واژه‌ی «کارمزد» برای بسیاری از ما کاملاً آشنا است؛ چراکه برای بسیاری از امورات زندگی خود، ملزم به پرداخت کارمزد هستیم. کارمزد بانکی و کارمزد خریدهای اینترنتی، نمونه بارز این مفهوم در زندگی ماست. می‌توان گفت که در دنیای امروز، کارمزد چیزی است که همه به آن عادت دارند. در واقع، شما در این موارد، نیاز به پرداخت نوعی هزینه خدمات یا محصول دارید. معامله ارزهای دیجیتال نیز از این قاعده مستثنا نیست. بنابراین، در ادامه‌ی این مطلب قصد داریم تا به بررسی کارمزد یا هزینه‌های کریپتو بپردازیم. یعنی در مورد انواع مختلف کارمزدهایی که ممکن است در معامله ارزهای دیجیتال با آنها روبه‌رو شوید، صحبت خواهیم کرد. اگر مقدار و انواع کارمزدها در معامله ارزهای دیجیتال برای شما نیز ابهام ایجاد کرده، با ما همراه شوید.
منظور از کارمزد چیست؟
کارمزد، هزینه یا فی (Fee)نرخ ثابت و مشخصی است که برای یک سرویس خاص دریافت میشود. همه کارمزدها قیمت ثابتی ندارند و بسته به اینکه به چه منظوری لحاظ شوند، متفاوت هستند. برای مثال، وقتی شما 20 میلیون از بانک وام می‌گیرید، با محاسبه مقدار درصد کارمزد بانک، شما در نهایت باید بیش از 20 میلیون به بانک برگردانید. مقدار اضافه‌ای که پرداخت کرده‌اید، همان کارمزد وام شماست. کارمزد می‌تواند در مورد بسیاری از کالاها یا خدمات وجود داشته باشد. معامله در بازارهای مالی نیز شامل کارمزد است. وقتی شما در یک بروکر یا صرافی فعالیت می‌کنید، آن بروکر یا صرافی، هزینه‌ی بستری را که برای معامله‌ی شما ایجاد کرده، به‌صورت کارمزد دریافت می‌کند.
کارمزد کریپتو چیست و انواع آن کدام‌اند؟
شاید برایتان جالب باشد بدانید که شبکه‌های رمزارزی مختلف نیز دارای نرخ کارمزد هستند. یعنی تراکنش‌هایی که در شبکه بلاک چین یک رمزارز خاص، مانند شبکه اتریوم انجام می‌شوند، برای کاربر با هزینه همراه هستند. معمولاً هزینه کارمزد در برخی از شبکه‌های بلاک چین، مانند اتریوم و پالیگان، تحت عنوان گس «Gas» شناخته میشود. بنابراین، منظور از گس کریپتو، همان هزینه کارمزد در کریپتو است. کارمزد در دنیای ارزهای دیجیتال بر چند نوع است:
1_ کارمزد ماینر «Miner fees»
هزینه استخراج یا همان کارمزد ماینر به دستگاه‌های ماینری داده میشود که برای تأیید بلوک بعدی تراکنشهای اضافه‌شده به شبکه بلاک چین، عملیات استخراج را انجام می‌دهند. در واقع، کارمزد ماینر برای تشویق ماینرها و اعتبارسنج‌ها به تأیید تراکنش‌ها، پرداخت میشود. به‌این‌ترتیب، استخراج‌کنندگان برای دریافت این پاداش، به‌صورت داوطلبانه، در تأیید تراکنش‌ها و ساخت بلوک‌های جدید مشارکت می‌کنند. این پاداش، همان کارمزد ماینر است که به‌عنوان استخراج ارز دیجیتال نیز شناخته میشود.
2_ کارمزدهای خدمات «Service fees»
کارمزد خدمات یا کارمزد سرویس در بلاک چین، توسط ارائه‌دهندگان خدمات شخص ثالث که تراکنش‌ها را تسهیل می‌کنند، دریافت میشود. دستگاه‌های خودپرداز بیت کوین و خرید ارز دیجیتال از صرافی‌های رمزارزی شامل چنین کارمزدی هستند. هر نوع سیستم یا مکانیزم دیگری که خدمات رمزارزی را برای کاربران آسان کند، می‌تواند شامل کارمزد خدمات باشد.
3_ کارمزدهای معامله «Exchange fees»
برای اینکه یک صرافی ارز دیجیتال بتواند درآمد داشته باشد، باید بابت بستر معاملاتی‌ای که ایجاد کرده است، هزینه دریافت کند. صرافی‌ها این هزینه را در قالب کارمزد معامله از معامله‌گران و تریدرها می‌گیرند. مقدار کارمزد هر صرافی با صرافی دیگر تفاوت دارد. این هزینه معمولاً با انجام هر معامله از حساب تریدر برداشت میشود.
4_ کارمزدهای شبکه «Network fees»
ارزهای دیجیتال یا کریپتوکارنسی‌ها، دارایی‌های غیرمتمرکزی هستند که توسط هیچ نهاد نظارتی، ازجمله دولت، کنترل نمی‌شوند. در واقع، ارزهای دیجیتال بر روی شبکه‌ها و رایانه‌هایی در سرتاسر جهان میزبانی شده و توسط جامعه کاربران خود هدایت می‌شوند. کامپیوترها یا سیستم‌هایی که به تأیید تراکنش‌ها در شبکه بلاک چین کمک می‌کنند، در برابر این عمل خود هزینه دریافت می‌کنند. این هزینه در قالب کارمزد شبکه پرداخت میشود. به همین خاطر است که با انجام تراکنشهای مالی در شبکه‌های بلاک چین متعلق به ارزهای دیجیتال، باید کارمزد شبکه پرداخت شود. البته کارمزد هر شبکه بلاک چین با کارمزد شبکه دیگر تفاوت دارد.
5_ کارمزدهای کیف پول «Wallet fees»
کارمزد کیف پول ارز دیجیتال، مقدار هزینه‌ای است که تیم توسعه‌‌دهنده یک کیف پول، برای تأمین هزینه توسعه و مدیریت تراکنش‌ها، از کاربران دریافت می‌کند. پرداخت این هزینه، امنیت دارایی‌های دیجیتالی کاربران را در برابر آسیب‌های سایبری احتمالی، تضمین خواهد کرد. البته برخی از کیف پول‌ها این هزینه را دریافت نمی‌کنند.
موارد فوق، ازجمله هزینه‌ها یا کارمزدهایی هستند که مربوط به فعالیت در حوزه ارزهای دیجیتال می‌شوند. بنابراین، اگر قصد دارید در این بازار معامله کنید، باید از این کارمزدها آگاهی داشته باشید.
پروسه تأیید تراکنش چگونه کار می‌کند؟
بلاک چین «Blockchain» زنجیره‌ای به‌هم‌پیوسته از بلوک‌های داده است. وقتی یک تراکنش در شبکه انجام میشود، یک بلوک جدید به شبکه بلاک چین اضافه خواهد شد. وقتی تراکنش انجام شد، اطلاعات آن در کل شبکه پخش شده و سپس اعضای شبکه آن اطلاعات را بررسی می‌کنند. وقتی اطلاعات تراکنش صحیح باشد، در شبکه بلاک چین قرار می‌گیرد. این قرارگیری با یک امضای دیجیتالی همراه است. این امضای دیجیتالی سبب میشود تا اطلاعات تراکنش تأییدشده، غیرقابل دست‌کاری باشد. اعضای شبکه یا نودها، همان کاربرانی هستند که قدرت محاسباتی ماینر خود را در اختیار شبکه می‌گذارند و یا اینکه ارزهای دیجیتال خود را برای این منظور در شبکه قفل می‌کنند.
شبکه‌هایی که از الگوریتم اجماع اثبات کار «PoW» استفاده می‌کنند، برای تأیید تراکنش‌ها به ماینر نیاز دارند. بنابراین، ماینرها تراکنش‌ها را اعتبارسنجی و تأیید می‌کنند و در برابر این امر پاداش می‌گیرند؛ اما برخی از شبکه‌ها از الگوریتم اجماع اثبات سهام «PoS» استفاده می‌کنند که در آن نمی‌توان استخراج کرد. بنابراین، ماینری هم وجود ندارد؛ بلکه کاربران با قفل‌کردن ارزهای دیجیتال خود، می‌توانند به تأیید تراکنش‌ها، در این شبکه، کمک کنند و پاداش بگیرند. این امر تحت‌عنوان استیکینگ «Stacking» شناخته میشود که به‌نوعی جایگزین استخراج در شبکه بلاک چین است.
چگونه کارمزد کمتری بپردازیم و تراکنش سریع‌تری داشته باشیم؟
هزینه‌های کریپتو مانند مالیات اجتناب‌ناپذیر هستند؛ اما راه‌هایی وجود دارند که به کمک آنها می‌توان هزینه‌های کارمزد شبکه بلاک چین را کاهش داد. برخی از این راه‌حل‌ها به قرار زیر هستند:
1_ زمان معامله را هوشمندانه انتخاب کنید
اگر در زمان اوج شلوغی به بزرگراه نروید، با ترافیک برخورد نخواهید کرد. این اصل در مورد زمان انجام تراکنش‌ها نیز صدق می‌کند. به این معنی که اگر شما در زمان اوج شلوغی شبکه تراکنشی را انجام دهید، طبیعتاً هم سرعت تراکنش شما پایین‌تر خواهد بود و هم هزینه آن بیشتر است. معمولاً در ساعات بیداری روز، شبکه‌های بلاک چین شلوغ هستند؛ اما ساعات خواب مردم یا آخر هفته‌ها می‌تواند زمان مناسبی برای انجام تراکنش‌ها باشد. البته اگر شما تراکنش مهمی دارید و می‌خواهید سریع‌تر تأیید شود، باید انتظار کارمزد تراکنش بالاتری را هم داشته باشید. بااین‌حال، اگر تراکنش شما فوری نیست، زمان خلوت‌تر، به معنای کارمزد تراکنش کمتر است.
2_ رمزارزهای جایگزین را در نظر بگیرید
کارمزد تراکنش‌ها برحسب نوع ارز دیجیتالی که انتخاب می‌کنید، متفاوت خواهد بود. کارمزد تراکنش بیت کوین «BTC» به‌لطف یک فرآیند استخراج نسبتا ساده، تا حدودی ارزان است. البته باز هم برای تراکنشهای ارزان‌تر، می‌توانید به دنبال رمزارزهای به‌صرفه‌تر، مانند بیت کوین کش «BCH» و لایت کوین «LTC» باشید. درحالی‌که میانگین کارمزد تراکنش بیت کوین حدود 7.50 دلار است، تراکنشهای بیت کوین کش می‌توانند 0.01 دلار یا کمتر باشد و سریع‌تر از تراکنشهای استاندارد بیت کوین هم پردازش شود. کارمزد تراکنشهای شبکه لایت کوین هم معمولاً چند سِنت هزینه دارد. بااین‌حال، تراکنشهای اتریوم مبتنی بر قراردادهای هوشمند هستند که ثبت آنها به قدرت محاسباتی بسیار بیشتری نیاز دارد و در نتیجه، هزینه‌های تراکنشهای اتریوم (کارمزد گس اتریوم) بسیار بالا هستند. بنابراین، در صورت انتخاب یک شبکه به‌صرفه‌تر، می‌توانید هزینه تراکنش خود را کاهش دهید.
3_ هزینه تراکنش در برابر سرعت تراکنش
کارمزد تراکنش بیت کوین معمولاً کمتر از اتریوم بوده؛ اما سرعت تراکنش بیت کوین کندتر از اتریوم است. این موضوع در مورد سایر شبکه‌های رمزارزی نیز صدق می‌کند. به‌طوری‌که معمولاً شبکه‌های ارزان‌تر، کندتر هستند. بنابراین، گاهی برای پرداخت هزینه کمتر، باید سرعت را نادیده گرفت؛ اما اگر اولویت شما سرعت است، می‌توانید هزینه بیشتر تراکنش را تحمل کنید.
4_ پرداخت‌های شبکه لایتنینگ بیت‌کوین (سایر پروتکل‌های خارج از زنجیره)
شبکه لایتنینگ یک پروتکل پرداخت خارج از زنجیره است. این پروتکل اجازه می‌دهد تا پرداخت‌ها خارج از بلاک چین اصلی بیت کوین انجام شوند، بدون اینکه از امنیت و تمرکززدایی این شبکه کاسته شود. لایتنینگ کانال‌های پرداخت مستقیم را بین دو طرف ایجاد کرده و امکان انجام تعداد نامحدودی از پرداخت‌های خرد و آنی را فراهم می‌کند. به‌عنوان مثال، شما می‌توانید کانالی را برای کافه محبوب خود باز کرده و در آن، هر روز هزینه قهوه صبحگاهی خود را به بیت کوین پرداخت کنید، بدون اینکه ملزم به پرداخت هزینه‌های تراکنش بیشتر باشید. کانال لایتنینگ، پرداخت همه تراکنش ها را در دفترکل خود ثبت می‌کند و پس از بسته‌شدن کانال، آنها را به بلاک چین اصلی بیت کوین برمی‌گرداند. بنابراین، برای صرفه‌جویی در هزینه تراکنش، می‌توانید از شبکه لایتنینگ یا سایر پروتکل‌های خارج از زنجیره در شبکه‌های بلاک چینی مختلف، استفاده کنید.
5_ با کمترین هزینه خرید کنید
گاهی، علاوه‌بر کارمزدهای شبکه بلاک چین، کارمزد صرافی‌ها نیز می‌تواند آزاردهنده باشند. بنابراین، می‌توانید ضمن بررسی کارمزد شبکه بلاک چین موردنظر خود، کارمزد صرافی‌ای را که در آن فعالیت می‌کنید نیز ارزیابی کنید. اگر کارمزد صرافی‌تان بالاتر از حد تصور شماست، می‌توانید صرافی معتبر و به‌صرفه‌تری را انتخاب کنید. صرافی ارز دیجیتال ایرانی اکسبیتو تلاش کرده تا با درنظرگرفتن حداکثر کارمزد 0.004 دلار، بستر معاملاتی و تراکنشهای به‌صرفه‌ای را برای کاربران فراهم کند. این هزینه در برخی موارد می‌تواند کمتر نیز باشد.
از هر کاربر کریپتو که در مورد تراکنش‌ها سؤال کنید، به شما خواهد گفت که بدترین بخش تراکنش ارزهای دیجیتال، کارمزدی است که به هر تراکنش وصل است. متأسفانه، برای حفظ شبکه‌های وسیع زیربنای بلاک چین‌های مختلف و تضمین امنیت آنها، وجود کارمزد ضروری بوده؛ اما باوجوداینکه کارمزدهای ارزهای دیجیتال به‌احتمال زیاد، همیشه باقی می‌مانند، با کمی دانش و برنامه‌ریزی می‌توان به راه‌حل‌های زیادی دست یافت که هزینه‌های معاملات را برای ما کاهش می‌دهند.
چگونه می‌توان هزینه گس اتریوم را کاهش داد؟
بالابودن هزینه‌های گس اتریوم باعث نارضایتی بسیاری از کاربران این شبکه است. بااین‌حال، هزینه گس، بسته به زنجیره‌ای که تراکنش در آن انجام میشود، می‌تواند نسبت به کارمزد اتریوم کمتر باشد. به‌همین‌منظور، تعدادی از ارزهای دیجیتال به‌عنوان جایگزین‌هایی برای اتریوم به‌وجود آمده‌اند که از ماشین مجازی اتریوم برای قراردادهای هوشمند استفاده کرده؛ اما توکن‌های خود را بر روی بلاک چین‌های شخصی خود منتشر می‌کنند. این امر میزان قدرت محاسباتی موردنیاز را برای تکمیل تراکنش‌ها کاهش می‌دهد؛ بنابراین، کارمزد تراکنش‌ها نیز تا حدودی کاهش پیدا می‌کند. ازجمله شبکه‌های جایگزین اتریوم می‌توان موارد زیر را نام برد:
3- زنجیره هوشمند بایننس (BSC)
در صورت امکان، می‌توان با انتخاب یکی از موارد فوق، در هزینه‌های گس اتریوم صرفه‌جویی کرد.
چرا باید کارمزد تراکنش بپردازیم؟
آیا شما می‌توانید بدون پرداخت هزینه در یک هتل اقامت داشته باشید؟ آیا می‌توانید بدون پرداخت هزینه سوار تاکسی شوید؟ آیا می‌توانید انتظار داشته باشید که یک وکیل، به‌صورت رایگان برای شما وکالت کند؟ آیا می‌توانید انتظار داشته باشید که یک معلم به کودک شما رایگان آموزش دهد؟ جواب تمام این سؤالات «خیر» است. بااین‌وجود، شما از وسایل ورزشی پارک محله خود و یا امکانات عمومی شهرتان به‌صورت رایگان استفاده می‌کنید؛ چراکه این امکانات را دولت برای مردم فراهم کرده است. بااین‌حال، امکانات و خدمات خصوصی به پرداخت هزینه نیاز دارند. شبکه بلاک چین دولتی نیست؛ بلکه توسط کاربران خود در سراسر جهان هدایت میشود. بنابراین، طبیعی است که فعالیت در این شبکه به پرداخت هزینه نیاز داشته باشد.
شما خودتان هرگز حاضر نخواهید بود که دستگاه ماینر چند میلیونی‌تان را به‌صورت رایگان در اختیار شبکه‌هایی چون بیت کوین قرار دهید. شما این کار را می‌کنید؛ چون انتظار پاداش دارید. همچنین، شما به‌صورت رایگان حاضر نیستید تا توکن‌های خود را در یک شبکه برای مدتی طولانی قفل کنید؛ مگر اینکه برای شما سودی به‌همراه داشته باشد. در نتیجه، پاداش و سود شما از محل کارمزدها پرداخت خواهد شد!
سخن پایانی
هر نوع فعالیت در شبکه‌های مبتنی بر بلاک چین، مانند انجام تراکنش در آنها، با هزینه و کارمزد همراه است. در واقع، شبکه‌های ارز دیجیتال، درست مانند سیستم‌های مسافرتی، در معرض دوره‌هایی با ترافیک بالا قرار دارند که طی آن، تراکنش‌ها کند شده و کارمزدها افزایش پیدا می‌کنند. رانندگانی که به‌دنبال اجتناب از ترافیک هستند، ممکن است که زمان سفر خود را جابه‌جا کرده و یا از وسایل نقلیه کارآمدتری استفاده کنند. کاربران کریپتوکارنسی نیز می‌توانند از همین روش کمک بگیرند؛ یعنی با زمان‌بندی، انتخاب شبکه‌ها یا پروتکل‌های جایگزین و مقایسه نرخ‌های هر شبکه، تراکنش‌هایی را با هزینه‌هایی کمتر انجام دهند.
