بازار گامی مهم در جهت مدیریت غیرمتمرکز پروتکل خود برداشت. کاربران میتوانند یک دارایی مصنوعی را در این پروتکل مینت و در ازای آن Synths دریافت کنند. این که ارزش‌گذاری وثیقه‌ها برای وام باید چگونه باشد را جامعه این پروتکل با رای دادن مشخص می‌کنند.
Aave (AAVE)(آوه)
Aave یک پلتفرم غیرمتمرکز وام‌دهی همتا به همتا است که در آن سه دسته وام دهنده، وام گیرنده و تامین‌کننده وجود دارند. در این پروتکل یک گروه از افراد میتوانند به گروه دیگر وام بپردازند و سود دریافت کنند و در این پروسه پای هیچ واسطه‌ای در کار نخواهد بود. تغییرات در پروتکل Aave توسط دارندگان توکن AAVE رای‌گیری میشود و به اجرا در می‌آید.
Ethereum Name Service (سرویسِ نام اتریوم)
سرویسِ نام اتریوم نسخه‌ای غیرمتمرکز از سرویس نام دامنه معمولی است که ویژگی‌های پیشرفته‌تری دارد. این سرویسِ نام متن‌باز است و با یک قرارداد هوشمند بر بلاکچین اتریوم اجرا میشود. ENS می‌تواند آدرس‌های کیف پول را به نام تبدیل کند. این سرویس نام‌های دامنه اتریوم را به «شناسه‌های قابل خوانش» توسط ماشین تبدیل می‌کند. توکن این سرویس در سال 2021 منتشر شد و از همان زمان دارندگان آن توانستند با رای دادن به موضوعات مختلف در مدیریت این پلتفرم نقش داشته باشند.
UNI(یونی‌سواپ )
یکی از صرافی‌های موفق غیرمتمرکز یونی‌سواپ است که شکلی جدید از تجارت را با اسم «پروتکل نقدینگی خودکار» ارائه کرده است. این پلتفرم در سال 2018 شروع به ارائه خود به کاربران کریپتوکارنسی کرد. کاربران میتوانند به صورت رایگان توکنهای خود را در این صرافی لیست کنند. UNI توکن حاکمیتی یونی‌سواپ است که دارندگان آن حق رای دارند.
سخن پایانی
با خواندن این مقاله متوجه شدیم که توکنهای حاکمیتی نقشی سازنده در مدیریت غیرمتمرکز برخی پلتفرم‌ها دارند. از طرفی این توکنها تنها دارای مزیت نیستند و ممکن است معایبی نیز به همراه داشته باشند. با همه این‌ها می‌توان گفت که توکن حاکمیتی هنوز در ابتدای راه خود قرار دارد و رفته رفته معایب آن برطرف شده و کاربردهایش افزایش پیدا خواهد کرد.
